Boekbespreking

G. den Hartogh, Voorzienigheid in donker licht. Herkomst en gebruik van het begrip 'Providentia Dei' in de reformatorische theologie, in het bijzonder bij Zacharias Ursinus, uitg. Groen, Leiden 1999, 355 blz. ƒ 49,95.
Op deze waardevolle studie promoveerde de auteur op 11 november aan de Utrechtse universiteit tot doctor in de godgeleerdheid. Naast een korte biografie van Zacharias Ursinus, door Den Hartogh op mijns inziens goede gronden als de enige auteur van de Heidelbergse Catechismus beschouwd, treffen we een belichting van de theologische vragen rond de voorzienigheid Gods aan vanuit de bekende zondagen 1 en 10 van de H.C. De formuleringen van de Heidelberger worden geplaatst binnen de kaders van de contemporaine reformatorische theologie, maar ook van het denken van Ursinus. En het theologiseren van Ursinus op het punt van de voorzienigheid Gods wordt weer geplaatst in brede dogmenhistorische kaders. Ursinus blijkt enerzijds een bescheiden man te zijn geweest die dankbaar putte uit de traditie, verder veel ontleende aan Melanchthon en later vooral aan Petrus Martyr Vermigli en Theodoras Beza, maar vooral wilde buigen voor het gezag van de Heilige Schrift. Die oprechte intentie verhinderde hem niet de Bijbel te lezen door een scholastieke bril en de bijbelse gegevens uit te werken in een theologisch systeem, dat wat betreft de redeneertrant en het begrippenapparaat in hoge mate afhankelijk was van aristotelische filosofie. Zoals we dat van een Utrechtse dissertatie in deze tijd mogen verwachten, worden de scholastieke elementen positief gewaardeerd of in elk geval genuanceerd beoordeeld. De vraag blijft echter recht overeind staan of het Saulsharnas van het scholastiek denk- en begrippenkader de theologische David niet al te veel gehinderd heeft. Gaan de kritische vragen van John Wesley aan Calvijn alleen op misverstanden terug of moeten ze juist vanuit bijbels-theologisch gezichtspunt serieus genomen worden?
De auteur verdient alle respect voor zijn wetenschappelijke prestatie waaraan jaren noest is gearbeid, Ik vind het ook in hem te prijzen, dat hij zowel in het begin als aan het slot van zijn proefschrift de link legt met de vele pastorale vragen die vandaag de dag rond de voorzienigheid Gods aan de orde zijn. Toch valt mij de oogst van dit boek voor het pastoraat tegen. Kennelijk heeft de strikt wetenschappelijke begrenzing de auteur gehinderd. Een boek als dit roept om een dogmatisch en pastoraal vervolg. Hoe vertolkt Den Hartogh vandaag de intenties van Ursinus en van zondag 10 van de Heidelberger? Hij geeft een aanzet op de blz. 301-303, maar deze acht ik te summier en te defensief. Wanneer je stelt, dat het leerstuk van de voorzienigheid, ook vanaf de kansels ten prooi is gevallen aan 'onbevoegden die de gemeenten teisterden met de grootst mogelijke onzin over de voorzienigheid' (302), ben je verplicht man en paard te noemen en vervolgens alternatieven te bieden waaruit duidelijk wordt hoe de scholastieke denkexercities van Ursinus werkelijk toegankelijke en troostrijke pastorale winst opleveren! Na lezing van het boek weet ik weer (heel) wat meer over dogmenhistorische ontwikkelingen, maar blijf ik voor de pastorale praktijk vrijwel met lege handen staan. Het wachten is dan maar op de gepopulariseerde versie die de auteur in het vooraitzicht heeft gesteld. De uitgever zorgde voor een zeer goede uitvoering van deze dissertatie en dat voor een acceptabele prijs.
J. Hoek, Veenendaal

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen