Exegese (1)

'Exegese, Exegese und noch einmal Exegese.'
Op 10 februari 1935 nam de vermaarde theoloog Karl Barth (1886-1968) tijdens een bijbelcursus voor studenten van de Belijdende Kerk in Godesberg (bij Bonn) afscheid.
Het was een afgedwongen afscheid. In zijn verzet tegen het Hitler-Duitsland werden hem steeds meer beperkingen opgelegd. Op 1 maart 1935 kreeg hij – op het station in Bonn! – zelfs een volledig spreekverbod opgelegd. Dat verhinderde hem intussen niet toch nog bepaalde activiteiten te ontplooien. Eind mei vond hij een goed heenkomen in Zwitserland.
Na vijf jaar aan de Universiteit verbonden te zijn geweest nam hij afscheid met een uitleg van Psalm 119 : 67 en Jacobus 4 : 6. In de context van die tijd waren dat trefzekere Schriftwoorden
Hij sprak onder meer: 'Ik ben gaarne hierheen gekomen (…). Wat mij betreft had het nog lang zo verder kunnen gaan en ik had er mij al op voorbereid mijn graf hier aan de Rijn te zullen vinden! Met andere collega's die er nu ook niet meer of niet lang meer zijn, had ik toekomstplannen – maar zie daar: Er viel rijp in de lentenacht! En nu is dan het einde gekomen en daar schijnt niets meer aan te veranderen te zijn. (…) Beste vrienden, (…). Luistert nu naar mijn laatste raad: Exegese, exegese, en nogmaals exegese! (…) en houdt u aan het Woord, aan de Schrift die ons gegeven is (…).'
Het mag dan waar zijn dat de invloed van Barth inmiddels tanende is, deze uitsprak is meesterlijk en dient dan ook door iedere prediker altijd weer ter harte te worden genomen.

Iemand in ons land die het bijzonder belang van exegetiseren heeft ingezien, was – bijvoorbeeld – prof. dr. Joh. de Groot (1886-1942). Na vanaf 1928 hoogleraar te zijn geweest in Groningen, ging hij in 1936 naar Utrecht. Op 2 november 1936 hield hij daar zijn inaugurele rede, die hij 'simpelweg' als titel meegaf: Exegese. Op de predikantenvergadering van 23 april 1941 refereerde hij over Exegese en preek.

De exegese is de ministra van de Verbi Divini Minister – het dienstmeisje van de bedienaar van het Goddelijk Woord. Zij leidt binnen in de schatkamer van de Heilige Schrift.

Er valt uiteraard veel te zeggen over het bedrijven van exegese. Op deze plaats moge erop gewezen worden, dat exegetiseren niet zelden een kwestie van kiezen is. En wie kiest, die laat het ene liggen en neemt het andere op; wie dient te kiezen, wijst derhalve het ene af en hecht zich aan het andere – dat is onontkoombaar. (Trouwens, is dat niet de 'Tatsache' voor elk mens en dat altijd weer?!)
Stellig lijkt het goed er nog op te attenderen, dat er bij de exegese ook bepaalde tekst-kritische aspecten dienen te worden betrokken.
Ondertussen: we zouden het voorgaande kunnen duiden als voorwaarden voor een goede preek. Voor een goede preek wordt evenwel méér gevergd. 'Het gaat immers om de toepassing op ons eigen hart en leven, in vermaning, ontdekking, vertroosting, onderricht en toerusting, waaruit ernst en bewogenheid, vreugde en betrokkenheid spreken.' (Prof. dr. A. de Reuver).
In deze serie artikelen komen enkele (zeer)geleerde predikers aan het woord, die een uitleg van bepaalde Schriftplaatsen geven, die niet altijd spoort met wat 'men' meent, althans altijd gehoord heeft.

K. A. Kort, Putten

» Das Evangelium in der Gegenwart, in Theologische Existenz heute (Schriftenreihe, herausgegeben von Karl Barth und Ed. Thurneysen), Heft 25, 1935, Kaiser Verlag, München, blz. 8-17 – blz. 16 + blz. 17.
Vgl. Eberhard Busch, Karl Barth, Callenbach, Nijkerk 1978, blz. 233.
» Ecclesia, 86e jrg., no. 21, dd. 13 oktober 1995, blz. 166-167. » blz. 166.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen