De Wereldraad en Zuid-Afrika

4

De Wereldraad van kerken huldigt het idealistische multiraciale standpunt ten aanzien van de volkerenproblematiek van Zuid-Afrika, een standpunt dat in ons vorig artikel werd uiteengezet. Hij fundeert — in tegenstelling tot de wereldopinie — dit standpunt met theologische argumentatie en het zijn deze argumenten die wij in dit artikel aan een nadere beschouwing willen onderwerpen.

De oud-burgemeester van Hilversum, de heer J. J. G. Boot heeft in zijn boekje Apartheid pro en contra, een pleidooi voor zuiverheid in de discussie over de Zuidafrikaanse apartheidspolitiek (Semper Agendo Apeldoorn 1971), de theologische discussie reeds ter sprake gebracht en ik kan de lezers hartelijk de lezing van dit boekje aanbevelen. Het gaat om de zuiverheid van de discussie vooral met het oog op de praktijk van, de samenleving waar hij als burgemeester in zijn leven zo veel mee te maken gehad heeft. Hij stelt ook uitspraken aan de orde van de Wereldraad, de. Zuidafrikaanse Raad van Kerken en de theologen Prof. dr. J. Verkuyl en Prof. dr. C. J. Labuschagne. Op deze uitspraken wil ik nog nader theologisch ingaan.

Verzoeningstheologie

Er wordt door genoemde theologen o.m. gesteld dat 'de apartheidsideologie' wordt bekleed met het gezag van het Woord Gods. Bij deze poging om het gezag van het Woord te gebruiken voor deze apartheidsideologie staat de naam van de christelijke kerken op het spel'. 'Deze ideologie staat in een gevaarlijke spanning tegenover het Evangelie en is in strijd met de boodschap van de Bijbel over de verhouding der rassen'. 'Verzoening en apartheid sluiten per definitie elkaar uit. Apartheid is de continuering van gebroken relaties, vervreemding en vijandschap tussen rassen. Verzoening betekent de opheffing van gebroken relaties, vervreemding en vijandschap (Col. 1 : 21; Rom". 5 : 10)'. 'Apartheid is in wezen defaitistisch en betekent een verloochening van het verzoeningswerk van Christus '. Verzoening berust op de erkenning dat God in Christus inderdaad zoveel aan de mens heeft veranderd dat deze een nieuwe schepping is, en dat de wereldlijke maatstaven voor de beoordeling van de medemens niet meer gelden (Hand. 10 : 15, 28; 2 Cor. 5 : 16, Col. 3 : 11). 'Apartheid wortelt in ongeloof. Verzoening vraagt alles in geloofsvertrouwen’.

Wij kunnen ons tot deze uitspraken beperken. Met deze krachtige zinnen van de genoemde theologen wordt wel de kern van de theologische bestrijding van het beleid van de Zuidafrikaase regering aan de Wereldraad en de met deze raad verbonden nationale raden van kerken in Zuid-Afrika en in Nederland weergegeven. Over deze verzoeningstheologie willen wij een aantal opmerkingen maken.

Theologische fundering

Allereerst stel ik vast dat wij uiterst voorzichtig moeten zijn met een theologische fundering van een politieke doelstelling. Twintig jaar geleden heb ik al geen geloof gehecht aan de theologische fundering van de toen geheten 'apartheidspolitiek', een theologische fundering van Zuidafrikaanse-zijde. Er verschenen toen allerlei theologische boekjes die de 'scheiding' als een theologisch gegeven trachtten te bewijzen'. Ik heb er nooit geloof aan gehecht want zo simpel liggen de verbindingen tussen theologische uitspraken en politieke gegevenheden en doelstellingen nu eenmaal niet. Dezelfde zorgvuldigheid die toen betracht moest worden geldt ook nu als het gaat om de verzoeningstheologie van de Wereldraad. Want de lezer moet nu zelf maar beoordelen of de Wereldraad en zijn theologen niet in hetzelfde zwaard vallen waarmee ze de theologische fundering van de 'apartheidspolitiek' hebben. bestreden. Wordt nu de multiraciale opvatting — in de lijn van het spreken van prof. Verkuyl: — 'ideologie' — niet met eenzelfde theologische luister bekleed door een beroep op de verzoeningstheologie ? Is het beroep van Zuidafrikaanse theologen toentertijd — ik weet niet of ze er nog zijn — op de scheppings theologie er niet evenzeer naast als het direkte beroep van Wereldraadtheologen op de verzoeningstheologie ? Ik voor mijzelf heb ernstige bezwaren tegen de wijze waarop de verzoening bij de discussie over afzonderlijke ontwikkeling wordt betrokken.

Bedenkingen

In de eerste plaats geloof ik diep in mijn hart in de kracht van het Evangelie der verzoening ten aanzien van de mens zelf, in zijn verhouding tot de medemens, in de verhouding van de gemeente tot de wereld en in de verhouding van volk tot volk als het Woord der verzoening in mensenharten krachtig geworden is. Ik geloof echter niet apriori in de mensen, noch in de volkeren, noch in de rassen. Want die allen liggen — volgens de Bijbel — onder de zonde. Dit bijbels realisme mis ik in de beschouwingen van de Wereldraad. Dit bijbels realisme kom ik wel tegen in de Nederlandse Geloofsbelijdenis als artikel 36 handelt over het ambt van de Overheid. En daarover gaat het toch in onze discussie ? In artikel 36 lees ik: 'Wij geloven dat onze goede God, uit oorzaak der verdorvenheid van het menselijk geslacht. Koningen, Prinsen en Overheden verordend heeft, willende dat de wereld geregeeerd worde door wetten en politiën, opdat de ongebondenheid der mensen bedwongen worde en het alles met goede ordinantie onder de mensen toega'. Onder 'ongebondenheid der mensen' versta ik thans: machtswellust van een meerderheidsbevolking over een minderheidsbevolking, de terroristische uitroep van een zwarte: 'weg met de blanken, wij hebben de macht!' (in Brandpunt van de K.R.O. op zaterdagavond 19 juni zonder critisch commentaar !), het met geweld vestigen van een communistische orde in naam van de 'bevrijding' in verschillende zwarte republieken, de conflictstof, die opgetast ligt als bij loslating van de orde minderheidsbevolkingen hun eigen identiteit gaan verdedigen tegenover de machtsaanspraken van meerderheidsbevolkingen enz. Dit bijbels realisme mis ik in de theologie van de Wereldraad.

In de tweede plaats heb ik bezwaar tegen het bovenaangeduid Schriftberoep. In de aangehaalde teksten gaat het helemaa} niet over de verhouding van de rassen en de volkeren, maar over individuele gelovigen (Cornelius in Hand. 10 : 15) en de gemeente van gelovigen. Het geloof in de. verzoening doorbreekt scheidslijnen, ook tussen de volkeren maar alleen in de gelovige gemeente van Jezus Christus, daar waar de boodschap van het Evangelie wordt aanvaard. Dit is helaas geen, praktische werkelijkheid bij de volkeren en de rassen in de huidige stand van zaken. Het Pinksterevangelie in Handelingen 2 vermeldt ons wel hoe uit ongeveer 16 volkeren mensen één gemeente gingen vormen, niet dat de grenzen tussen die volkeren werden opgeschoven.

In de derde plaats is het in strijd met de werkelijkheid dat apartheid — d.w.z. afzonderlijke ontwikkeling — de continuring is van gebroken relaties, vervreemding en vijandschap tussen rassen. In Transkei, bij de Indiërs aan de universiteit van Durban-West Cille en de kleurlingen van de universiteit van West Kaapland heb ik precies het omgekeerde vernomen en opgemerkt. Het beleid van afzonderlijke ontwikkeling zal op de duur apartheid opheffen zei een oud-minister van India, volgeling van Ghandi, ' die in mei j.l. zijn volksgenoten bezocht. Op het een en ander kom ik later uitvoerig terug. Ik stel alleen dat de kwestie van de steedse bantoes nog een groot probleem is. Ook daarover later meer.

De eerste minister Vorster zei eens: 'Ik ben een 'skepsel Gods', de zwarte is een 'skepsel Gods', ook de bruine en de Indiër, mag ik mij nu superieur gevoelen over hen ? Allerminst, ze zijn echter wel anders, daarom differentiatie zonder discriminatie en onderdrukking met de opdracht in goede samenwerking met elkaar te leven'. Deze uitspraak kunnen wij beschouwen als hét beginsel van het dialogisch beleid van de regering van Zuid-Afrika van de laatste tien jaar.

Realpolitik ?

Het multiraciale standpunt van de Wereldraad is een idealistisch standpunt. Is nu het het multinationaal beleid van de regering 'Realpolitik' ? Neen, wij moeten drie onderscheidingen maken. Er is een idealistisch standpunt zonder werkelijkheidszin, gevaarlijk in de kokende smeltkroes der volkeren te gemakkelijk worden prachtige idealen misbruikt als middelen om dictatoriale machtsstructuren te vestigen. Daarom dienen de kerken een critische reserve in het oog te houden.

Er bestaat ook een realisme dat geen ideaal heeft en louter handelt naar mogelijkheden en gelegenheden. 'Realpolitik', krachtig en onverzettelijk zich vastbijtend in eigen ontworpen structuren: rechtse en linkse dictaturen.

Zuid-Afrika houdt realistisch rekening rnet de gegeven situatie en de problemen maar heeft een ideaal om ieder volk zijn eigen identiteit, eigen zelfstandigheid en onafhankelijkheid, zijn eigen grondebied, zijn eigen regering te geven. Dit beleid is dynamisch en soepel, daarom worden steeds meer verouderde apartheidswetten ter zijde gesteld als ze belemmerend werken bij dit dynamische beleid. Dit is geen 'Realpolitik', maar een idealistisch realisme of, zo ge wilt, een realistisch idealisme. Zij menen dit voor God te kunnen verantwoorden, vandaar hun onverzettelijkheid.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen