NAMENS U EN MIJ?

De wereld is opnieuw op ruwe wijze geconfronteerd met het fatale en uitzichtloze van het communistische systeem. De vrijheidsdrang van het Tsjechische volk werd gestuit door macht en geweld, waarmee het doctrinaire communisme zich opnieuw presenteerde als de kampioen in de strijd tegen het leven in vrijheid van volken en individuen.

In verband met de situatie in Tsjechoslowakije gaven zeven kerken een verklaring uit. Het waren de Doopsgezinde Broederschap, de Evangelisch Lutherse Kerk, de Quakers, de Oud Katholieke Kerk, de Rooms Katholieke Kerk, de Remonstrantse Broederschap en de Nederlandse Hervormde Kerk. Onder die kerken bevond zich dus ook onze Nederlandse Hervormde Kerk, zodat deze verklaring om zo te zeggen ook gegeven werd namens u en mij. Daarom voel ik mij gedrongen bij deze verklaring enkele kritische kanttekeningen te maken.

1. Het opstellen van deze verklaring is een zaak geweest van het interkerkelijk vredesberaad. Dit interkerkelijk vredesberaad heeft dus de bevoegdheid (gekregen om namens de kerken te spreken. Dat in dit vredesberaad een sterk pacifistische inslag aanwezig is mocht kennelijk geen bezwaar zijn. Dat ligt in de lijn van een deel van de geestelijke leiding van onze kerk. In ieder geval willen wij hierbij echter aantekenen dat een zeer groot deel van onze kerk zich in de geestesgesteldheid van het pacifisme niet vinden kan. We achten het dan ook een bedenkelijke zaak dat o.a. de Nederlandse Hervormde kerk zich in deze kwestie heeft uitgesproken via dit vredesberaad. Weliswaar kan opgemerkt worden dat deze verklaring geen enkel ambtelijk gezag achter zich heeft zodat we ze van nul en generlei waarde kunnen achten, maar als toch de pretentie gevoerd wordt dat hier namens de kerken .gesproken is dan meen ik hiertegen protest te moeten aantekenen.
2. De inhoud van de verklaring is dan ook in overeenstemming met de geest van het vredesberaad. Weliswaar wordt uitdrukking gegeven aan een „gevoel van diepe bewogenheid met het lot van de Tsjechoslowaakse bevolking wie het uitzicht op een vrijer bestaan op wrede wijze dreigt ontnomen te worden". Maar tegelijkertijd wordt de hele situatie geprojecteerd op het bestaan van militaire machtsblokken. In de verklaring wordt namelijk gezegd: „Gevreesd moet worden dat zolang de politieke instandhouding van militaire pakten voortduurt, situaties als die in Hongarije van 1956 en in Tsjechoslowakije van thans zich kunnen blijven voordoen. Men zal dan immers van oordeel blijven dat afbrokkeling van de eigen machtsposities niet kan worden geduld en desnoods met gebruikmaking van gewéld dient te worden voorkomen. De kerken beseffen dat de mogelijkheid of de volken in Oost Europa hun eigen politieke structuur kunnen kiezen mede afhankelijk is van een hervorming der bestaande militaire pakten".

We menen dat de Gereformeerde Kerken hier terecht een verkapte aanval op de NAVO in hebben gezien, reden waarom ze zich van ondertekening van deze verklaring hebben onthouden (Het Gereformeerd Vredesberaad heeft inmiddels deze verklaring ook onderschreven en de Gerefomeerde Kerken kwamen met een aparte kanselboodschap). We menen verder dat genoemde kerken met deze verklaring de zaak waarom hét gaat allerminst hebben gediend. Door de zaak toe te spitsen op het bestaan van militaire blokken wordt de aandacht afgeleid van de eigenlijke kwestie.

Nergens lezen we m de verklaring een veroordeling van het communistische systeem. Het woord communisme komt zelfs niet in de tekst voor. Zo ooit dan was nu een getuigenis tegen het god-loze stelsel van het communisme op zijn plaats geweest. Opnieuw is immers gebleken dat het communisme geen vrijheid tolereert. Geen vrije meningsuiting en geen geestelijke vrijheid. Het boek van Ds Richard Wurmbrand, „De Ondergrondse Kerk", is daar een tekenend bewijs van.

Als dan ook in de verklaring van de kerken de vrijheidsberoving van het Tsjechische volk wordt herleid tot het bestaan van militaire blokken dan achten we dit het onderschuiven van een politieke ideologie onder de misdaad die begaan werd jegens een volk dat de weg naar de vrijheid — hoewel nog maar in beperkte mate — voor zich zag liggen.

Dr de Ru, de praeses van de Hervormde Synode, heeft een boek geschreven „Over Vrijheid". Daarin staat centraal de uitspraak van Paulus: „Waar de Geest des Heren is daar is vrijheid". Het zou goed geweest zijn als de verklaring was ingegaan op het antichristelijke karakter van het communisme, dat zich met de Geest van Christus niet verdraagt en daarom de doodsteek voor de vrijheid betekent.

In Uppsala zei de Russisch Orthodoxe metropoliet van Leningrad Nicodim: Hoe kan een dialoog tussen Christenen en Marxisten ontstaan als er tussen hen een onoverbrugbare kloof bestaat en als de basisprincipes van de één door de ander worden ontkend? Het zou de kerk gesierd hebben als ze het antichristelijke van het communisme in haar verklaring betrokken had.

Dat de situatie in het Westen ook allerminst ideaal is, is buiten kijf. Dat wij in het Westen namelijk bezig zijn de vrijheid te gebruiken „tot een oorzaak van het vlees" is niet te ontkennen. Daarom is een appèl ook op het Westen op zijn plaats. Maar we dienen te bedenken dat “verbetering" van de wereld niet tot stand komt door herstructurering van de economie of van militaire blokken maar door onderwerping aan het Woord Gods. Het zou goed geweest zijn als de verklaring zich daarop had toegespitst.

3. Met een verklaring als deze hebben de kerken in feite de zijde gekozen van pacifistisch georiënteerde stromingen in ons volk. In het nummer van Trouw waarin de verklaring over Tsjechoslowakije stond afgedrukt stonden ook een tweetal kritische reacties van Prof. B. V. A. Rölirag en Prof. J. de Graaf op de kritiek van het Westen inzake de inval van de landen van het pact van Warschau in Tsjechoslowakije.

Beide hoogleraren zijn bekend om hun kritiek op o.a. het Amerikaanse optreden in Vietnam. Beide hoogleraren projecteren ook hun onbehagen over het Westen op de situatie in Tsjechoslowakije en onthouden zich van openlijke kritiek op het communisme met betrekking tot de bezetting van Tsjechoslowakije. We kunnen niet anders zeggen dan dat de geest van de verklaring der kerken dezelfde is als de geest die uit de uitspraken van deze beide hoogleraren spreekt. Als we daarbij bedenken dat inzake hete hangijzers waarbij het westen direct betrokken is vaak véél minder genuanceerd .gesproken wordt dan komt de verklaring in een nog schriller licht te staan. We willen niet de Amerikaanse politiek in Vietnam in al zijn facetten onderschrijven, maar we willen wel opmerken dat ons geen verklaring bekend is waarin het militaire optreden in Vietnam gezien wordt tegen de achtergrond van het bestaan van militaire machtsblokken. Wel wordt Amerika in vaak felle en ongenuanceerde bewoordingen veroordeeld ook door bepaalde geestelijke leidslieden van onze kerk, niet in het minst door Prof. J. de Graaf.

4. In Prediker 4 : 1 lezen we: Daarna wendde ik mij en zag de onderdrukkingen aan die onder de zon geschieden; en zie er waren de tranen der verdrukten en dergenen die geen trooster hadden; en aan de zijde van hun verdrukkers was macht; zij daarentegen hadden geen vertrooster". Dit Bijbelgedeelte is wel uiterst actueel in de huidige situatie. In ieder geval is het duidelijk dat diegenen die zuchten onder het juk van het communisme vaak geen vertroosters hebben in vele westerse kerken, helaas ook niet in de onze. Slechts één reactie zou dan namelijk op zijn plaats geweest zijn. Namelijk een getuigend protest tegen het communisme, de principiële belager van de vrijheid in het algemeen en de gewetensvrijheid in het bijzonder. Een dergelijke verklaring zou een steun zijn voor de geknechten en ontrechten in landen achter het ijzeren gordijn.

Heeft het Westen dan altijd schone handen? Bepaald niet, maar dat was nu niet terzake.

Huizen  J. v. d. Graaf

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen