Rondom het sterven

In een laatste bijdrage willen we wat practische vragen aan de orde stellen. De meest in het oog springende is wel deze: heeft een mens het recht te weten dat zijn leven binnen zeer afzienbare tijd met de dood wordt bedreigd. Of anders geformuleerd: heeft de naaste de plicht wanneer hij weet,  natuurlijk altijd naar de maat van zijn menselijke kennis dat het sterven van zijn patient of familielid of vriend in de nabije toekomst ligt, deze wetenschap te uiten.

Waarheid

Nu kunnen wij deze vragen vanuit verschillende gezichtshoeken beantwoorden. Doorslaggevend moet mijns inziens zijn dat de mens een schepsel van God is, en dat sterven betekent God ontmoeten in Zijn oordeel over ons leven. Anders blijf je steken in allerlei zwaarwegende motieven, die toch tot consequentie hebben dat de bijbelse betekenis van de dood van een mens wordt verhuld. Ik noem enkele van die motieven. Kan 'n patient de waarheid wel verdragen? Moet je niet afwachten of de patient zelf naar de waarheid vraagt? Als hij het niet wil weten, moet je hem dan, willens en wetens, belasten met die harde waarheid dat het sterven nabij is? Hij heeft het meestentijds toch al zo moeilijk met de beleving van zijn ziekteproces. Bovendien: kan een mens wel zeggen, dat zijn naaste zal sterven? Hoe vaak werden menselijke beweringen niet doorkruist door ongedachte wendingen, door een uitredding, ja, een wonder? Moeten wij het niet aan de Heere Zelf overlaten? Hij zal op Zijn tijd aan iemand, wiens levenseinde nabij is, dit wel bekend maken. Zo lezen wij in de bijbel toch ook. Het besef dat men gaat sterven komt als vanzelf, of liever door de onnaspeurlijke werking van de Heilige Geest.

Soms reageert men nogal banaal: men kan de ander in die schamele levenstijd voor het sterven beter in de waan dan in de angst laten verkeren. Het zou iemands leven wel eens kunnen verkorten, wanneer hij of zij de waarheid wist.

Daarbij komt nog, dat ieder mens in ei­gen omstandigheden en relaties staat. Wat te zeggen van een moeder, die in de bloei van haar leven wordt weggenomen uit haar gezin, dat haar zorg niet missen kan? Wat te zeggen van een teener bij wie zich een kwaadaardig gezwel openbaart. Het is goed dit alles af te wegen. Wie zal de gedachten van een mens kunnen stuiten wanneer een grenssituatie van het leven zich voordoet. We zoeken dan altijd naar oplossingen. Wij zijn tenslotte verantwoordelijke mensen. We moeten toch zo min mogelijk schade aanrichten. Het is een voorrecht wanneer we inzien dat al onze overwegingen geijkt moeten worden aan de toets van het Woord van God. Dat Woord roept ons op tot liefde, tot trouw en waarachtigheid, tot een open en eerlijke relatie, waarin de liefde, die de vrees buitensluit, heerst. We weten dat juist door de zonde de sfeer van liefde en waarachtigheid, van openheid en trouw is gebroken. Daarom vloeit een open, liefdevolle, waarachtige relatie niet voort uit onze natuurlijke vermogens. Wie echter verstaan heeft dat de waarheid vrijmaakt, een bevrijdende sfeer schept, zal die waarheid niet achter houden, maar voorstaan. Het wonder van de 'bijbelse waarheid' is dat zij niet op zich zelf staat, een hard onverteerbaar brok is, maar dat zij in volle relatie staat tot de tweede Adam, Jezus Christus, in Wie Gods liefde, waarachtigheid en trouw voor mensen, die onder het geweld van de dood verkeren, is geopenbaard tot bevrijding, verzoening en heling van hun leven.

Wie moet het zeggen?

Laten we voorop stellen dat op deze vraag geen eenvoudig antwoord is te geven. Niet een ieder is geschikt om deze moeilijke taak te volbrengen, ook niet van de artsen, predikanten of naaste verwanten.

Uiteraard zal de arts de bron moeten zijn, van waaruit de stellige verwachting, dat iernand binnenkort gaat sterven, voortkomt. Nu zijn sommige artsen niet spontaan bereid om informatie over een ziekteproces aan de patient of derden te verschaffen. Men acht dit niet op hun weg liggen. Tenslotte zijn zij geen aankondigers van de dood, maar strijders voor het leven. We zien met name in onze tijd in deze houding een kentering komen. Wanneer een ziekte levens-bedreigend is wordt dit soms of aan de patient zelf of aan verwanten meegedeeld, uiteraard onder voorbehoud. De toon van zulk een gesprek is van groot belang. Wie de nuchtere waarheid, de feitelijke werkelijkheid, slechts weergeeft en verder wejnig of niets doet om de patient een goede begeleiding te verschaffen, faalt. Het is van uitzonderlijk belang wanneer een arts de mogelijkheid heeft om de stervensbegeleiding te geven en te delegeren, zodat de patient niet in ontgoocheling en eenzaamheid of in een door medicamenten opgeroepen euforie (vriendelijke gelatenheid) uit dit leven wegglijdt.

In dit verband is de verhouding van arts en predikant van enorm belang. Ik maak het regelmatig mee, dat een arts mij er van in kennis stelt, dat hij aan zijn patient gaat vertellen dat de ziekte ongeneeslijk is. Zo kunnen arts en predikant, zonder enorme bespiegelingen over hun raakvlakken, ieder op eigen terrein een patient tot steun zijn. Het is verheugend te bemerken dat vooral in de grotere ziekenhuizen meer oog komt voor de werkzaamheid van een team, waarin arts, verpleegkundige, maatschappelijk werker en predikant, soms ook een psycholoog een patient van dienst zijn. Waarbij wij pleit voeren voor de 'eigen plaats van de eigen predikant, en voor het eigen karakter van het pastoraat, dat niet versmald mag worden tot één van de vele facetten van de welzijnszorg voor een patient.

Het is mogelijk dat een vader of moeder, een man of vrouw, een kind deze taak wil volbrengen. Wie zich hiertoe geroepen gevoelt, moet beseffen, dat slechts vanuit een beleefd geloof in de barmhartigheid van onze Heere en Zaligmaker, deze opdracht naar behoren kan worden volbracht. Zulk geloof heeft getuigeniskracht met name van Hem, die Overwinnaar is over alle macht. Naast die getuigeniskracht zal een stuk offerbereidheid om de ander bij te staan in iedere weg, die nu gegaan moet worden, aanwezig moeten zijn. Uiteraard naar de maat van de gaven, die Christus zelf geschonken heeft.

Het sterfbed

Wanneer iemand gaat sterven, staat hij meestentijds in de volle belangstelling van zijn omgeving. Dat kan bijzonder verwarmend zijn. Laten wij ons er voor hoeden om meeleven als een vorm van brutale nieuwsgierigheid te duiden, ook al weten wij dat dit laatste jammergenoeg niet tot de onmogelijkheden behoort.

Ieder sterfbed heeft een eigen karakter. Heeft de patient pijn of niet? Hoe is hij gesteld, ook geestelijk? Is hij oud of jong? De ontmoeting met een mens die sterven gaat, is daarom ook erg verschillend. Als één ding van de omstanders wordt gevraagd dan is het wel liefde, trouw, een gezindheid die voluit daarop» is gericht, dat de ander gediend wordt. Ja, wij dienen elkaar in de liefde. Dat houdt met name in dat we alle valse voorspiegeling, alle ontkenning van de ernst moeten mijden. Zij zijn de gemakkelijke middelen waarmee buitenstaanders zich uit de situatie redden, omdat zij er niet in willen en kunnen treden. Dit geldt niet alleen de licha­melijke omstandigheden, maar, ook de geestelijke. Ik heb wel meegemaakt dat kinderen van God het moeilijk hadden op hun sterfbed, wanneer zij hun leven overzagen en niets anders overhielden dan schuld, terwijl dat leven gekenmerkt werd door veel blijken van Gods trouw en genade. Zij konden zichzelf niet troosten en zij werden niet vertroost met het verleden, dat werd opgehaald als bewijsstuk van de bekering en het waarachtige geloof. Wat is het een voorrecht wanneer aan het sterfbed Gods beloften in de Heere Jezus Christus worden betuigd in alle eenvoud en stelligheid. Met deze middelen wil de Heilige Geest het aangevochten geloof versterken.

Wat valt er aan een sterfbed soms veel te beleven. Wanneer men bereid is om heen te gaan en de mond mag overvloeien van Gods lof, dan past ons de stille blijdschap en verwondering. Je kunt aan een sterfbed soms zoveel ontvangen, dat je niet behoeft te geven.

Soms is er een grote aandacht voor het laatste woord dat gesproken is. Laten wij ons ervoor hoeden om een stervende niet tot een object te maken. Er wordt nog al eens vergeten, dat de stervende een naaste is met wie wij hebben te leven, zolang hij leeft. Ik denk hier aan het veelvuldig roepen van de naam om nog enige reactie te verkrijgen. Ik denk ook aan het gesprek over de stervende, als was hij er zelf niet meer bij. De stijl van een sterfbed wordt mede bepaald door een waardige, ootmoedige houding van de omstanders.

Het is onmogelijk om voor een zo emotionele belevenis veel richtlijnen te geven. Het persoonlijk gebed, maar ook het gebed voor en met elkaar is een geweldige krachtbron in critieke situaties, waarin wij elkaar zo weinig hebben te bieden. Voor gebed moet altijd tijd zijn.

Huizen (N.H.)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen