De Taborieten (II)

Exaltatie
Grote opwinding, gelal en een zalig gevoel – dat waren de verschijnselen die zich onder de Taborieten voordeden in de jaren kort na de dood van Hus. Men meende: de komst van een duizendjarig vrederijk staat voor de deur. Sommigen profeteerden: het zal aanbreken in de februarimaand 1420. Alleen wie vlucht naar deze berg, de berg Tabor, zal behouden worden. Wij, Taborieten zijn ertoe geroepen heden het oordeel Gods ten uitvoer te brengen. De genadetijd is voorbij, de tijd van de wraak en van de vergelding is aangebroken. Al onze vijanden moeten met vuur en zwaard vernietigd worden. Alle steden moeten als Sodom worden verwoest. Boeren en burgers, zij allen verkochten al wat zij hadden. In Tabor had men alle dingen gemeen. Een vroegtijdig 'communisme'. Niet helemaal ten onrechte trekken de huidige communisten in Tsjecho-Slowakije van het oude Taborietendom in de 15e eeuw een verbindingslijn naar hun eigen optreden. Alleen, bij de Taborieten mist men de theorie van de klassenstrijd; de beweging was primair religieus van aard.
In het duizendjarig rijk, zo beweerde men, zijn er niet meer heren en knechts. Kerken zijn ook niet meer nodig, want in het komende Rijk zal geen tempel meer zijn. Belastingen behoeven niet meer betaald te worden. Wij zullen allen broeders en zusters zijn. Een Bijbel hebben wij ook niet meer nodig, want Gods wet staat in ons aller hart geschreven.

Vermenging
Wat opvalt in dit alles is de vermenging van religie en sociale eisen en verlangens. De religie overheerst, het gaat om het duizendjarig vrederijk, waarin Christus regeren zal, maar de verwachting daarvan is doorspekt van puur aardse begeerlijkheden. Wij staan hier voor eenzelfde verschijnsel, een soortgelijke beweging als honderd jaar later in de boerenoorlog in Duitsland. Het is niet onbetekend dat Thomas Müntzer, de aanstichter van de Boerenoorlog, eenmaal in Praag is geweest en toen gepreekt heeft in de Bethlehemkapel, dezelfde kerk waarin ook Hus preekte en enkele van zijn veel radikaler opvolgers. Rond 1524 is de vonk der revolutie van Praag overgesprongen naar Duitsland. Merkwaardig is dat in beide gevallen revolutie en chiliasme een trouwverbond zijn aangegaan. Er schuilt in het chiliasme een revolutionaire kracht!

Revolutie
Om de geest van de Taborieten nader te lej ren kennen citeer ik nu enkele artikelen die in 1420 door henzelf zijn opgesteld. Het waren er 76 in totaal. Hier volgen de citaten. Thans is aangebroken de dag van de wraak en het jaar der vergelding (Jesaja 34 : 8), waarin alle zondaren en vijanden van Gods wet zonder enige uitzondering moeten en zullen ondergaan door vuur en zwaard. – De tijd van de wraak kent geen pardon; daarom is het verboden aan de vijanden van de wet van Christus ook maar enige barmhartigheid te betonen. Men mag tegenover hen niet mild zijn, men mag hen niet sparen; men moet hard en wreed zijn. ledere gelovige die weigert het zwaard te gebruiken en bloed te vergieten, zij vervloekt, ledere gelovige moet zijn handen wassen in het bloed van de vijanden van Christus. Alle steden, dorpen, burchten en andere gebouwen moeten, nu de tijd van de wraak gekomen is, als Sodom verwoest en verbrand worden. Praag moet als Babel verwoest en verbrand worden. Wie zich niet bij ons wil voegen, begaat een doodzonde. De goederen van onze vijanden moeten onteigend, verbrand of vernietigd worden. Wanneer het Godsrijk aanbreekt zullen de uitverkorenen die dood zijn opstaan; dat is de eerste opstanding, die lang voorafgaat aan de tweede, de algemene opstanding. Christus zal uit de hemel neerdalen en op lichamelijke wijze omgang met de uitverkorenen hebben. Hij zal in de bergen een groot gastmaal aanrichten. Allen die dan niet op die bergen zullen zijn, zal Hij door het hemelvuur verteren. Vóór de eerste opstanding zullen de gelovigen Christus in de lucht tegemoet gaan; zij zullen zichtbaar en lichamelijk met Christus op aarde leven. In het duizendjarig rijk zal ieder van God geleerd zijn. Een wet en bijbel zal er niet meer zijn, want de wet zal in ieders hart geschreven staan. In dat Rijk zullen de vrouwen zonder pijn en smart baren. Als vrouwen thans, in de tijd van de wraak, zich bij ons willen aansluiten, hebben zij de vrijheid om van hun mannen te scheiden…

Vandalisme
De gevolgen zijn niet uitgebleven. Een waar vandalisme brak los. Kerken, kastelen en kloosters werden geplunderd, in de brand gestoken en verwoest. En dat alles in de naam van Christus en Zijn Rijk!
Al het afschuwelijke wapentuig dat wij zagen hangen aan de muren van het oude stadhuis te Tabor is ook werkelijk gebruikt. En de geschiedenis herhaalde zich 100 jaar later, in Duitsland. Maar toen was er een Luther. Hij wist te onderscheiden de gerechtigheid van het koninkrijk Gods, de gelóófsgerechtigheid, van de rechtmatige of ook onrechtmatige eisen die gevorderd werden in naam van de sociale gerechtigheid. Zo'n man ontbrak in Bohemen. Daarom bleef Bohemen na de Taborietenstorm ontredderd over, terwijl Duitsland na de Boerenoorlog herstelde.

Desillusie
Het Taborietendom zelf verloor op de duur haar kracht. Jan Ziska stierf in 1424 aan de pest. Hij werd opgevolgd door een zekere Prokop. Ook zijn beeld komt men in het museum in Tabor meer dan eens tegen. De hooggespannen verwachtingen van een spoedige wederkomst van Christus en een daarop volgend duizendjarig rijk van vrede en welvaart, werden door de tijd zelf vernietigd. De harde werkelijkheid deed zich gelden. Inplaats van al het mooie dat men zich gedroomd had, kwam de realiteit van een nimmer aflatende strijd om het naakte bestaan. Er kwam ontnuchtering, desillusie. Ook nú weer, want de geschiedenis herhaalde zich. Al zo vaak was het zo gegaan in de loop der eeuwen met chiliastische bewegingen. En waar ontnuchtering is, daar komt ook heel gemakkelijk de tweedracht. Dat was ook hier het geval. De kracht der Taborieten was gebroken. Wij hoorden al dat zij uiteindelijk verslagen werden. En nog wel door hun vroegere bondgenoten, de utraquisten, de gematigde Hussieten, die nu optraden als handlangers van paus en keizer.

Marxisme
Dit hele verhaal kwam op ons af, toen wij woensdag 19 oktober jl. rondliepen in het oude Tabor. Verleden en heden raakten elkaar. Want ook het marxisme is een vorm van chiliasme, een verwereldlijkt chiliasme, zéker: maar toch een chiliasme! De droom van een vrederijk ligt eraan ten grondslag. Volgens menig historicus overgedragen uit het jodendom – want Marx was een jood en beleed in zijn jonge jaren het joodse geloof – in de moderne tijd. Maar ook déze droom, die van het marxisme, blijkt heden steeds meer niet méér dan een droom te zijn geweest.
Er is de ontnuchtering. De marxisten worden realistischer. Wij bemerken het in de politiek van onze dagen. Maar wel vragen wij ons af of niet na alle idealisme een grote leegte zal achterblijven. En ook die is gevaarlijk, even gevaarlijk als een idealistisch chiliasme.

Nuchter en waakzaam
De 'geschiedenis' kan ons nuchterheid leren. Het chiliasme van de Taborieten lijkt dronkenschap. Men kan zich dronken drinken aan religieuze toekomstverwachtingen, die nimmer vervuld zullen worden, omdat de grond daarvoor in de Schrift ontbreekt.
De bijbel houdt ons nuchter. Nuchter en waakzaam. Duizend jaren zijn bij God als één dag. En het is niet onze opdracht het rijk Gods – met geweld – te realiseren. Paulus zegt: Het recht is bij God (2 Thess. 1 : 6). En hij spreekt in dat verband over een 'lijden voor het koninkrijk Gods' (vs. 5). Er zal met vlammend vuur wraak gedaan worden over degenen die God niet kennen en over degenen die het Evangelie van onze Heere Jezus Christus niet gehoorzaam zijn (vs. 8). Maar die wraak is niet aan òns. Hij zal wraak oefenen. Paulus spreekt ook over 'afval' die komen gaat (2, 3), 'tekenen en wonderen der leugenen' (vs. 9), verleiding en kracht der dwaling (vs. 11). Dat is het wat ons te wachten staat, vóór de dag van Christus komt (2, 3). Met het oog daarop worden wij vermaand tot nuchterheid en waakzaamheid. Paulus vermaant tot vast staan en dat wij ons houden aan Gods inzettingen (2, 15) en hij wijst op 's Heeren trouw (3, 3). En aan het slot van zijn brief – die speciaal geschreven is met het oog op overspannen toekomstverwachtingen, die er ook toen al waren – zegt hij: De Heere nu des vredes Zelf geve u vrede te allen tijd, in allerlei wijze (vs. 16). Dat is een heel ander geluid dan de Taborieten en steeds weer allerlei, ook religieuze, revolutionaire bewegingen hebben doen horen. Alle eeuwen door hebben de christenen God als de 'Heere des vredes' moeten leren kennen.
En dat geldt ook voor de christenen van vandaag.

K. Exalto

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen