Protestantse katholiciteit nauwelijks zichtbaar

Protestants

Dit lezende kwam weer bij mij boven wat Bronkhorst voorstelde: een protestants concilie in Nederland. Elk voorstel daartoe zou eenzelfde lot beschoren zijn als dat van Muskens en wel omdat vele Vaticaantjes het zouden beletten.
Bij Bronkhorst ging het nog om een concilie. Nu gaat het om een synode. Protestantse kerken zijn met een synode vertrouwd; zeker kerken van het gereformeerde type. En er is nu een triosynode, een gezamenlijke synode van drie kerken. Binnenkort is er zelfs een pentasynode (van vijf kerken) in verband met de Molukse kwestie. Maar een synode van alle kerken in Nederland is - al zou het maar voor één keer zijn - uitgesloten. Daar zouden eerst alle synoden afzonderlijk over moeten beslissen en het resultaat zou, om meer of minder zwaarwegende redenen, negatief zijn. Een protestantse synode, opgezet vanuit de grote kerken, zou te oecumenisch zijn. Een 'gereformeerde' synode te weinig oecumenisch. Daar zou al een tweedeling vallen.
Maar ook één synode van qua confessie gelijkgezinde kerken zou uitgesloten zijn. De Kerk van Rome is wereldwijd een institutaire eenheid, alle interne verschillen ten spijt. Daarom kan Rome wereldwijde concilies beleggen en daarmee teruggaan op de Oude Kerk, toen op concilies, die de hele kerk omvatten, over de fundamentele geloofsvragen, liever nog de grote dogma's werd gesproken. Het protestantisme is echter zo hopeloos verdeeld, dat het niet meer in staat is in volle gezamenlijkheid over fundamentele vragen te spreken.

              * * *

Elk van de kerken of kerkelijke gemeenschappen verdrinkt vandaag in eigen vragen en problemen, waarin ook een eigentijdse gemeenschappelijkheid zit. Maar iedere kerk dopt verder de eigen peultjes. En beslissingen worden topdown doorgevoerd. Protestanten hebben Rome niets te verwijten. Kerkelijke mechanismen zijn veelal taai.

Katholiek
Juist afgelopen zondag was in onze wijkgemeente zondag 21 aan de orde. Wat gelooft gij van de 'heilige, algemene Christelijke Kerk'? Dat is, zegt de Heidelberger, een gemeente van alle tijden en uit alle plaatsen. Binnen die kerk is er 'gemeenschap der heiligen'. Het instituut kerk wordt daar niet genoemd. Die katholieke kerk is ook niet beperkt tot wélk instituut dan ook. Dat wordt met de mond in alle kerken best beleden en toegegeven. Maar intussen staat elk instituut als een huis en wordt van de voluit beleden heilige, algemene of katholieke kerk nauwelijks iets gepraktiseerd. De 'oecumene van het hart' kan voor dit manco geen opvulling zijn, tenzij men de kerk-in-zichtbaarheid wil opgeven en in een onzichtbare-kerk-idee wil vluchten.

              * * *

Zeker, het is beslissender voor het heil om 'een levend lidmaaf (antw. 54) van de Una Catholica te zijn dan formeel te zijn ingeschreven in het ledenregister van een kerkelijk instituut. Maar die Una Catholica vraagt ook om zichtbaarheid. Zou die éne protestantse synode of, als dat niet kan, die éne 'gereformeerde' synode voor één keer niet moeten kunnen?!
In de Rooms Katholieke Kerk wordt zo'n synode voor één enkele kerkprovincie verboden. Protestantse kerken blijven 'principieel' op zichzelf en zijn niet in staat iets van de heilige algemene kerk zichtbaar te maken. Het is nog erger: om de meest marginale verschillen wordt de gemeenschap soms opgebroken en steeds meer opgebroken of wordt het vuur van de verdeeldheid aangewakkerd.

              * * *

Men kan tegenwerpen, dat de kerkelijke verdeeldheid al zo vaak is besproken en volstrekt onoplosbaar is. Maar telkens als ik met de gemeente Zondag 21 meebelijd komt de tegenstelling tussen belijdend woord en kerkelijke daad onweerstaanbaar op me af. Ons verdeelde kerkelijke leven kan niet zonder hartenpijn en gewetensnood worden beleefd.

Op elkaar betrokken
Ik realiseer me, dat de weerbarstige praktijk van de kerkelijke verdeeldheid ertoe noopt een trapje lager te gaan staan dan op het niveau van één protestantse of gereformeerde synode. Zo'n synode is maar een hersenschim. De vraag is dan of kerken nog wel met elkaar in contact willen staan, bezig zijn mét en betrokken zijn óp elkaars vragen en problemen. Dat kan alleen als het besef leeft, dat de heilige, algemene kerk van Christus nochtans, hoewel in gebroken gestalte als Lichaam van Christus (voort) bestaat. Moet dat niet betekenen dat geen kerk mag worden afgeschreven?

              * * *

Als hervormde gereformeerden hebben we de jaren door pijnlijk moeten ervaren, dat onze kerkelijke positie ons werd betwist, niet in het minst bijvoorbeeld ook vanuit de Gereformeerde Kerken, toen die nog van oordeel waren zelf echt Schrift-en-belijdenisgetrouw te zijn. Die kerken zijn nu zelf zwaar verdeeld, vanwege het geding om de leer, die naar de Schriften is, gegeven de aberraties, die zich voordoen als het gaat om het zicht op de Schrift en de grote dogma's van de kerk.
De synode van Franeker wordt aangemerkt als 'een luistersynode'. Er zijn vijftig verzoeken tot revisie van het vorige synodebesluit inzake de kwestie Den Heyer binnengekomen. De synode moet nu, zei ds. J. W. Doff, nadrukkelijk rekening houden met 'de gevoelens' (alleen gevoelens? ), die op het grondvlak leven. Het gevaar is nu groot, dat onvrede met de voortgang van het Samen op Weg-proces ertoe leidt, dat hervormde gereformeerden (en niet alleen zij) zich afzijdig houden van wat zich in de Gereformeerde Kerken voltrekt. Maar als zich het geding om het gereformeerde karakter van de kerk nu daar voltrekt, zullen we toch niet kunnen doen alsof het ons niet raakt. Hier voltrekt zich een geding dat allen, die in de traditie van de Reformatie staan, tot op het bot raakt.

Ik noem een ander voorbeeld. In de Gereformeerde Gemeenten is er een geding om de (rechte) leer naar aanleiding van publicaties van prof. dr. J. Blaauwendraad. Ook die zaak raakt alle kerken, die zich rekenen tot de Gereformeerde Gezindheid. Telkens weer doen zich zo zaken voor in het (gereformeerde) protestantisme, die allen, die in de traditie van de kerk der Reformatie staan, niet onberoerd kunnen laten, vanwege de belijdenis van de ene algemene christelijke kerk. De nood bij de één mag leiden tot positief mee-leven, in de worsteling om vandaag kerk te zijn in de traditie van de Reformatie.

Positief
Laat mij hier ook iets positiefs noemen. Naar het mij voorkomt is de vraag aangaande de (ene) kerk vandaag overal veel minder aan de orde dan nog geen tien jaar geleden. Dat heeft ongetwijfeld te maken met het individualisme van onze tijd, waarin het zicht op de kerk als instituut afneemt. In De Reformatie echter, het orgaan van de Gereformeerde Kerken (vrijg.), is de kerkvraag nog wel telkens aan de orde, zij het in ruimer zin dan voorheen, toen er nog sprake was van een gekoesterd eigen vrijgemaakt bolwerk.
In het laatste nummer van De Reformatie schrijft ds. B. Luiten over 'Groei naar eenheid - verregaande overeenstemming met de Christelijke Gereformeerde Kerken'. Hij schrijft: '...als je zo uit Christus zoekt te leven, en je daarom steeds weer schaart onder zijn verkondiging, en je herkent dat ook in een ander, dan ervaar je een eenheid die alles omvat. En waar je niet meer onderuit kunt of wilt.' Hij citeert dan uitvoerig prof. dr. J. W. Maris, die in De Wekker ook tot uitdrukking bracht, dat de christelijke gereformeerden hun beeld van de vrijgemaakten bijstellen.

              * * *

Dat dit zo gezegd wordt is al heel wat. Er zal nog wel heel wat water door de IJssel stromen voordat er één synode zal zijn. Maar die ene vogel in de hand mag niet worden veronachtzaamd. En zou daarom het heimwee naar één protestantse synode, toegespitst op één gereformeerde synode, niet moeten blijven? Tenslotte is de kerk katholiek, haar verdeeldheid ten spijt. Die zichtbare katholiciteit mogen we toch niet prijsgeven aan Rome?

v. d. G.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen