Oorlog, Indië en Israël

De zorgen in Nederland en Europa zijn in de Waarheidsvriend terug te vinden.
Eerst proef je de onzekerheid en angst voor de komende aanval van Duitsland. Dan is de oorlog in het nummer van 23 mei 1940 – de uitgave van 16 mei verschijnt niet – bittere werkelijkheid. We lezen over de verwoesting van Rotterdam door het bombardement.
Over een kanselboodschap en bidstonden vanwege de nood der tijden. Ds. Timmer noemt de oorlog een oordeel van God.
In februari 1942 is de Waarheidsvriend er ineens niet meer. Het papier is zo schaars geworden dat de redactie geen toestemming meer krijgt om het blad uit te geven. In het najaar van 1945 verschijnt er pas weer een nummer. Eerst op dun papier en enkele pagina’s ‘dik’. Het duurt lang voor het blad weer op de wijze van voor de oorlog uitkomt. Het aantal abonnees is diep weggezakt. Ds. Timmer doet er alles aan om het aantal weer op peil te brengen (in 1947 komen er in een halfjaar 1100 abonnees bij). We lezen over hulpacties voor getroffen gemeenten in het zuiden van het land, waar kerken en pastorieën verwoest of beschadigd zijn. Politieke beschouwingen over onderwerpen waarover in de oorlogstijd wijselijk gezwegen werd, komen weer op gang. Ook is er veel aandacht voor de situatie in landen waar het communisme overheerst. Er zal toch geen nieuwe oorlog komen (de Russen)?

Indië
In Nederlands-Indië wordt het hoe langer hoe onrustiger (politionele acties). Veel jongens uit Gereformeerde Bondsgemeenten moeten er als militair naar toe. Het thuisfront probeert door middel van brieven de ‘jonge mannen’ te begeleiden. Ze worden gewaarschuwd voor gevaren, maar vooral ook aangemoedigd om op de Heere te vertrouwen. Een collectieve brief vanuit hervormd-gereformeerde kring aan ‘onze jongens’ draagt als titel: ‘Brief aan de Bondsvrienden in Indië’. In 1949 wordt Indonesië zelfstandig. Dan komen de meesten weer naar huis en lezen we er in de Waarheidsvriend niet meer over.

Kerkorde
Ondertussen blijft wat er in de kerk gebeurt onderwerp van gesprek. De Nieuwe Bijbelvertaling komt eraan. Toen ds. M. van Grieken nog hoofdredacteur was, waren de reacties tamelijk positief. Later worden ze veel kritischer.
Ds. Timmer vraagt zich af of de vertalers wel dezelfde geestelijke gehabitus hebben als de vertalers van de Statenvertaling.
Verder besteedt de Waarheidsvriend aandacht aan kanselboodschappen, aan een publieke schuldbelijdenis van mensen die in de oorlog ‘fout’ geweest zijn en nu gevangen zitten. De eerste vergadering van de Wereldraad van Kerken in 1948 in Amsterdam is in beeld. Er is kritiek op het IKOR (voorloper van IKON) en er wordt grondig gediscussieerd over het rapport Fundamenten van perspectieven van belijden (1949).
Maar de meeste aandacht gaat uit naar de komende nieuwe Kerkorde, voorafgegaan door een Werkorde. Hier toont de Gereformeerde Bond zijn beste intenties en kan hij zich voluit en klassiek inzetten voor de doelstelling: het oproepen van de kerk terug te keren tot wat haar in de Reformatie is geschonken. Er komt een brede commissie die de Kerkorde artikelsgewijs bespreekt. Het werk van deze commissie is klasse, al hoef je het niet in alles met de bevindingen eens te zijn. De hele kerk denkt mee met de kanttekeningen van de Gereformeerde Bond.
Punten van veel aandacht zijn de volgorde van de artikelen 8 en 10 (het getuige-zijn van de kerk en het belijden), de belijdenis zelf (op de bodem van, in gemeenschap met enzovoort) en de verhouding plaatselijke gemeente en synodale kerk.

Karl Barth
Hoe gaat het met de theologie van Karl Barth? Met het verschijnen van nieuwe delen van de Kirchliche Dogmatik wordt het de Gereformeerde Bond steeds meer duidelijk dat Barth een ‘nieuwe leer’ presenteert, die gezien moet worden als een ernstige dwaalleer.
Vooral de verkiezingsleer, de leer van de reikwijdte van de verzoening, de ontkenning van de kennis van God uit de natuur en last but not least zijn afwijzen van de kinderdoop maken dat hij radicaal wordt afgewezen. Als het gaat om Barth ziet de Gereformeerde Bond dr. G.C. Berkouwer als een goede gids, maar dr. G.C. van Niftrik, die zijn geschrift Een beroerder Israëls aan het denken van de Zwitserse theoloog wijdt, krijgt de wind van voren. Hier vinden wezenlijke en boeiende discussies plaats.

Israël
In 1948 wordt de staat Israël opgericht. Het wordt een belangrijk punt in de Waarheidsvriend. Al eerder was er geschreven over de terugkeer van veel Joden naar het eigen land. Gereformeerdebonders zijn er niet zo positief over. Is de rol van Israël niet uitgespeeld, nadat de Joden het oordeel over zichzelf hebben afgeroepen: ‘Zijn bloed kome over ons en onze kinderen’? Israël kan wel denken dat het het volk van God is, maar dat is niet waar. Alleen chiliasten denken dat Israël nog toekomst heeft in Gods heilsplan. De kerk is het ware, geestelijke Israël.
Als je dit leest, dan denk je: wat zit de gedachte dat de kerk in de plaats van Israel gekomen is diep.
Zullen de ogen dan niet opengaan voor de beloften voor Israël, waarover we in de Schrift lezen? Ja, toch wel. In 1949 neemt ds. W.J. Kolkert de pen op en vraagt zich af: wat gebeurt hier? Er is iets bijzonders gaande na 1948. Wij zijn niet het geestelijk Israël. God heeft een plan met Zijn volk. Romeinen 11:25 is nog niet echt in beeld, maar we horen wel ritselingen van nieuwe verwachtingen.

In eigen kring
Er gebeurt in eigen kring weinig opvallends. Er zijn de uitlopers van discussies over evangelisaties en gezangen. Ds. Van Grieken verlaat het hoofdbestuur en de redactie van de Waarheidsvriend. Je voelt aan dat hij teleurgesteld is, al zegt hij het niet. Prof.dr. J. Severijn wordt algauw de leidende man. In 1941 schrijft hij maar liefst 132 artikelen in het blad. Hij ziet de kerk als volkskerk, niet van het volk, maar voor het volk. Hij klaagt over het gebrek aan studiezin in de Gereformeerde Bond. Waar blijven onze doctorandi en doctores? Waar blijven de nieuwe kandidaten, nu er al zoveel vacatures zijn? Tegelijk wordt beschreven hoe de kerkelijke betrokkenheid in en na de oorlog toeneemt. Vooral op de Veluwe, waar meerdere gemeenten dubbele diensten gaan houden. Verder keert de vragenrubriek weer terug.
(Vraag: mag men gaan schaken als er mannenvereniging is? Antwoord: dat moet je zelf maar beslissen). De kring van scribenten in de Waarheidsvriend wordt verbreed. Zo schrijft de heer F. Troost uit Den Haag mooie dingen.

---
Uit de Waarheidsvriend in 1948
Op 10 juni lezen we over het comité voor tentzending in de drie noordelijke provincies:
Donderdagavond 27 mei werd te Gerkesklooster de eerste Evangelisatie-samenkomst gehouden. Er waren toen ongeveer honderd bezoekers. Zondagavond vijfhonderd bezoekers. Sprekers: de heren Van Iperen en Verboom van Kollum.
Op 29 juli wordt vervolgd:
Wij hebben een auto gehuurd met radio geluidsversterkers. (…) De muziek werd afgezet en daar klonk de stem van de reus: Hallo! Hallo! ‘Het comité voor Tentzending maakt bekend dat er hedenavond een begin wordt gemaakt met Tentsamenkomsten. Niemand blijve thuis! Breng anderen mee.’ ’t Was een lust om te zien welk een geweldige indruk dit maakte. Honderden fietsers reden om en achter de auto mee.

In dit jubileumjaar zoomt dr. W. Verboom elke maand in op een decennium uit de geschiedenis van De Waarheidsvriend.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen