In psychische nood

Bij gemeenteleden die geconfronteerd worden met psychiatrisch lijden neemt de aanspreekbaarheid af naarmate de problematiek ernstiger is. Wie als ambtdrager of klaagvrouw op bezoek gaat bij een gemeentelid dat bijvoorbeeld aan schizofrenie lijdt, kan in aanraking komen met een wereld die hem of haar volkomen vreemd is.

Kennis
Het eerste wat de bezoeker of bezoekster moet doen is zich serieus op de hoogte stellen van de aandoening waaraan deze broeder of zuster lijdt. Dit kan miscommunicatie, verdriet bij het gemeentelid en frustratie bij de bezoeker voorkomen. Bovendien kan er begrip ontstaan voor de soms wonderlijke gedachte- en ervaringswereld van deze mens.
Eleos biedt via Optiment de cursus ‘Psychische nood in de kerkelijke gemeente’ aan. Het volgen van zo’n cursus is aanbevelingswaardig. Je komt niet alleen je eigen vooroordelen ten aanzien van psychiatrische nood op het spoor, maar je verdiept ook het begrip voor deze gemeenteleden.

Helpend gesprek
Als pastorale bezoeker kun je niets anders aanbieden dan een helpend gesprek. Daarin ligt onder andere het eigene van het pastoraat. Je beschikt niet over medicijnen, je kunt geen therapie aanbieden en alle goed bedoelde adviezen zijn allang gegeven. Het enige wat je kunt doen, is rustig bij de ander zitten en invoelend luisteren.
Dat is zó luisteren dat je je probeert te verplaatsen in de wereld van de ander om zo deze mens de gelegenheid te bieden zich uit te spreken. Daarbij kan het aanvankelijk zwijgend aanhoren in de loop van het gesprek overgaan in actief luisteren. Dat wil zeggen het op bescheiden wijze ophelderende vragen stellen die aan dit gemeentelid de mogelijkheid geeft het hart te openen en zich te uiten.
Het is wel van belang je innerlijke drang te weerstaan om verklaringen te geven of adviezen aan te reiken. Hier doemt een dilemma op.
Het eigene van het pastoraat ligt immers in het voeren van een helpend gesprek en tegelijkertijd is de gespreksmogelijkheid vaak beperkt. Daarom is het goed de pastorale grondhouding zó aan te scherpen en te verdiepen dat je beter in staat bent deze mens liefdevol te benaderen en het gesprek, hoe gebrekkig dan ook, met aandacht en geduld te voeren.
De Heere Jezus ondersteunde Zijn gesprekken en daden vaak met gebeden. Ik heb in de pastorale omgang met deze gemeenteleden gemerkt dat een kort gebed, waarin de nood verwoord wordt en de betrokkene bij de goede Herder wordt gebracht, veel voor hen kan betekenen. Bijbellezen is vanwege de innerlijke verwarring vaak moeilijk.

Mededogen
De evangelist Mattheüs vertelt dat de Heiland oog in oog met menigten mensen met innerlijke ontferming over hen bewogen was, omdat zij vermoeid en verstrooid waren, zoals schapen zonder herder (Matt.9:36). Dit beeld is toepasbaar op gemeenteleden die gebukt gaan onder psychiatrisch lijden.
De Heiland, Mensenkenner bij uitstek (zie Joh.2:25), ziet hen als gehavende mensen. En hun lijden roept Zijn mededogen wakker. Mededogen houdt in dat je je verbonden weet met de ander omdat je beseft dat dit lijden ook jou kan treffen. Mededogen wordt niet ingegeven door eigen emoties zoals bij medelijden, maar wordt opgeroepen doordat je invoelend luisterend je waarachtig inleeft in de vreemde wereld van dit gemeentelid. Daarom is mededogen ook altijd verweven met respect voor het anders zijn van dit gemeentelid.

Confrontatie
Mededogen kent ook de moed om op een positieve wijze de confrontatie met de ander aan te gaan, omdat je primaire doel niet je eigenbelang is, maar het welzijn van de ander. Ik las over een pastor die een gemeentelid bezocht dat als gevolg van een hersenletsel, overgehouden aan een ongeval, ‘irriterend traag’ sprak. Omdat hij toch steeds lange verhalen wilde vertellen met veel details, ging zijn omgeving hem steeds meer mijden.
Het mededogen van deze pastor bestond niet alleen hierin dat hij dit vervelende spreken verdroeg.
Hij ging ook bewust de confrontatie met hem aan in die zin dat hij met hem bekeek wat het effect was van zijn manier van spreken op andere mensen. Omdat de pastor werkelijk bewogen was met de ander en zijn welzijn op het oog had, ging hij deze pijnlijke confrontatie aan. Mededogen is dus geen weke emotie maar gevoeligheid voor een andermans lijden of ongeluk.
De grondhouding waarmee de Heiland mensen tegemoet trad, is doortrokken van dit mededogen.
Denk bijvoorbeeld aan de ontmoeting met de rijke jongeling (Mark.10:17-22). Dat betekent dat de pastorale grondhouding van de ambtdrager of bezoekster, in de navolging van Christus, eveneens gekenmerkt dient te zijn door dit mededogen.
In pastoraal optreden wordt uit angst of luiheid, vanwege gemakzucht of eigenbelang, nogal eens wat gladgestreken of omzeild. Iedere bezoeker of bezoekster heeft het nodig dat zijn of haar pastorale grondhouding aangescherpt wordt in die zin dat je vanuit mededogen – en niet vanuit hardheid of heerszucht – ook daadwerkelijk de confrontatie aangaat met de ander als je oprecht meent dat je daarmee het welzijn van de ander dient.

Mensvisie
In Mattheüs 9:36 ziet de Heere Jezus de mensen onder het sombere beeld van gehavendheid. In vers 37 ziet Hij exact dezelfde mensen onder het verwachtingsvolle beeld van een akker met daarop een enorme oogst. ‘Toen zei Hij tot Zijn discipelen: De oogst is wel groot.’ Een geweldige perspectiefwisseling.
Hij ziet deze mensen dus vanuit een dubbel perspectief: als gehavende mensen én als oogst voor het Rijk van God. Thuiskomen in Gods Toekomst is, vanuit de Heere Jezus gezien, de uiteindelijke bestemming van deze gehavende mensen. Zij staan in Jezus’ perspectief met al hun geschondenheid onder de regenboog van de genade.
Persoonlijk spreekt deze mensvisie mij zeer aan. Enerzijds het realistische gehalte ervan, je concrete schuld en geschondenheid. Anderzijds is er het verwachtingsvolle dat je met die schuld en geschondenheid bestemd bent voor Gods eeuwige Toekomst.
Dit dubbele perspectief, bevestigd in je doop, dient niet alleen leidend te zijn ten aanzien van je zelfbeeld.
Zij dient ook kenmerkend te zijn voor de wijze waarop je naar je medemens kijkt en deze benadert.
Anders gezegd: dit gemeentelid is altijd meer dan zijn of haar psychiatrische problematiek. Zijn of haar diepste identiteit is niet een psychiatrische stoornis, maar het bestemd zijn voor het Koninkrijk van God.
Of deze mens daadwerkelijk Thuis komt bij God, ontgaat de bezoeker, maar vanuit Christus is dit de eindbestemming van deze lijdende mens. Deze realistische en verwachtingsvolle mensvisie geeft een zodanige verdieping aan de pastorale grondhouding dat je in staat bent om deze lijdende medemens met waarachtig mededogen tegemoet te treden.

Lastig
Echte communicatie tussen een gemeentelid dat lijdt onder psychiatrische problematiek en een pastoraal bezoek(st)er is doorgaans lastig en gebrekkig vanwege de veelal vreemde gedachte- en ervaringswereld van deze lijdende mens.
Een pastorale grondhouding die gekenmerkt wordt door waarachtig mededogen geeft je de moed, het geduld en het uithoudingsvermogen om trouw te zijn in het contact met dit gemeentelid. Overigens is deze aanscherping en verdieping van de pastorale grondhouding noodzakelijk voor iedereen die pastoraal bezoekwerk doet.
Vandaar het pleidooi dat iedere pastoraal bezoeker levenslang leerling blijft op de leerschool de Geest. Het doel van deze permanente educatie is om op een steeds dieper niveau omgevormd te worden naar het evenbeeld van Christus. Daarbij leert hij of zij van Hem wat waarachtig mededogen inhoudt en dit ook in de navolging van Hem in praktijk te brengen in de pastorale omgang met gemeenteleden.

Volgende week: gehandicapten in mijn gemeente.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen