De Geest als God in relatie

In onze vorige uiteenzetting over artikel 11 van de N.G.B. eindigden we met de opmerking: in ieder geval vinden we in het jongste boek van prof. H. Berkhof een voorbeeld van een critische theologie, waarin weinig meer overeind blijft van dit katholieke belijden. Bij Berkhof moet de God die met ons mensen verandert, plaats maken voor een zg. statisch godsbeeld, waarin gedacht wordt van de eeuwigheid naar de tijd, van altijd geldende normen en waarheden naar de toepassing ervan in de tijd. De opvattingen van Berkhof zijn vermoedelijk bij de tijd, maar ze zijn tegelijk meer aan het eigentijdse denken ontleend dan dat ze een Bijbelse wortel hebben. Zijn oecumenisch denken is in elk geval niet reformatorisch en ook niet katholiek. Daarom zal het vandaag of morgen wel een gepasseerd stadium zijn. Het is allen te hopen, dat wij dan nog zoveel onderscheidingsvermogen hebben overgehouden, dat we dit soort theologie herkennen als haeretisch, dat is in flagrante tegenspraak met de klare uitspraken van de heilige Schrift als Gods onfeilbaar Woord.

De opvattingen, die Berkhof ten beste geeft over de Heilige Geest, laten hierover geen twijfel bestaan. Berkhof vindt, dat de leer van de Drieëenheid een oorzaak van eeuwenlange conflicten en scheuringen is geweest en dat deze leer ons met vraagstellingen heeft opgescheept, die aan de Schrift vreemd zijn en voor het gelovig denken onverteerbaar. Dat is nogal wat. Zal Berkhofs oecumenische geest de dingen, die in de oude kerk na veel worstelingen met de dwaalleer volkomen zekerheid hebben gekregen, dusdanig nieuw kunnen ordenen, dat hij niet in diezelfde dwalingen vervalt, die met dit oud katholieke belijden zijn afgewezen? Dat kan Berkhof niet. Hij vervalt in dezelfde dwalingen als diegenen, die in de eerste eeuwen reeds leerden, dat de namen Vader, Zoon en Heilige Geest slechts aardse openbaringsfasen zijn van één Goddelijke Persoon. Het is duidelijk, dat in Berkhofs theologie oude ketterijen in een nieuw gewaad, ingekleed in formuleringen, die aan de Schrift schijnen te zijn ontleend, opnieuw de kop opsteken.

De Heilige Geest is voor Berkhof een naam voor God, maar dan een naam, die God aanduidt als een God, die in actie is naar de wereld toe. Er is een gebeuren tussen God en Jezus, voltrokken door de Heilige Geest en dat gebeuren richt zich op het samengaan van God en mens. De Heilige Geest is niet een Goddelijk Persoon naast de persoon van de Vader en de Zoon, maar de Geest heet bij Berkhof het Persoon-zijn van God in Zijn handelen naar buiten toe. God in relatie. Het gaat immers niet om één wezen van God, dat van eeuwigheid is, maar om één geschiedenis in de tijd. Geen ontologische triniteitsleer (leer omtrent het eeuwig zijn van God Drieënig), maar een openbaringstriniteit. Niet God als de onbewogen eerste beweger (Aristoteles), maar God op een nieuwe eschatologische wijze tegenwoordig in de Heilige Geest. In deze Geest komt Christus, terug. En zo is Christus in de gestalte van de andere Trooster met ons tot aan het einde der wereld en openbaart zich als een historische macht door de culturen heen.

De lezer voelt, dat hier op een totaal an­ dere golflengte over de Heilige Geest gesproken wordt dan in onze belijdenisgeschriften. Aristoteles is de kwaaddoener. Een denken van de eeuwigheid en van het eeuwige zijn van God uit naar de tijd toe is taboe. God gaat hier geheel op in zijn relaties. De Geest is Geest van Christus, die God predikt in actie naar de wereld toe. Mij dunkt, dat alles in deze opzet zo exclusief gericht is op de mens en zijn wereld, dat heel het bestaan yan God eenvoudig in die gerichtheid opgaat. Hoeft men dan nog zoveel stappen verder te doen om Gods bestaan te laten opgaan in een ideologie, die op de meest fervente wijze het bereiken van een heilsstaat op aarde in haar vaandels geschreven heeft staan? Met andere woorden, in deze theologie staat uiteindelijk de mens centraal. In de Bijbel echter wordt het bestaan van God niet opgehangen aan Zijn nut voor 's mensen bestaan op aarde, maar omgekeerd wordt daarin het nut van 's mensen bestaan op aarde volkomen opgehangen aan de levende God. De enige hoop in leven en sterven is daarin niet, dat wij, half vertwijfeld, toch nog blijven geloven in een toekomst voor een wereld, die onder de vloek ligt. Maar de enige troost in leven en sterven is, dat een mens zich het eigendom van Jezus Christus mag weten en als Abraham de stad heeft leren verwachten, die fundamenten heeft, waarin hij er eeuwig zijn mag voor God. En dat kan alleen geschieden, wanneer die mens door een Godsdaad, dat is door de Heilige Geest, Godzelf, van zijn allerpersoonlijkste schuld voor God verlost wordt. Wie de heilige Schrift aanvaardt als de onfeilbare bron van, openbaring van de levende God en niet als een verzameling van menselijke getuigenissen aangaande God, komt daarin de levende God Zelf tegen, voor Wie hij zich in aanbidding heeft neer te werpen en voor wie te staan en Wie te dienen het leven is.

De leer van Berkhof over God in actie door de Heilige Geest heeft alle deuren openstaan naar een politieke en sociale ideologie, waarin God op zijn best nog een functie van de maatschappij is en die deze God voor weinig kosten ook kan inruilen voor wat anders, iets, wat nog beter en nuttiger is. Is de Heilige Geest bij Berkhof niet identiek aan een Christus-idee, die als uitbreiding van God kan worden verstaan, maar die ten diepste niet meer is dan het tasten en zoeken van de Godverlaten mens. Maar hoe vinden we God terug, tenzij door openbaring? God leert men alleen kennen door God Zelf. En dat is een zaak van absolute openbaring, van de Drieënige eeuwige God uit naar ons toe. Dat is een zaak van een Bijbel, die geïnspireerd is door God de Heilige Geest en die in ons bestaan wordt ingedragen door diezelfde Geest. En als dat dan haaks staat op het moderne denken, dan is dat alleen maar een bewijs, hoezeer de tijdgeest gevorderd is. En het is er ook een bewijs van, dat het tijd wordt, dat we ons door genade leren losmaken uit de verzwagering van ons denken met deze geest van de tijd.

Wageningen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen