Ontmoeting en gesprek (1)

Vooraf
In 1986 verscheen het verslag in boekvorm van het boeiende en door de deelnemers als noodzakelijk getypeerde gesprek tussen 'evangelischen en basisbeweging' gevoerd door Evert van der Poll en Jurjen Beumer onder de welluidende titel 'Vroom en radikaal' (Ten Have, Baarn). Uitvoerig en uitputtend werden elkaar de meest elementaire vragen gesteld. Ik acht dit te boek gestelde gesprek nog steeds de moeite waard als document en als voorbeeld hoe een discussie gevoerd dient te worden tussen hen die de Naam van Christus belijden.
Vandaag wordt het gesprek voortgezet tussen evangelischen en gereformeerden. November 1990 verscheen vanaf de tafel van het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond een pennevrucht bedoeld om gesprekspunten aan te reiken voor een dialoog tussen gereformeerden en evangelischen. 'Gereformeerd en evangelisch' was de titel van de nota 'opgesteld vanuit een fundamentele positie in de gereformeerde belijdenis'.
Ongeveer 1 ¹/₂ jaar later (april 1992) kwam er een reactie van de kant van de Evangelische Alliantie: 'Evangelisch en gereformeerd: verkenning en herkenning'. De nota van het hoofdbestuur bleek niet op alle punten goed overgekomen te zijn. Men achtte het teveel geschreven vanuit de houding: Evangelisch is goed, maar gereformeerd beter. Afgezien van de vraag of deze intentie er bij het hoofdbestuur heeft voorgezeten, je mag dat toch vinden, dat mag toch je overtuiging zijn? Zonder dat je daarbij de ander zijn christen-zijn betwist. Dat toch de dialoog werd bedoeld, daarvan moge deze studiedag het bewijs zijn. Een dialoog in de zin van een open ontmoeting, zonder enige reserve in het elkaar tegemoet treden. Elkaar aanvaardend als broeders en zusters die heel diep in hun existentie zijn aangeraakt en vastgegrepen door het Evangelie van Jezus Christus in en door de kracht van de Heilige Geest. Op een of andere manier zijn we toch familie van elkaar. Sommigen zullen zeggen: ja, maar dan wel heel in de verte. Anderen zullen de familieband dichterbij en inniger beleven en daarom veel vaker bij elkaar over de vloer komen. Maar familie zijn we wel vanwege de band aan onze oudste Broeder. Bekend geraakt zijn de woorden van dr. O. Noordmans: 'Steeds heb ik de overtuiging gehad en ook meermalen uitgesproken dat de Gereformeerde de tweelingbroeder is van de Doopsgezinde' (WV II, blz. 464, Kampen 1979). Nu weet ik ook wel dat je niet recht en billijk alle evangelischen van vandaag kunt zien gaan en staan in de lijn der in de 16e eeuw zo geheten Dopersen, maar er is wel verwantschap in denken en handelen.
Over familie gesproken: je tweelingsbroer. Dan ben je immers geboren uit dezelfde moeder en verwekt door dezelfde vader. Zeker, er kunnen tussen tweelingen typerende en opmerkelijke verschillen zijn. Ze gaan later ook meestal uiteenlopende wegen. Toch is er altijd het besef: we horen bij elkaar op een of andere manier. Laat dat besef ons ook vandaag vervullen, zonder daarbij anderzijds de volgens mij wezenlijke en soms diepingrijpende verschillen te verdoezelen of in onechte lievigheid te verdonkeremanen.

Bron
Hoe komt dat toch: die vaak diepgaande verschillen? Immers, wie onaangekondigd de binnenkamer van een gereformeerde binnentreedt, vindt hem daar in eerbied geknield voor de heilige God Die in Zijn Zoon Jezus Christus Zich over hem of haar heeft ontfermd. Maar wie tegelijkertijd het bidvertrek van een evangelisch christen binnenkomt, hoort hem of haar daar de God en Vader van de Heere Jezus prijzen om Zijn grote liefde.
De gereformeerde is een man van het Woord Gods, maar de evangelische heeft ook altijd zijn bijbel in de binnenzak dus binnen handbereik. En als in prediking en verkondiging de heerlijkheid van de Heere Jezus wordt geprezen en aangewezen, roept dat bij beiden diepe gevoelens wakker.
Dezelfde Bron en dezelfde Naam zijn ons leven en toch…? Verschillen zijn er en waar worden die dan door veroorzaakt? Je kunt zeggen: pluriformiteit onder christenen moet kunnen en vindt ook in de Schriften grond. De Heilige Geest levert om zo te zeggen geen lopende-band-produkten waarbij alle potten en flessen hetzelfde formaat hebben. God gaat met elk Zijn eigen gang. We worden herschapen tot nieuwe schepselen, maar veranderen daarbij niet in één lied zingende engelen. Opvoeding, karakter, levensloop en traditie spelen als factoren een duidelijke rol. Geboortegrond en cultuur stempelen meestal ook onze geloofsbeleving. Bij gereformeerden spelen traditiegevoeligheid en verstandelijke doordenking van geloofszaken, bij evangelischen staan emotionaliteit en spontaniteit gecombineerd met creativiteit duidelijker op de voorgrond.
Toch is hiermee nog lang niet alles gezegd. Ik vermoed vooral dat de manier waarop we de Heilige Schrift lezen en verstaan een doorslaggevende factor is bij de moeiten die we soms met elkaar beleven. Nu is dat uiteraard niet slechts zo in de omgang van gereformeerden en evangelischen. Elke ketter heeft wel zijn letter. Het Schriftverstaan, we moeten zelfs zeggen: een totaal nieuw Schriftverstaan zette in de 16e eeuw de reformatie van de kerk in gang en brak de Una Sancta in stukken. In de 19e eeuw meenden schriftgetrouwe gelovigen in de Hervormde kerk te moeten maar ook te mogen blijven. Terwijl honderden anderen het juist gehoorzaamheid aan de Schriften achtten te zijn om met 'het genootschap', zoals men kritisch de Hervormde kerk typeerde, te breken.
Vandaag vertrekken er soms trouw meelevende gemeenteleden naar een evangelische groep of samenkomst met het argument van gehoorzaamheid aan het Evangelie. Gereformeerden betreuren de overstap naar en de overdoop in een evangelische gemeente van één van hun kinderen of kleinkinderen op grond van hun Schriftverstaan in ernstige mate.
We lezen beiden de Schriften niet vanuit de historisch-kritische benadering waarbij de bijbel in het allerergste geval nog slechts een document is dat getuigt van ervaringen die mensen eeuwen geleden zouden hebben gehad met God of het goddelijke. Neen, voor ons beiden is de Schrift beslissend Woord van God over heel ons leven. Je kunt ons beider geloofsleven typeren met woorden als schriftgetrouw, schriftnabij, schriftbetrokken.
Kennelijk is het dan toch mogelijk tot nogal ingrijpende lees- en verstaansresultaten te geraken. Het gaat er mij nu niet om dit verschil in verstaan en toepassing van het Woord der Schrift uitvoerig en uitputtend uiteen te zetten. Het gaat er, denk ik, vandaag niet zozeer om te laten zien waarin wij verschillen, maar veelmeer te ontdekken waarin wij het eens zijn. Maar om scherp in het oog te krijgen hoe we met elkaar onderweg zouden kunnen gaan, blijft het nodig deze vraag van het Schriftverstaan niet weg te drukken. En dan gaat het mij te ver om te zeggen dat evangelischen fundamentalistisch of biblicistisch met de bijbel omgaan, alsof dat onder gereformeerden niet zou voorkomen. Terzake het Schriftverstaan liggen er ook voor gereformeerden in toenemende mate in onze tijd een stapel vragen op antwoorden te wachten juist vanwege een ook onder hen gehanteerd formalistisch Schriftberoep.

Schrift en confessie
Onder ons is wel gezegd: in de gereformeerde confessie is in principe alles gezegd. Maar daarmee kunnen we niet be doeld hebben dat de Geest ons vandaag daarom niets nieuws meer zou hebben te leren of te zeggen en dat dan bijvoorbeeld zeker niet door de evangelischen zou kunnen zijn. Een gereformeerd belijder weet het paulinische woord diep in de ziel gegrift: wij kennen slechts ten dele. Hebben we elkaar daarin niet nodig? Hoe verstaan we de Schriften? Hoe passen we haar toe? Een gereformeerde leeft daarbij uit het historisch besef: wij zijn niet de eersten die deze vraag stellen. Wij zijn immers niet de eerste generatie volgelingen van Jezus. Er zijn schriftelijke nalatenschappen bewaard gebleven, geijkt door officiële kerkelijke vergaderingen die zich daarbij onder de aanroeping van Gods driemaal heilige Naam geleid wisten door de Heilige Geest als Auteur der Heilige Schrift. In confrontatie met dwaling en dreiging van leugen en boze list, werd in klaarheid en volle overtuiging beleden: zo zegt het de Heere want zo staat er geschreven.
Evangelischen steigeren veelal als ze maar vermoeden dat er in een belijdenis iets vast ligt dat de vrijheid van de Geest in het Schriftverstaan maar enigszins zou kunnen belemmeren. Ze hebben, wellicht zonder het te weten, één der confessies daarmee op hun hand als er in het belijden van de algenoegzaamheid der Heilige Schrift openlijk wordt gezegd dat we 'nimmer geschriften van mensen hoe heilig zij ook geweest mogen zijn, gelijk mogen stellen met de goddelijke Schriften' (art. 7 NGB).
Wat ik met al deze woorden wil zeggen is dit: een gereformeerde heeft zijn confessie altijd gezien en bedoeld als een leesresultaat van en een leesregel bij de Schrift. Mag dat dan niet? Heeft niet ieder een bril op als hij in de bijbel leest? En kan het niet een opdracht zijn voor het gesprek tussen evangelischen en gereformeerden om elkaar af te vragen of deze bril niet wat beslagen is geraakt of misschien wel nieuwe glazen nodig heeft? En of er naast een scherpe leesbril voor het lezen van elke tekst ook niet een kijkbril gewenst is die meer zicht geeft over het hele landschap van de Schriften en overzicht biedt over het totaal van de woorden Gods? Naast het sola Scriptura (de Schrift alleen) is er ook het tota Scriptura (de Schrift geheel).
Je mag dan de overtuiging zijn toegedaan dat jouw bril perfect zicht heeft en geeft. Maar wie kan niet toch met een goede bril op de neus bedrijfsblind raken? We hebben daar in elk geval voor open te staan om die mogelijkheid onder ogen te zien. En kan het niet nuttig zijn om ook eens door elkaars bril te kijken? Pas samen met alle heiligen valt ten volle te begrijpen welke de breedte en lengte en diepte en hoogte zij van de liefde van Christus (Ef. 3 : 18-19).

J. Maasland

(Tekst van de inleiding gehouden op de studiedag van Evangelischen en Gereformeerden op 15 september 1994 in 'De Schakel' in Nijkerk, georganiseerd door de Gereformeerde Bond en de Evangelische Alliantie.)

---
Op donderdag 15 september 11. vond in Nijkerk een ontmoeting plaats tussen een aantal predikanten uit de kring van de Gereformeerde Bond en voorgangers uit de kring van de Evangelische Alliantie. Aanleiding was de verschijning van een tweetal brochures, t.w. 'Gereformeerd en evangelisch', uitgegeven door het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond en 'Evangelisch en gereformeerd': verkenning en herkenning, een antwoordbrochure vanwege de Evangelische Alliantie.
Op de bijeenkomst in Nijkerk waren 35 personen aanwezig. Inleidingen werden gehouden door ds. J. Maasland te Kootwijkerbroek, lid van het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond en T. van der Leer, Westervoort, vanwege de Evangelische Alliantie.
De bedoeling van deze bijeenkomst was vooral ontmoeting, om zo door te spreken wat in genoemde brochures aan de orde werd gesteld. Tijdens deze ontmoeting kwamen niet zozeer de verschillen aan de orde (rondom het verstaan van de Schrift en binding aan de (een) belijdenis) als wel de gemeenschappelijke zorg in de nood van de ontkerstening vandaag. In het aanvaarden van het gezag van de Heilige Schrift zijn gereformeerden en evangelischen met elkaar verbonden. Verschillen openbaren zich bij het verstaan van de Schrift en bij het omgaan met de belijdenis. Dat is in genoemde brochures verwoord en vraagt ook verder doorspreken.
De ontmoeting in Nijkerk was gekenmerkt door een goede sfeer. In openheid en verbondenheid werd met elkaar van gedachten gewisseld.
Bijgaand treft men de eerste aflevering van de lezing die ds. Maasland heeft gehouden.

Red.

***

Stellingen bij de lezing van ds. J. Maasland, d.d. 15-9-94.

Stelling 1
Evangelischen en gereformeerden zijn historisch en spiritueel familie van elkaar. O. Noordmans stelling ('De gereformeerde is de tweeling-broeder van de Doopsgezinde') zou ook van toepassing kunnen zijn op onze verhouding.

Stelling 2
Evangelischen en gereformeerden kunnen, ondanks wezenlijke en diepgaande verschillen, in deze geestelijk zo aangrijpende tijd niet goed zonder elkaar.

Stelling 3
Evangelischen en gereformeerden moeten elkaar respecteren in woord en geschrift en dienen te allen tijde te voorkomen dat men als eikaars concurrenten optreedt.

Stelling 4
Evangelischen en gereformeerden hebben het als hun opdracht te zien gezamenlijk en gedurig zich te bezinnen op ontwikkelingen in onze moderne cultuur, om zo een weg te zoeken waarlangs we gestalte en inhoud kunnen geven aan onze missionaire roeping.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen