Boekbespreking

J. P. Guépin, Het verschil van mening, Uitgeverij Ambo, Baarn 1994, 342 blz., ƒ 59,50.
Dit is een wonderlijk boek van een gepensioneerd classicus die de laatste jaren al een heel oerwoud van onderling aan elkaar gerelateerde publicaties geproduceerd heeft. Het boek gaat over van alles en nog wat, springt soms van de hak op de tak, maar heeft wel een overkoepelend thema, nl. wat genoemd wordt 'de monopolisering van waarheden en waarden'. Daarmee bedoelt de schrijver het aanhangen van standpunten die geacht worden universeel, dus in alle omstandigheden en voor iedereen, waar te zijn; en van ethische principes die altijd en overal op dezelfde wijze toegepast moeten worden. Guépin is daartegen. Hij meent dat dit soort universele uitspraken per definitie leidt tot intolerantie, polarisatie en fanatisme.
Concreet is er daarmee heel wat dat het in dit boek moet ontgelden: de gehele joodse en christelijke traditie natuurlijk wel in de eerste plaats, want daarin wordt immers één God van hemel en aarde en één waarheid verkondigd. Maar ook de westerse filosofische traditie, die immers altijd op zoek is geweest naar het Absolute. En verder andere godsdiensten en moderne ideologieën, zoals islam, socialisme en liberalisme, omdat ook deze alle zich baseren op algemeen geldige uitspraken over wat waar en goed is. Zo menen socialisten dat men altijd moet opkomen voor de onderliggenden, en hanteren liberalen vaak de idee van 'de mensenrechten' die volgens hen onder geen beding geschonden mogen worden. En Guépin ergert zich daarom net zo hard aan Amnesty als aan de paus.
Wanneer de lezer zich vertwijfeld afvraagt wat er dan nog overblijft, luidt het antwoord dat in het tweede hoofddeel uitgewerkt wordt: de bezonnenheid, de praktische wijsheid. Men moet zich realiseren dat de dingen in het leven niet altijd zwart-wit zijn, maar vaak grijs. Dat goed en kwaad niet steeds duidelijk te scheiden zijn, maar soms zomaar in elkaar overgaan zonder dat zich precies laat aanwijzen waar dat gebeurt. En dat er geen altijd en overal geldige waarheid bestaat. Wezenlijk acht de schrijver 'het verschil van mening' dat nu eenmaal over de dingen kan bestaan.
Het zal duidelijk zijn dat we de strekking van dit boek radicaal afwijzen, hoeveel rake opmerkingen er terloops ook in gemaakt worden. Bezonnenheid klinkt goed, maar hoe raken we bezonnen als er geen objectieve normen bestaan op de toepassing waarvan wij ons kunnen bezinnen? En waarom zou de erkenning van universele normen en waar(he)den per se tot gevaarlijk fanatisme moeten leiden? Dat alles blijft onbeargumenteerd. Het sceptische en pragmatische relativisme dat Guépin voorstaat, leidt tot een ideologische leegte die wel eens veel gevaarlijker zou kunnen zijn. Dit boek past intussen wel geheel in het zgn. postmoderne klimaat, dat grote delen van het hedendaags wijsgerig denken beheerst. Ook met de laatste algemene principes die in onze cultuur nog min of meer overeind stonden, wordt afgerekend. Het is dan rnisschien ook niet toevallig dat de schrijver zich (ondanks zijn uitvoerige en op zichzelf knappe documentatie) nogal eens vergaloppeert aan allerlei veel te boude en m.i. ronduit onbezonnen uitspraken (bijv. over 'de' joden, p. 15, 108, etc).
G. van den Brink, Lelystad

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen