Het godsdienstig geloof

Onderscheid
Wij eindigden een vorig maal met de gedachte, dat er omtrent de aard van het geloof allerlei onjuiste voorstellingen heersen. Daarom is het goed over dit punt nog eens met nadruk te peinzen. Er is een merkwaardig onderscheid tussen de alledaagse opvatting over de betekenis van het woord 'geloven' en de meer godsdienstig geladen betekenis. Wat betekent het wanneer iemand gelooft? Wanneer wij zeggen: ik geloof, dat het zal gaan regenen, gevoelt een ieder, dat hiermee bedoeld wordt een grote kans op regen. Zekerheid daaromtrent is uitgesloten, maar er bestaat een sterke waarschijnlijkheid toe. De volksmond zegt dan ook: hier moet je zeker weten, geloven doe je in de kerk. Wij zien uit dit spraakgebruik, hoezeer 'geloven' daar 'vermoeden' is geworden. De diep geladen betekenis van 'geloven' in de Schrift is hier volledig verdwenen.

Oorsprong
Oorspronkelijk werd hef woord 'geloven' in zijn eigen betekenis gebruikt, namelijk die van vertrouwen in iets of iemand stellen. Dat zit nog in de woordafleiding. Het Engelse werkwoord 'love' liefhebben, en ons Nederlandse woord 'loven' vertolken nog ruimer dat er een daad of werkzaamheid mee bedoeld wordt van de mens die in liefde op iemand reageert of de lofprijzing van de hoge God ter hand neemt.
Het hart komt bij liefhebben in beweging en wij loven God vanwege Zijn hulp en genade. Wat is deze achtergrond toch ver in ons dagelijkse spraakgebruik verdwenen! Het woord gelóven is alleszins uitgehold en verschraald. De warmte en de hoop, de rust van het neerzinkeen is er uit verdwenen. Het is als het ware een vlag in de regen geworden. Een bleek begrip van zo ongeveer: het kon wel eens waar zijn, maar misschien ook niet.

Vermenging
De wereldse onzekerheid is, om zo te zeggen, door de glans van het bijbelwoord heengeschoven en heeft het vernietigd. Toch heeft het woord geloven nog niet geheel alle oorspronkelijke zin verloren. Laatst stond er een catechisant voor ons, die zijn opdracht niet had kunnen maken. Zijn ogen keken ons oprecht aan en voordat wij het wisten kwam het uit onze mond: Jongen, ik geloof je. Daar had je het nu weer. Het oude zuivere woord van vertrouwen in iets of iemand stellen. Dan kunnen wij 'geloven' omschrijven als een zich aan iemand of aan iets toevertrouwen op grond van een voor waarachtig houden van gegeven getuigenissen. Het spreekt vanzelf, dat wij hier denken aan God en alles, wat Hij ons in Zijn Woord heeft geopenbaard. Het godsdienstig geloof is op die manier vóór alles een verzekerdheid des harten omtrent iets, dat buiten het bereik van onze zinnelijke waarneming ligt.

Waarneming
Nu laat zich ook zonder enige twijfel een verzekerdheid omtrent heilige dingen denken, die enkel op zinnelijke waarneming berust. Ook die verzekerdheid noemt de Schrift geloof. Jezus zegt tot Thomas: Omdat gij gezien hebt, daarom gelooft gij! Zulk een geloof is evenwel onvoldoende. In plaats van een zedelijk draagt het een natuurlijk karakter. Hier kan van geen 'willen' geloven, slechts van een 'moeten' geloven sprake zijn. Er is dan ook aan zulk een geloof geen enkele belofte gedaan. Ging trouwens zulk een afgedwongen geloof met de zaligheid gepaard, zo zou al wat mens heet zalig worden. Eens immers zullen allen zien. Vandaar is het, dat Jezus zegt: Zalig, die niet gezien en nochtans geloofd zullen hebben.

Verkeerd fundament
Laten wij, vóór wij op deze vraag ingaan, zien waarop zij niét berust. Een onderzoek hiernaar is van gewicht. God toch vraagt niet alleen 'of', maar ook 'waarom' wij geloven. Bij velen wordt een blind geloof gevonden. Zij geloven op precies dezelfde manier in de kerk als de leken in de wetenschap. Hun geloof berust op gezag. Het behoort thuis in de Rooms-Katholieke Kerk. Men vindt het evenwel ook onder de Protestanten. Velen van deze laatsten geloven wat de Schrift zegt, omdat zij, die voor godzaligen gehouden worden, zulks geloven. Hun geloof berust op de Godsvrucht van de levende en de dode vromen. Als het Evangelie niet waarachtig was zouden deze immers niet hebben geloofd! Zulk een geloof heeft vanzelfsprekend een grote schaduwzijde; deze namelijk, dat het de Schrift steeds beziet door de bril van de kerk of van de vromen, zodat zijn zuiverheid afhangt van die van de genoemde vromen. Voor het geval nu zij, wier geloof men tot het zijne maakt, in het geloof zuiver zijn, mag zulk een geloof niet geheel nutteloos worden geacht. Het was niet nutteloos, dat de Samaritanen begonnen met het Woord te geloven om de wille van die ene vrouw bij de waterput. Immers hun geloof dreef hen naar Jezus uit, en zij eindigden met Jezus te geloven om den wille van zijn eigen woord. Ook onze kinderen doen evenzo. Zij beginnen met de heilige dingen op gezag voor waar te houden. Afkeurenswaardig echter is zulk een geloof als het, in plaats van overgang te zijn, zich bestendigt. Zulk een geloof toch, dat buiten gemeenschap met zijn voorwerp blijft, verklaart de Schrift dood.

Ander geloof
Nu is er nog een ander geloof Paulus noemt het in de eerste brief aan de Corinthiërs, het tweede hoofdstuk. Mijn rede en mijn prediking was niet in beweeglijke woorden der menselijke wijsheid, maar in betoning des geestes en der kracht; opdat uw geloof niet zou zijn in wijsheid der mensen, maar in de kracht Gods. Het lokt aan thans hierover uit te weiden, maar de ruimte is verbruikt. Een volgend maal meer.

A. v. Brummelen, Huizen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen