Het jaar in vogelvlucht

Elke terugblik op eenjaar, dat voorbijging, heeft iets willekeurigs. Niet ieder wordt door dezelfde dingen getroffen. Ook wat het gebeuren in de kerk betreft kan er van verschillende benaderingswijzen sprake zijn. We kunnen niet beter doen dan te beginnen met het jaar te bezien met verwondering, altijd geboden! omdat Gods trouw ook het afgelopen jaar over Zijn kerk, over Zijn gemeente en over ons leven was, hoezeer er ook schaduwkanten waren, verliezen werden geleden, of ook dingen passeerden, die in het oog van de heilige God niet kunnen bestaan. Nochtans, Hij droeg ons door het jaar, dat voorbij ging, heen. En de zegen, die er geweest is op de regelmatige Woordbediening en alle geestelijke arbeid, is niet te meten. Gelukkig maar. Er blijft een zijde die alleen bij Hem bekend is.

Zien we in dit overzicht terug dan beginnen we toch ook met verliezen te memoreren. In eigen kring, zoals dat heet, gingen voorgangers heen. We gedenken hen in dank aan Hem, Die hen riep, bekwaamde en hun arbeid in Zijn handen terug nam. We noemen:
ds. D. J. van Dijk, Woudenberg (89)
ds. W. van Oostende, Putten (79)
ds. A. van der Vlist, Nieuwerkerk a. d. IJssel (59)
ds. W. van Tuyl, Ouderkerk a. d. IJssel (77)
ds. D. B. van Lokhorst, Katwijk aan Zee (80)
ds. J. Kruijt, Barneveld (63).
Als laatste vermelden we ds. W. L. Tukker. Op de leeftijd van 79 jaar overleed hij te Epe. We herdachten hem in deze kolommen als vriend, als dominee, als iemand die sporen trok in de kerk, als voorzitter van de Gereformeerde Bond. Hij zal in onze herinnering blijven om de liefde tot zijn God, tot het Woord van zijn God, tot de kerk en de belijdenis der kerk.
Terwijl enerzijds predikanten wegvielen traden anderzijds predikanten toe. Met idealen (hopelijk) en enthousiasme begonnen ze hun werk in hun eerste gemeente. Mogen ze moed en kracht maar ook ontspannenheid putten uit de rij van predikers, die vóór hen geweest zijn in een lange historie van de kerk der eeuwen en die de loopbaan uitliepen, soms op hoop tegen hoop.

Een greep
Als we het kerkelijk jaar dat voorbij is verder overzien memoreren we een aantal punten.
Het Samen op Weg proces kwam in rustiger banen. De werkelijke stand van zaken tekent zich af met de mogelijkheden en onmogelijkheden van het proces. Sommigen willen dat het proces sneller zal gaan. Anderen willen dat het trager zal gaan. De kwestie 'bestuur' en 'beheer' bleek een groot struikelblok. Op synodaal niveau vonden uitersten elkaar als het erom ging het procs vooral te benaderen en te begeleiden vanuit die gemeenten of delen der kerk, waar het proces inderdaad van harte wordt gewild, dat wil zeggen vanuit het gefedereerde deel. Dat was ook de strekking van het manifest, dat aangenomen werd op de bijeenkomst van 800 hervormd gereformeerde ambtsdragers op 10 oktober 1987 in Barneveld. Het moderamen van de synode nam intussen dit manifest serieus en plaatste het, op verzoek van enkele classes, op de synode-agenda. Besloten werd daarop dat een commissie het vraagstuk van de niet samen op weg gaande gemeenten gaat bestuderen.

Intussen bleek ook dit jaar niet dat de oecumene een echt geestelijke beweging is. Waar de Geest werkt zal immers ook aan blazing, energie zijn, om niet te zeggen geestdrift. We kwamen in Samen op Weg niet veel verder dan enkele regelingen van praktische aard en het uiten van wensen van wat zou moeten gebeuren.
De Remonstranten werden in het Samen op Weg proces opgenomen als waarnemer. Het besluit ertoe was allerminst een vreugderoep van alle kanten, een uitroep van 'kom' na het ite, ite van Bogerman op de Dordtse synode van 1618/1619. Als hervormd gereformeerden hebben we ons misschien in deze nog te weinig principieel vooraf beraden en verweerd. Terwijl het ook vandaag om niets minder gaat dan om de Dordtse Leerregels met de belijdenis van Gods souvereiniteit. Het zou overigens wel eens kunnen zijn dat ook daar, waar de naam gereformeerd gedragen wordt, zelfs bewust gedragen wordt, de afwijking van de leer van Dordrecht verder is voortgeschreden dan wordt toegegeven. Hoewel, het ís ook toegegeven. Zowel de hervormde als de gereformeerde synode hebben in meerdere of mindere mate afstand genomen van Dordrecht, hetzij door een geschrift over de verkiezing uit te geven of door het afleggen van een synodale verklaring.

Verdeeld huis
Verder blijft het kerkelijk leven gekenmerkt door grote verdeeldheid.
In wereldverband 'vierde' de Wereldraad van Kerken haar veertigjarig bestaan. Maar de klacht om onbestuurbaarheid vanwege grote interne verdeeldheid overstemde de jubel omtrent de nagestreefde en gerealiseerde eenheid.
In Harare rolden de kerken van gereformeerde belijdenis met elkaar over de vloer en kwam men op geen enkel punt tot een fundamenteel getuigenis naar buiten. Het resultaat van alle conferentiedagen –zó veel manuren (met de uren van één vrouw, namelijk de vrouwelijke gedelegeerde van de Gereformeerde Kerken), zó veel kosten – was een verdere afbrokkeling van de GOS, doordat enkele kerken te kennen gaven op te zullen stappen. Terwijl de grote kerken, die de GOS in leven proberen te houden (De Gereformeerde Kerken in Nederland en de Nederduitsch Gereformeerde Kerk in Zuid-Afrika) tot onverantwoorde compromissen moesten komen om de zaak te redden! En dit alles terwijl het gereformeerde spoor in het beweeg van kerken en godsdiensten in deze wereld tòch al zo smal is.
Wat het kerkelijk vraagstuk betreft, de verdeeldheid bleef en waar we elkaar zochten was onenigheid, althans geen gemeenschappelijk zicht op de weg die begaanbaar is.

Schuldbelijdenis
Eén ding mag intussen wat apart voor het voetlicht worden gehaald. Aandacht trok namelijk een schuldbelijdenis van de Gereformeerde Kerken in Nederland in de richting van de Gereformeerde Kerken (vrijg.) voor alles wat er tijdens de scheuring van 1944, met name rondom de schorsing van prof. dr. K. Schilder is gebeurd. Zij, die de strijd nog hebben meegemaakt, moesten het namelijk, oud geworden zijnde, nog kunnen horen dat de synode nu afstand nam van al het verkeerde dat in zo'n kerkstrijd geschiedt. Erg enthousiast is van de zijde van de 'Vrijgemaakten' niet gereageerd. Niet ten onrechte hebben deze gezegd, dat de kerk, die nú schuld belijdt, zélf een andere is dan de kerk, die tóen tucht oefende. Wanneer de grenzen van de tolerantie erg zijn verlegd, zoals in de Gereformeerde Kerken ten aanzien van leer en leven vandaag het geval is, is het niet zo erg moeilijk meer om schuld te belijden ten aanzien van wat vaderen deden, die de zaken nog 'streng' aanpakten en nog tucht oefenden.
Overigens is het terecht, dat zonen zich bezig houden met de schuld van de vaderen. We staan kerkelijk in een traditie, in een geschiedenis. Nimmer kunnen we zeggen dat de gebreken van het voorgeslacht de onze niet zijn en dat hun foutieve beslissingen of hun te goeder trouw (toch) verkeerd gekozen wegen de onze niet waren. De profeten wisten van het: 'wij en onze vaderen hebben gezondigd'. Als zodanig hebben we ook in deze kolommen menigmaal geschreven over de concrete schuld in en aan de Afscheiding en de Doleantie, waar ook de Nederlandse Hervormde Kerk helemaal in betrokken is. Wie historisch denkt kan niet om de schuld in de geschiedenis heen. Eerlijk gezegd steekt daarom de nu geuite schuldbelijdenis van de synode der Gereformeerde Kerken wat schril af bij de onwil om schuldbelijdenis in het proces van Samen op Weg serieus te nemen en bij het onbegrip als die kwestie ter sprake kwam.

Anderzijds ligt er zo'n complexe schuld door het geheel van de kerkgeschiedenis heen – schuld van dwalingen velerlei en van scheuringen veel in getal – dat we ten aanzien van schuldbelijdenis niet zouden weten waar te beginnen en waar te eindigen. We zouden wel mogen bidden om een generaal pardon over al de kerkelijke zonden en toegebrachte wonden, over alle kerkelijke ongerechtigheden en eigengerechtigheden, wanneer we althans nog deernis om het gruis van Sion hebben en daarover onze nood aan de Heere klagen.
En toch weten we dat door alles heen, over de grenzen en muren van kerken en geloofsgemeenschappen heen, gemeenschap der heiligen is en wordt geoefend, ook vandaag. Temidden van alle zorg om de verdeeldheid is er ook vreugde om enigheid des waren geloofs, die soms ook beleefd wordt ver van de kerkelijke heirbaan waar de officiële karavaan voorttrekt.

Oordelen
Ziende op de situatie in de wereld maar bovenal in de kerk is er grote oorzaak als de oordelen Gods ons treffen. We werden meer dan ooit geconfronteerd met rampen in de wereld, zo dat 1988 wel genoemd is een rampjaar. Overtromingen en droogten, aardbevingen en treinrampen, vrijwel elke dag waren er verschrikkelijke dingen in het nieuws, nog afgezien van de doorgaande ramp, die het milieu treft. Op de valreep dat ik dit schrijf horen we nog van de vliegramp in Schotland.
In de brandhaard van het Midden Oosten spitsten de zaken zich toe. Vele doden zijn daar al gevallen. Verbijsterende dingen hoorden we uit landen waar overheden hun burgers lieten 'verdwijnen'.
We zwijgen in dit alles echter als het gaat om de concrete duiding van de rampen, als deze zich namelijk tot heden ver van ons huis en van ons land voltrokken. Maar wie zich één weet met de gevallen schepping ervaart existentieel, bevindelijk hoezeer de weg van God is in de oordelen, die over de wereld gaan, vanwege alles, waaraan wij zelf schuld hebben. Desalniettemin zeggen we dat Gods weg in de zee en Zijn pad in diepe wateren is en dat Zijn wegen niet bekend worden.
Wat we te onzent vooral hebben te vrezen is het oordeel der verharding, dat over diegenen komen kan, die ooit het Woord Gods hoorden en afvallig werden. Het is onmogelijk zulken weer tot bekering te brengen zegt de schrijver van de Hebreeënbrief. Moesten wij het afgelopen jaar immers niet spreken over (het oordeel van) de Godsverduistering? Er is, als ten tijde van Samuël, geen sprake meer van 'een openbaar gezicht'. De kerkverlating houdt ons geducht bezig. En intussen waren we als kerken en als christenen verdeeld toen het ging om de publieke kwestie aangaande Jezus in de film The last temptation.

Goede dingen
In het begin van deze korte terugblik memoreerden we ook het heengaan van ds. W. L. Tukker, vroeger voorzitter van de Gereformeerde Bond. Als klaagzangen werden aangeheven om alles wat niet was naar de reinheid van het heiligdom, om kerkelijk gekrakeel en moeiten in de gemeenten, dan zei hij nogal eens, dat we ook moesten zien op 'de goede dingen in Juda'. We lezen daarvan in 2 Kronieken 12. Rehabeam heeft God verlaten en Semaja de profeet, zegt tot hem: 'Alzo zegt de Heere, gij hebt Mij verlaten, daarom heb Ik ook u verlaten in de hand van Sisak.' Maar toen de koning (en mèt hem de oversten van Israël) zich op het profetenwoord verootmoedigden, voerde God Zijn oordeel door de hand van Sisak niet uit. Sisak mocht niet verder gaan dan het wegnemen van de schatten uit het huis des Heeren en uit het huis van de koning, bijvoorbeeld de gouden schilden, die Salomo gemaakt had. We lezen dan in het twaalfde vers: 'En toen hij zich verootmoedigde, keerde de toorn des Heeren van hem af, opdat Hij hem niet tot het uiterste toe verdierf; ook waren in Juda nog goede dingen'.

Daarmee sluiten we ook het jaar 1989 af Er waren de vele kerkelijke en gemeentelijke en persoonlijke zonden en ongerechtigheden. In de weg van de verootmoediging ligt echter ook vandaag ten diepste de weg tot kerkherstel. We zullen dan als weleer Samuël telkens moeten vragen: 'spreek Heere, Uw knecht hoort'. Dan zullen ook vandaag de goede dingen in Juda worden gezien, gehoord en genoemd. Ze zijn er ook vandaag. De dag van de kleine dingen mogen we zelfs niet verachten. Als de boeken open gaan op de jongste dag zullen die kleine dingen uit het leven van gewone mensen aan het licht treden, die niet in de geschiedenisboeken staan.
Rehabeam bracht het overigens na het wegnemen van de gouden schilden niet verder dan het maken van enkele koperen schilden. Wij zullen vandaag ook heel wat glorie uit het verleden moeten inleveren. Maar ook met eenvoudiger materiaal zal dan de lof des Heeren bezongen worden. Uit de diepte roep ik tot U, o God.

v. d. G.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen