Dr. Meijers: Christenleven is geen privézaak

Wij zullen de wereld hebben voor te leven 'dat het christenleven niet een privézaak is, zelfs niet een privézaak van in een vereniging gebundelde personen die wij kerk noemen, dus een gebundelde privézaak, maar een zaak van gemeenschaps (oefening)'. Aldus de Leidse predikant dr. S. Meijers in een referaat 'Onze cultuurcrisis en onze hermeneutische opdracht', dat hij uitsprak tijdens de predikantenconferentie 1986 van de Gereformeerde Bond in de Nederlandse Hervormde Kerk op 8 en 9 januari. In een doorwrocht betoog ging dr. Meijers uitvoerig in op het begrip secularisatie: een wereld die alle binding aan God heeft opgezegd en zichzelf in staat en mondig acht om te leven alsof er geen God is. In de secularisatie voltrekt zich de definitieve breuk met een de eeuwen doorgaand dualisme tussen God en mens, goddelijke waarheden en menselijke waarheden, openbaring en redelijkheid, genade en natuur. Een breuk die niet alleen noodzakelijk, maar ook uiterst heilzaam is.

Secularisatie

In de oorspronkelijke betekenis is secularisatie een vrij kleurloos begrip. Het stond voor rechtsherstel: de overheid pakte bepaalde goederen, die in de loop van de tijd op onrechtmatige wijze in het bezit van de kerk, de kloosters, gekomen waren, weer af. Onder invloed van filosofen als Kant en Hegel, de geest van de skepsis, heeft het woord zijn tegenwoordige betekenis gekregen. Er is fundamentele twijfel jegens al datgene dat niet door onze zintuigen kan worden waargenomen of gecontroleerd. Het bestaan van God moeten we daarom noch bevestigen noch ontkennen. Liever en beter leven wij 'al zou God ook niet bestaan' (Bonhöffer), ook al doet dit 'beter' ons pijn, aldus Meijers.

Dan komt er ook ruimte voor de volmondige erkenning dat in de geschiedenis de wereld het beter gedaan heeft dan de kerk: op sociaal gebied; bij het streven naar Vrede; bij het vechten om sociaal gerechtigheid. Het christendom heeft zijn functie gehad: die van startmotor van de geschiedenis, zo stelt Meijers. De houding van de kerk dan daarna worden geschetst met de term intimidatie: de kerk verwisselt het ambtsgewaad voor de overall. De uitspraak 'God is dood' wordt tot een verzwegen werkhypothese, omdat het besef het wint dat de eigenlijke dingen gebeuren binnen onze ervaringswereld. In de kerkgeschiedenis betekent secularisatie de gang van machtkerk naar gezindheidskerk, en via deze naar religieus gemotiveerde groep in de maatschappij, die niet bereid is zijn doelstellingen ter discussie te stellen aan de hand van feiten die de werkelijkheid oplevert. Pas wanneer de kerk bezig is met haar idealen de lege werkelijkheid op te vullen wordt zij als geloofwaardig ervaren, zo zegt Meijers. Het oude gesloten wereldbeeld heeft wel afgedaan, maar heeft toch een plaats behouden in het hedendaagse levensgevoel. In dit verband signaleert Meijers bij theologen dat 'de zuigkracht van simpel mechanisch denken' zo groot is, dat nog steeds de gedachte opgeld doet, dat als men één ding in de bijbel niet letterlijk neemt, alles wel losse schroeven moet komen te staan. Maar het behoort ook tot het ontdekkend werk van de Heilige Geest ons bekend te maken met de onhoudbaarheid van het domino-effect toegepast op de Schriften: als één ding valt, dan valt alles, aldus Meijers.

Christenen worden nog steeds bestreden met intellectualistische wapenen, argumenten die hun tijd gehad hebben, maar zij kunnen vaak alleen maar op dezelfde golflengte terugzenden. Ze hebben van hun tijd niet geleerd, zegt Meijers, zelfs niet het goede in dezen.

Hermeneutische opdracht

Diep ingaan op wat secularisatie is, is nodig om een antwoord te geven op de vraag naar de wijze waarop in onze tijd de Schriften vertolkt moeten worden, zegt Meijers verder. Sleutelwoorden zijn: solidariteit en verootmoediging onder het zwijgen Gods. Ook 'solidariteit met een wereld die God het zwijgen heeft opgelegd, en als antwoord van godswege met het zwijgen Gods geoordeeld wordt'. Juist in de Gereformeerde traditie heeft men weet van het zwijgen Gods, als vorm van zelfopenbaring. Hier dreigen twee gevaren. Wij moeten het effect van het zwijgen Gods niet vooral als een psychologisch gebeuren zien. Dat is een vereniging van het bijbels getuigenis. De Bijbel betrekt bij de ervaring van de godverlatenheid 'heel het lichaam, de lichamelijkheid, de schepping, de rug, de lendenen, de nieren, de lichaamssappen, het beenmerg, de wolken, de wateren'.

Een tweede gevaar is dat van het dreigende individualisme. Door de 'verenkeling' verschraalt de mensenwereld als gemeenschap, als 'geheel - van bondelingen stammen uit het bondshoofd Adam'.

Falende gemeenschap

Juist op het punt van de gemeenschap falen wij, vrees ik, veelszins, zegt Meijers, 'zowel ten goede als ten kwade'. 'Niemand die eraan zal denken in te grijpen in de weg van machtsuitoefening nu zich in onze kerk de situatie voordoet dat diegenen die dicht bij het klassieke belijden der kerk schuilen, abnormaal ondervertegenwoordigd zijn op de ambtelijke vergadering. Men kan zeggen: dit aanvaarden is typisch hervormd; men kan ook zeggen: 'dit aanvaarden is ambtelijk gemeenschapsdenken'. Hetzelfde zou moeten gelden van bijvoorbeeld de gezangenkwestie, aldus Meijers, 'maar het is blijkbaar te veel gevraagd een zo duidelijk element in de groepscode te offeren, zodat dit helaas een negatief voorbeeld van dienstbetoon aan de ge­meenschap wordt'.

En ook: nadat de Hervormde synode, nog steeds iets anders dan de Hervormde Kerk, zich over de kernbewapening had uitgesproken, na lang beraad en niet zonder strijd, heeft de Gereformeerde Bond dit ook gedaan, tot tweemaal toe, veel scherper en afwijzender dan de Synode, soms zelfs met reminiscenties aan het 'anathema sit' ('hij zij vervloekt' (redactie Weekbulletin)) van Trente, en dit niet in de vorm van een mening, of na algemeen beraad, beter; gemeenschappelijk gebed, maar onder de druk van hetgeen de groep als groep bedreigde. Overbodig te zeggen - aldus Meijers - dat het ook hier niet over de inhoud van de zaak gaat, maar over de gang van zaken.

Overintimidatie

Vervolgens wijst Meijers er op dat de groep de neiging heeft door andere groepen overgeintimideerd te zijn. 'Dat er in de rechtersector van onze kerk een groep aanwezig is die op de Nadere Reformatie wil teruggrijpen en zich 'Het gekrookte Riet' noemt is voor niemand een geheim, behalve voor de lezers van de Waarheidsvriend die daarnaast niets lezen - als die bestaan'. Maar, aldus Meijers, 'de achterban waar de Gereformeerde Bond voor vreest is de achterban in hun achterhoofd, een projectie een resultaat van emotioneel denken'. Bij een reële ontmoeting zou veel van deze 'ban in het leger' tot normale proporties worden teruggebracht, zo zegt Meijers.

Driedelige pakken

Als merkwaardig element van groepscode in de privésfeer signaleert Meijers de 'vaak driedelige' donkergekleurde pakken. Zij wijzen 'in hun vaak drievuldige voldragenheid' van zichzelf af naar de zuiverheid van de dragers - of worden stilaan geacht dit te doen - die in de tijd van overconcurrentie kenelijk onderstreept moet worden.

Functionaliteit van het schriftgezag

Aan het einde van zijn referaat maakt Meijers nog een aantal opmerkingen over de functionaliteit van het schriftgezag. Hij pleit er voor bij de exegese zich tot het uiterste in te spannen om de woordwaarde en de doelgerichtheid van het tekstgegeven binnen de schrift zelf tot hun recht te laten komen. Dan hebben wij iets te bieden dat 'boven hetgeen de evangelicalen bieden uitgaat'.

Hij besluit met een citaat ('misschien sta ik er wel meer achter dan de schrijver nu'): 'Het probleem - namelijk dat van de malaise in de prediking - zit niet allereerst in stijl- of woordkeus, hoe belangrijk ook, maar in het iets-te-zeggen-hebben (...). Alleen met een levende taal van voorname eenvoud wordt de kerk weer aantrekkelijk, en voorts zal de God Die met een Galilees accent de Waarheid zegt, voor theologen altijd een ergernis en voor filosofen een dwaasheid zijn'. Het citaat is van dr. O. Jager (Eigentijdse verkondiging).

(Hervormd Persbureau)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen