BOEKBESPREKINGEN

Udo Doedens en Jilles de Klerk (red.)

Een goed woord. Uit de preken van Gerrit de Kruijff.

Uitg. Boekencentrum, Zoetermeer; 311 blz.; € 27,50.

Gerrit Gijsbert de Kruijff was eerst predikant te Rijnsaterwoude en Rotterdam-Kralingen, en daarna van 1992 tot 2013 kerkelijk hoogleraar christelijke ethiek aan de universiteit van Leiden. Als hoogleraar bleef hij zondags preken. En dat is altijd weer verrassend: hoe preekt iemand die als hoogleraar doordeweeks in een wetenschappelijk kader theologie bedrijft? In de preken komt veel meer iemands hart, iemands diepste drijfveer naar boven. Daarom is het een goede gedachte geweest om de preken van prof. De Kruijff een bredere bekendheid te geven. Dat is niet gedaan op de wijze van een bundeling van een aantal preken. Nee, er is voor gekozen om uit zeer vele preken korte uitspraken, veelzeggende uitdrukkingen en toegespitste denklijnen te nemen en zo een bundeling van talrijke mooie, diepzinnige, toepasselijke ‘brokken’ samen te stellen.

We stuiten op mooie passages. Bijvoorbeeld over Gods leiding (blz.151). Prof. De Kruijff preekt over David, die in de spelonk de kans krijgt Saul om te brengen. Mensen zien al snel Gods leiding wanneer ze in een situatie komen die hen voordeel brengt. Prof. De Kruijff benadrukt dat we voorzichtig moeten zijn om uit de situatie Gods leiding af te lezen. We moeten omgekeerd in een situatie vragen: wat verwacht God nu van mij? Hoe leef ik in deze situatie naar Zijn wil? Want niet de situatie toont ons Gods wil, maar Zijn Woord onderwijst ons Zijn wil.

De verschillende passages verraden een milde prediker. Tegelijk een die gezegend is met de gave om dingen mooi uit te kunnen drukken. Geregeld wordt in een beknopte zin iets gezegd dat nadenken vergt. Het wordt soms zo compact gezegd dat het eigenlijk niet iets is om snel in een preek langs te horen komen, maar om rustig te overdenken en er de diepte van te zoeken. Prof. De Kruijff is een christocentrische prediker, die ook in gedeelten uit het Oude Testament lijnen tot Christus trekt. Niet geforceerd, maar op geloofsmatige wijze. Dankzij het uitvoerige register is het boek te gebruiken als iemand bij een bepaalde tekst een gedachte ter overweging zoekt.

Tegelijk heeft het plaatsen van losse fragmentjes bij elkaar ook iets onbevredigends. Vele malen betrapte ik me er op verder te willen lezen. Welke kant gaat hij nu op? Soms mis je iets wezenlijks en vraag je af: komt dit of dat wellicht verderop aan de orde? Geregeld is er een mooi mozaieksteentje, maar je verlangt het hele patroon, om het losse steentje beter te kunnen plaatsen. Aan de andere kant kan het nu een onbevangen plek krijgen in eigen overwegingen. Aan het slot van het boek schrijven de twee redacteuren over prof. De Kruijff als prediker. Onder andere geven ze als karakteristiek dat bij hem vooral het leven van de gelovige naar voren komt in zijn worsteling om tot Christus te komen en te blijven, terwijl de praktische invulling van het dagelijkse leven wat minder nadruk krijgt. Het belang van dit punt is groot als we denken aan preken die dreigen te vervallen tot psychologische beschouwingen of tot bespreking van maatschappelijke thema’s. Maar tegelijk ligt hier ook juist een aandachtspunt: want een preek mag niet los raken van de invulling van het dagelijks leven, een preek moet landen, het geloof wil de bloedbanen van ons leven doortrekken, de kerstening, de heiliging. Prof. De Kruijff heeft tegenover allerlei stemmen die hij in de kerk hoorde het belang van de prediking benadrukt: ‘Als je de preek weghaalt uit de protestantse traditie, dan is alles weg.’ De twee redacteuren geven aan dat ze met hun boek het pleidooi van prof. De Kruijff voor de preek willen onderstrepen. Onze tijd kent allerlei veel geliktere vormen van communicatie. Maar deze redacteuren willen in de preekfragmenten van De Kruijf laten zien dat het kan: op een eigentijdse en aansprekende manier preken, zonder geloof en theologie tekort te doen.

In 2013 is prof. De Kruijff overleden aan een hersentumor. Met erkentelijkheid gedenken we zijn trouwe dienst in de kerk. Het moeten sterven bepaalt ons tegelijk bij het gewicht van de prediking. Het Woord van God wordt uitgelegd aan de mens die sterfelijk is en eens voor God moet verschijnen. Wat krijgt de wekelijkse prediking op zondag zo een immense achtergrond.

P.F. BOUTER, BODEGRAVEN

Jan Fontijn
Onrust. Het leven van Jacob Israël de Haan.
Uitg. De Bezige Bij, Amsterdam; 640 blz.; € 49,90.

Onrust. Een korte maar treffende titel voor de biografie van de Joodse dichter, journalist en rechtskundige Jacob Israël de Haan (1881-1924). Afkomstig uit een Joods gezin kwam hij op school en tijdens zijn studie met antisemitisme in aanraking. Hij zegde het Joodse geloof vaarwel en sloot zich aan bij de SDAP, vanwege de schrijnende toestanden onder de Amsterdamse arbeiders. Met het boek Pijpelijntjes kwam zijn homoseksuele geaardheid aan het licht. Dat leverde een storm van kritiek, uit allerlei hoeken, religieus en niet religieus.

Hij kwam in conflict met de SDAP en keerde weer terug tot zijn orthodox-Joodse wortels. De Haan werd gegrepen door het zionisme en vertrok naar Palestina. Daar raakte hij teleurgesteld in de leiders van de zionistische beweging, maar ook in de Joodse religieuze orthodoxen, die elkaar en (gedeeltelijk) het zionisme bestreden. Hij raakte bekoord door de Arabische cultuur en kreeg contact met Arabieren, waarbij zijn homoseksuele geaardheid mede een rol speelde. Hij bleef medewerker van het Handelsblad en spuide daarin zijn kritiek. Op 30 juni 1949 werd hij door een zionist vermoord bij het uitgaan van de synagoge.

Tot zover de hoofdlijn van het boek. Intussen wordt het leven van De Haan tot in detail beschreven, waarbij tal van zijn gedichten zijn stemmingen en ervaringen weergeven. In zijn troosteloosheid en machteloosheid gaf hij uiting aan zijn sympathie voor de lijdende Jezus. Hij was gehuwd met een niet-Joodse vrouw, die wilde – zo gaat het gerucht - dat hij op een katholieke begraafplaats werd begraven. Maar zijn graf ligt op de Olijfberg.

Al met al een boeiend, knap geschreven boek, waarin we niet alleen een beeld krijgen van Nederland rondom 1900, maar ook een inkijkje in het Joodse religieuze en sociale leven. Kerk en Israël in de bijbelse verhouding komen in dit boek niet aan de orde.

J. VAN DER GRAAF, HUIZEN

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen