Zorg om de ouderen van morgen (4)

De ouder wordende mens – een neergaande lijn?
Hoe we het keren of wenden, met de ouderdom komen ook de gebreken. Ze zijn er in biologische zin, niet minder ook met betrekking tot de psyche van de mens.
De ouderdom, weleens de derde levensfase genoemd, heeft derhalve een aantal kenmerken die al dan niet wetenschappelijk zijn vastgesteld. Er komt een verzwakking van de zintuiglijk-motorische capaciteiten. Het gezicht en het gehoor verminderen. De spankracht en de verstandelijke vermogens – denk in dit verband vooral aan het geheugen – neemt langzaam maar zeker af. Men heeft het dan wel over deze dingen als over stoornissen. Wat anders is, of met dit alles de mens als persoon in diezelfde mate afneemt. Velen onder de deskundigen menen terecht van niet. Er zijn er zelfs die van oordeel zijn, dat wanneer de ouderdom met zijn gebreken, als levensfase is geaccepteerd, er meer ruimte komt om als persoon zich opnieuw te ontwikkelen. Ik las in dit verband de typering – de grijsaard wordt een wijs mens. Met dit alles betreden wij een bepaald terrein nl. die van de gerontologie (de studie van de ouderdom).
Nu zegt deze wetenschap van zichzelf dat ze nog maar in de kinderschoenen staat. Een prachtige vergelijking. Dat betekent dat we bepaalde typeringen en waarnemingen ook op dit terein critisch moeten volgen. Toch is kennisname van studies op dit terrein zeer dienstbaar. Er wordt nog al wat geschreven. Die dienstbaarheid van deze tak van wetenschap komt bijvoorbeeld uit in de volgende zaken:
– door meer kennis van de ouder wordende mens, de manier waarop hij denkt, waarneemt en dingen moet verwerken, wordt de toepassing van 'de zorg' voor ouderen, verdiept.
– de benaderingswijze van mensen die nog niet tot de ouderen gerekend kunnen worden, naar de oudere wordt anders. De oudere komt beter tot zijn recht.
– evenzo komt er bij de oudere acceptatie, wanneer hij van dit alles kennisneemt, van de situatie waarin hij thans verkeert.
Door dit alles komt er een bepaald evenwicht, meer harmonie bij de ouderen. Bij jongeren meer begrip. In feite is het zo, dat de kennis vanuit de gerontologie laat zien, dat men de oudere moet plaatsen op een bepaald niveau. Dat niveau wordt dan wel genoemd volwaardig. Hetgeen daarover in de wetenschap wordt uitgewerkt wordt in de Bijbel nog anders, nog dieper verwoord. We hebben daarover reeds iets geschreven.
Dit alles zou ik willen omschrijven als: de meerwaarde van het ouder worden. Dit ondanks de neergaande lijn in vele opzichten, die soms moeilijk te verwerken is en blijft. Het is met recht een positieve benadering van de ouderdom, ondanks alles. Vandaar dat dit opschrift werd voorzien van een vraagteken.

Enkele kenmerken van die meerwaarde
Als het goed is, zo stelt men, kenmerkt de periode van de vroege ouderdom zich als een periode van levensaanvaarding. De daling van de levenslijn in biologisch opzicht wordt aanvaard. Er komt dan ruimte voor een innerlijke groei. Bepaalde zaken weet men op een juiste manier te schatten én te relativeren. Voorwaar een zegen van het ouder worden. De betrekkelijkheid van vele zaken wordt gezien en doorleefd en… uitgedragen.
Met name wordt in psychologische zin veel gesproken over een periode van zgn. verinnerlijking. Enerzijds brengt dit een bepaalde individualisering van de persoon met zich mee. De ouder wordende mens krijgt anderzijds tijd om na te denken. Dingen op een rijtje te zetten. Bij het benoemen van deze dingen vanuit de wetenschap denk ik vaak. Het is voor de mens opnieuw genadetijd. Een gelegenheid – mogelijk als een laatste appèl – om zich door de Heere te laten vinden. 'Mijn ziel is immers stil tot God.'
Er is nog iets wat behoort bij het steeds ouder worden. Dat is: afscheid nemen. Van zoveel moet dat gebeuren. Van het werk met zijn sociale contacten. Maar ook van vrienden, familieleden, van dierbare panden. Moeilijke tijden, soms hele depressieve momenten zijn er dan te doorleven. Wanneer men echter in andere leeftijdsfasen al in beginsel heeft geleerd wat afscheid nemen is, komen er na moeilijke tijden ook andere momenten en perioden. Er vindt als het ware een bepaalde acceptatie plaats. Ook deze zaken ontvangen een diepere betekenis, indien wij dit alles mogen beleven met de Heere in verbondenheid met Zijn Woord als troostboek. Zo zijn er in de ouderdom naast moeite en verdriet, daarover spreekt de Schrift ook, door de genade van de Heere ook andere tijden. Ieder mens, naar karakter en aanleg beleeft die dingen op zijn manier, dat is zeker waar. Er zijn echter ook grotere lijnen te trekken. Dat proberen wij nu wat aan te geven.
Wij gaan deze serie afsluiten en laten alles nog eens op ons inwerken. Wat was de bedoeling van. 'De zorg om de ouderen van morgen.' In de eerste plaats om het feit van de komende vergrijzing duidelijk te maken. Zo moeten wij tot een handelen worden aangezet. Verder hoop ik van harte dat het ons aan het denken zet. Ik zou dat een preventief denken willen noemen. Dit wil zeggen, bepaalde gegevens op ons laten inwerken. Dit zal dan weer tot gevolg kunnen hebben dat de vraag wordt gesteld, wat kan ik er aan doen? Op welke manier wordt de zorg voor de ouderen mijn zorg.
Veel meer nog heb ik getracht de positie van de generaties in de christelijke gemeente te duiden. Niet zo maar in algemene zin: we hebben elkaar nodig. Neen, het is opdracht om met elkaar de gemeente te bouwen en daardoor ook de samenleving om ons heen. De gemeente heeft een voorbeeldige-functie.
Wie op deze dingen gaat studeren komt tot vele ontdekkingen. Als het goed is zijn die vol perspectieven. De jongeren gaan beter beseffen hoe de ouderen denken en handelen. Er komt dan niet alleen meer begrip. Er komt veel meer uit. Het wordt voor de niet-oudere kostbaar om met ouderen om te gaan, er naar te luisteren en gebruik te maken van hun adviezen en levenservaring. Men leert als jongere generatie bepaalde beperkingen van die oudere te begrijpen en te accepteren. Naar mijn overtuiging zouden vele ouderen ook meer moeten weten welke gevolgen, maar ook welke mogelijkheden, een bepaalde levensfase, ook die van de ouderdom, met zich meebrengt. Soms wordt te veel met heimwee, hoe begrijpelijk overigens, terug gekeken naar wat men vroeger kon en deed. Te weinig wordt beseft dat het moment van nu ook behoort tot het volle en zingevend leven. Daar eindigt het bij een christen niet mee. Vooral als er een band is met de Heere, moet men als oudere ook leven vanuit perspectief.
Er zal in de komende tijd veel over dit alles gesproken moeten worden vanuit diverse invalshoeken. Deskundigen kunnen ons voorlichten. Het diakonaat zal met het oog op de gehele gemeente zich op dit alles moeten prepareren. Ouderen die pas uit het arbeidsproces zijn geplaatst, moeten zich laten inschakelen. Als dat niet meer kan? Wanneer hoofd, hart en handen tot steeds meer stilte wordt gedwongen. Dan mogen die handen nog gevouwen worden. Daarin ligt een grote taak bij het steeds ouder worden. Het blijft niet alleen zinvol. Veel meer een roeping.
Als het goed is zijn die gevouwen handen van de ouderen als het ware een uiting van, wat Geert Boogaard 'het laatste gebed' noemt:
Neem in erbarmen nu
dit leven aan.

Een en al schuld voor U,
moet ik vergaan.

Gedenk een zondaar die
weer op zal staan.

W. Huizer

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen