Wederkerigheid

Bent u dit woord wel eens tegen gekomen in het gewone dagelijks leven? Wat verstaan we er eigenlijk onder? Een 'wisselwerking' zo antwoordde iemand, toen ik haar ernaar vroeg. Een ander zei: 'Een binnenkerkelijk begrip, dat je moet uitleggen, om het uit de wollige sfeer te halen'. 'Gelijkheid en gelijkwaardigheid in relaties' zo antwoordde weer een ander. Toen ik er zo een poosje over nadacht, herinnerde ik mij een krantenartikel, dat ik in de vakantie gelezen heb. Onder de titel: 'Ik geef opdat jij...' werd er iets gezegd over de moderne gezinnen waarin de onderlinge afspraken een sterk patroon van wederkerigheid kennen. Als jij even de boodschappen haalt uit je werk, zal ik de aardappelen schillen.
Als jij deze twee avonden thuis blijft voor de kinderen zal ik je zaterdagochtend aflossen met het rijden voor de sportvereniging. We zijn nog wel genegen iets voor de ander te doen, als er maar iets tegenover staat. Een milde variant van het materialistische 'voor-wat-hoort-wat principe', of, zoals jongeren het uitdrukken: wat schuift het...
In de noord-zuid discussie wordt dat zo mogelijk nog ingewikkelder. In het kader van het diaconaat zou het een verrijking moeten brengen binnen het denken over 'helpen waar geen helper is...'. Is dat ook een verrijking? Laten we beginnen met wat de Bijbel ons leert inzake 'wederkerigheid'.

2 Korinthe 8 : 14
Een intrigerende tekst, waar ik van opkeek. In de Statenvertaling gaat het over het woord 'gelijkheid'. En over overvloed en gebrek. Uw (d.i. van de gemeente te Korinthe) overvloed was van materiële aard, die het gebrek van de gemeente te Jeruzalem (er was daar hongersnood) ten goede kan komen. Eerder was er sprake van de geestelijke rijkdom van de gemeente te Jeruzalem, die uitgedeeld is door de bediening van de apostel Paulus in de havenstad Korinthe, waardoor er een gemeente van Christus ontstaan is. In de vertaling van het NGB 1951 wordt vertaald dat het billijk is dat voor dit ogenblik uw materiële overvloed hun gebrek ten goede komt, opdat hun (geestelijke - D) overvloed wederkerig uw gebrek ten goede zou komen. Ook hier wordt tenslotte dat woord 'gelijkheid' gebezigd, waarbij Paulus in het volgende vers verwijst naar de inzameling van het manna door het volk Israël in de woestijn. Daar kwam niemand te kort en hield niemand over.
Wie wel over wilde houden daar bleek het manna een dag later bedorven te zijn.
Wat mag ik uit deze tekstgegevens opmaken? Uit het dienen van elkaar met geestelijke of materiële gaven proef ik de grondgedachte dat het ten diepste gaat om delen. In de wetenschap dat we de dingen van de Heere God ontvangen hebben, niet om die voor onszelf te bewaren. Om er zelf rijk door te zijn. Delen gaat ook een stap verder dan een gift geven. In wat je geeft aan de ander geef jij ten diepste jezelf, waardoor er iets zichtbaar wordt van het delen met elkaar! Ik persoonlijk, wij samen als gemeente en samen met hen, van wie we hoorden dat zij in ernstige nood verkeren. Dat woord gelijkheid blijft ook bij mij haken. Er is al sprake van de tweedeling in onze maatschappij, een kloof tussen rijk en arm die maar niet dicht wil. Als ik dat op de noord-zuid relatie betrek (West- Europa en Afrika) wordt dat ronduit schrijnend. Helpt het denken over wederkerigheid dan naar meer gelijkheid?
Een derde gedachte roept de apostel Paulus bij mij op wanneer hij nadrukkelijk zegt dat in deze tegenwoordige tijd onze overvloed er is om hun gebrek te vervullen. Deze tegenwoordige tijd, dat is nu, wanneer de mens geconfronteerd wordt met berichten over de armoede en ellende van de ander, ver weg (namelijk: Jeruzalem; voor ons: Afrikaanse landen). De gemeente van Korinthe had een aansporing nodig, want ze waren er vorig jaar al mee begonnen om voor de verarmde gemeente te Jeruzalem gelden bijeen te brengen. In de aansporing wijst Paulus naar de liefde van Christus. Hij is om uwentwil arm geworden, terwijl Hij rijk was, opdat gij door Zijn armoede rijk zoudt worden (vs. 9). Leven uit de genade van Christus maakt mededeelzaam aan anderen. Maar dat is nog niet de diepte van het woord wederkerigheid! Want dat gaat een stap verder. Het veronderstelt dat ik niet alleen wil geven, wil uitdelen aan de ander, maar ten diepste zit daarin dat ik ook wil ontvangen. Gediend wil worden door de ander.

Luisterend Dienen
Misschien zijn we hiermee gekomen bij de diepste bedoeling van het woord wederkerigheid, zoals we dat zo graag gebruiken in het denken over werelddiaconaat en zending (in samenhang met 'uitwisseling').
Zo luisteren naar de ander waardoor er openheid ontstaat om elkaar te dienen.
Luisteren naar elkaar... goed horen waar de ander mee bezig is en waar de vragen van de ander liggen. En tegelijk ook jouw eigen vragen durven stellen, je eigen zorgen willen delen. Dat betekent tegelijk dat ik van Paulus leer hoe dat woord gelijkheid bij mij iets van bekering, van omkeer in mijn denken teweegbrengt. Dan is er geen onderscheid meer tussen wit of zwart, rijk of arm, tussen mensen uit het noorden en mensen uit het zuiden. Ieder heeft juist gaven gekregen om daarmee de ander te kunnen dienen. Zo worden we navolgers van onze Heere en Heiland, die gezegd heeft: 'Want ook de Zoon des Mensen is niet gekomen om gediend te worden, maar om te dienen...' (Markus 10 : 45). Hiermee wordt de ander weer mens, niet alleen maar een gehandicapte, een arme of welke getypeerdheid mensen ook kunnen hebben. Dan zijn mensen voor alles: mens, schepsel van God en in principe voor God gelijk. Er is niet langer onderscheid!
Wederkerigheid veronderstelt ook méér dan het geven van noodhulp. Het heeft in zich dat wij elkaar kennen. Zo op elkaar betrokken zijn dat we elkaars vragen kennen en zo mogelijk ook elkaars vreugden delen. Met andere woorden: dan is de basis voor werelddiaconaat en zending vooral dat we elkaars broeders en zusters zijn. En daarom elkaars partners willen zijn. Echt Partnership houdt in dat er voortdurend contact is met elkaar, gecommuniceerd wordt.
Hiermee zijn we bij de belangrijkste beweegreden voor Luisterend Dienen terechtgekomen en beseffen we tegelijk dat er nog een hele weg te gaan is.

Helpen waar geen helper is
Wat is het heerlijk om te kunnen helpen. Om van de dingen die we van de Heere God ontvangen hebben te kunnen meedelen aan hen die zoveel minder hebben dan wij. Dat is een ervaringswerkelijkheid die we elkaar steeds weer moeten leren! We zullen ons ook hierin steeds weer door de Bijbel laten corrigeren omdat we zomaar weer in de maalstroom van het ongebreidelde koopgedrag terechtkomen. We zijn gewoon mensen van onze tijd die heel veel dingen aanschaffen, omdat het wel gemakkelijk is om te hebben... hoe vaak vraag ik me nog af of deze aankoop wel strikt noodzakelijk is voor mijn levensonderhoud? Voor de uitoefening van mijn beroep of hobby?
Het is opnieuw de apostel Paulus, die ons in Handelingen 20 maant om gewoon te werken en de zwakken op te nemen en te gedenken, waarbij hij verwijst naar een woord van Jezus: 'Het is zaliger te geven dan te ontvangen'. Diaconaat is dan vooral gericht op het bieden van hulp waar mensen van elke vorm van hulp verstoken zijn. Vanwege de barmhartigheid en bewogenheid van Christus Jezus.
De gedachten rond wederkerigheid helpen mij om de ander niet alleen te zien in zijn of haar ellende. De ander is voor alles mens... met een eigen unieke persoonlijkheid, zoals de Schepper hem of haar gegeven heeft. En wanneer ik open sta om ook door de ander geholpen te willen worden, dan ontstaat er iets van wederkerigheid, die mensen dichter bij elkaar brengt en dichter bij God, die onze Schepper en Heiland is. Zoals de moeder van Maria, een meervoudig gehandicapt meisje eens vertelde: 'Wij hebben van Maria geleerd om geen zorgen te hebben voor de dag van morgen', een concreet leerproces waar de ouderen onder ons weer leren om - naar het woord van de Heere Jezus - 'als een kind te worden'. Wie is hiertoe in staat?
Wie zo de eigen hulpeloosheid ervaart, staat open om zich door de ander te laten helpen. En is pas echt in staat om van harte en met vreugde te delen. Dan ook is er ruimte om te ervaren dat op deze wijze delen juist een verrijking van het leven met zich meebrengt. Dan wordt Handelingen 20 : 35 ook voor mij écht waar! Dan ontstaat er iets van wat ik geleerd heb uit 2 Korinthe 8, waarin het woord 'gelijkheid' een zo belangrijke plaats inneemt.

Werkt het?
- Ja, wanneer we op bezoek zijn bij onze partnerkerken in het zuiden. Toen ik op bezoek was bij de kerken en organisaties in Zimbabwe. Daar kom je niet alleen boordevol indrukken vandaan. Daar heb ik mij uitermate verheugd over de kracht en inspiratie, die het geloof de mensen gaf. Daar ontmoette ik mensen die heel hun leven in vertrouwen hebben toegewijd aan de Heere en aan Zijn dienst in hun werk onder de gehandicapten of onder de vrouwen op het platteland. Ik hoorde daar een meisje getuigen dat zij intens verlangde om evangelist te worden. In de hutten op het platteland heb ik groepen vrouwen gesproken die, ondanks hun diepe armoede en misère, zich uitermate verheugden over wat de Bijbel hun leerde en met diepe dankbaarheid liederen over de Heere Jezus zongen. Diep in mijn hart was ik jaloers op de puurheid van geloven die ik daar ontmoette.
- Ja, wanneer we op zendingsavonden of gemeenteavonden met dia's en verhalen iets laten zien en doorgeven van wat we leren in de contacten met onze broeders en zusters op het zuidelijk halfrond. Ook in de gesprekken met diaconieën en kerkenraden, met zendingscommissies en werkgroepen werelddiaconaat proberen te leren van hen en daarmee iets te doen in onze eigen gemeente(n).
- Ja, wanneer we de opdracht verstaan en het geloof volmaakt laten worden uit de werken (Jacobus 2 : 22). En u als gemeente daadwerkelijk betrokken wilt raken bij wat er gaande is over de grenzen van ons land. Dat biedt zoveel mogelijkheden (ik denk alleen al aan gerichte voorbede, aan het bewust inschakelen van onze jongeren). Doordat u zich concreet richt op een land of een project van de kerken 'daar'. Het is een vreugde om hierover te mogen schrijven. Nog grotere vreugde is het, wanneer we hieruit leven en als gemeente hiernaar streven om er daadwerkelijk antwoord op te geven. Daartoe willen wij van Luisterend Dienen u van harte tot een hand en een voet zijn.
Neemt u rustig contact op met het Landelijk Diensten Centrum (Het LDC in Utrecht, dhr. Fokko van Braak) of met de mensen van uw Provinciaal Bureau (of, zoals het in de toekomst gaat heten: Regionaal Diensten Centrum - RDC)

Een les in wederkerigheid
U kent de geschiedenis van Bartiméus. De schare zag de zielepiet langs de weg zitten, die een beroep doet op onze aandacht en onze portemonnee. Dat komt even niet uit want ze zijn met andere dingen bezig. Dat is jammer want daardoor waren ze afgesloten van wat de man hen mee te delen had. In Markus 10 hoor ik hem als het ware roepen: zien jullie dan niet dat deze Jezus de beloofde Zoon van David is, de beloofde Messias? De dingen worden omgedraaid: de zienden blijken blind te zijn en de blinde heeft een verrassend scherp zicht op Jezus! In de wederkerigheid kan de mens groeien aan elkaar en kunnen we samen groeien in geloof, hoop en liefde!

DICK VAN DIJK
Diaconaal consulent
Provincie Zuid-Holland

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen