Rust (3)

'U hebt uw werk gedaan', zei hij. Hij gaat verder op zijn weg. Hij neemt het geheim van de sabbatsrust mee op die weg, het bedrijf in. Maar dat kan niet zonder konsekwenties blijven. Er moet ruimte gemaakt worden in dat bedrijf. Ruimte waarin hij zichzelf kan zijn met zijn vriendin. Ruimte waarin kinderen ervaren dat ze welkom zijn - dat er plaats voor hen is. Dat betekent - heel concreet - beslissingen op het gebied van werktijden. Misschien beperking van de hoeveelheid werk die je op je neemt. Zulke beslissingen moeten genomen worden - anders blijft het vliegwiel draaien en je draait mee. 'Gedenkt de sabbatdag', zegt het vierde gebod. In dat gebod gaat het ook om een concreet stuk tijd - een dag.

Dat realiseerde ik me ineens op een zondagavond - nu al een paar jaar terug. Ik was voorgegaan in de Hervormde Gemeente van IJsselstein. Toen ik terug reed genoot ik van de zon die al laag aan de horizon stond. Ik had met genoegen gepreekt - en de vreugde van de lofzang was nog bij me toen ik in de auto zat. Over het landschap lag iets van de glans van de eerste sabbat waarop God rustte van al zijn werken (Gen. 2 : 2). In de kerk had ik iets opgevangen van de glans van de sabbatsrust die overblijft voor het volk van God (Hebr. 4:9). Zo'n dag is een concreet stuk tijd waarin het vliegwiel even stilstaat. Ik naderde de brug bij Vianen. Links voorsorteren - rechter weghelft afgezet. Dat is voor morgen zeker - dacht ik. Maar toen ik dichterbij kwam zag ik dat de wals rééd. De wegwerkzaamheden waren volop bezig. Het zijn er nog heel wat - dacht ik. In oranje veiligheidskleding op het dampende asfalt. Voor hen draaide het vliegwiel verder. Het is de Mammon - de god van het geld - die dat vliegwiel draaiende houdt. Dat is een god die veel belooft - en méér en méér - en nóg meer... Maar het is ook een god die harde eisen stelt. Hij vraagt ook steeds meer. Je tijd - al je tijd - tenslotte zeven dagen in de week, vierentwintig uur per dag. En dan is er geen ruimte meer om jezelf te zijn. Je moet jezelf offeren aan die god en je medemensen daarbij. Maar ja - de Mammon belooft veel. Het zijn goed betaalde uren in het weekend... Tenslotte jaagt hij de hele maatschappij op met zijn wetten. Dan maakt het weinig uit op welke manier dat gebeurt. Via de concurrentie op de vrije markt in het Westen - of de vijf-jaren-plannen zoals die in de Sovjet-Unie opgezet zijn. Het blijft de Mammon die het vliegwiel gaande houdt. En je draait mee. Totdat je je afvraagt: 'Waar doe ik het allemaal voor?' Goede vraag - zou ik zeggen. Goede vraag om je op het spoor te zetten van het geheim van de sabbatsrust. Die vraag is niet alleen een persoonlijke - het is ook een maatschappelijke vraag. Het verschijnsel 'stress' - overspanning - zou ons op het spoor kunnen zetten van de maatschappelijke betekenis van het vierde gebod. Even terug naar de woorden van dat gebod: 'gedenkt de sabbatdag, dat gij die heiligt' (Ex. 20 : 8). Gedenkt - dat is: vergeet het niet! Je hebt een sabbatdag - een concreet stuk tijd nodig! Die dag moet geheiligd worden. Heiligen - dat is: apart zetten voor het doel dat God met die dag heeft. En dat doel is: rust. De woorden van het gebod gaan verder: 'Zes dagen zult gij arbeiden en al uw werk doen' (vs. 9). In die woorden zit iets van toegeven - rekening houden met de situatie zoals die nu eenmaal is. De harde wetten van de Mammon zijn nu eenmaal niet in één klap ongedaan te maken. Voorlopig is het gebod tevreden met een stuk tijd. In het woord 'arbeiden' klinkt iets mee van zwoegen - slaafse arbeid. Het is duidelijk een toegeven aan de situatie. Ook in het woord 'werk' zit iets van dienstbaarheid. De drijvende wetten van de Mammon. Het gaat in het gebod niet om het veranderen van een hele maatschappelijke structuur. Er zit realisme in die woorden. Die negatieve, slaafse kanten krijgt het woord 'arbeid' in elke maatschappij - hoe die ook ingericht is. 'Uw werk' - zegt het gebod. Dat is ook iets van toegeven. 'Uw werk' - dat is het werk waar jullie je nu eenmaal aan uitgeleverd hebben. Vooruit dan maar! - zes dagen. Maar vergeet het niet! 'De zevende dag is de sabbat van de HEERE, uw God!' - zo gaat het gebod verder (vs. 10). Er wordt wel een mes in de maatschappelijke structuur gezet. Eén dag - wordt eruit gesneden. Die is voor de HEERE, uw God! Telkens de zevende dag. Daar zit iets van discipline in - iets van onverbiddelijke regelmaat. Dat is voor ons bestwil - anders vergeten we de sabbatdag en we leveren ons totaal aan de arbeid uit. Die dag is voor God! Maar die God is niet een harde God - zoals de Mammon. Hij eist die dag op om hem onmiddellijk terug te geven. De sabbatdag is er voor de mensen - om te rusten en op te ademen. 'Dan zult gij geen werk doen' - zegt het gebod. God eist die dag op om de mensen rust te geven. Zo moeten de mensen zorgen dat ze op die dag andere mensen hun rust gunnen. 'Dan zult gij geen werk doen, gij, noch uw zoon, noch uw dochter, noch uw dienstknecht, noch uw dienstmaagd, noch uw vee, noch uw vreemdeling die in uw poorten is'. Gun je kinderen rust en je personeel. Mat je beesten niet af. Laat de vreemdeling niet extra ploeteren omdat het toch maar een gastarbeider is. Zo veroorzaakt het vierde gebod als het ware een kettingreactie door de maatschappelijke structuren heen. En zo valt er weer te léven. Je kunt weer ademhalen - ondanks de wetten van de Mammon. De samenleving gaat weer iets van de rust van de eerste sabbat ademen. Daar lopen de woorden van het gebod ook op uit: 'In zes dagen heeft de HEERE de hemel en de aarde gemaakt, de zee en al wat daarin is; en Hij rustte op de zevende dag; daarom zegende de HEERE de sabbatdag, en heiligde die' (vs. 11). Zegenen - dat betekent: goede woorden spreken: 'En ziet, het was zeer goed' (Gen. 1 : 31).

Het gaat niet om een slaafse toepassing van het gebod wat mag en wat net niet mag. Het gebod prikkelt tot creativiteit. Ieder die het gebod hoort kan op zijn eigen plaats beginnen een stuk tijd af te zonderen — en anderen tijd te gunnen. De geest van een bedrijf kan al veranderen door een goede indeling van werktijden en pauzes. In de landen waar het Evangelie van Jezus Christus geklonken, heeft doet men goed om de eerste dag van de week als uitgangspunt voor een creatieve toepassing te nemen. De eerste dag van de week — de dag van de opstanding van Christus — wordt 'de eerste der sabbatten' genoemd (Matth. 28 : 1). Als dit gebod toegepast wordt breekt er iets van het leven van Christus in de samenleving door. Op zo'n dag moet je als overheid niet aan het asfalt van een brug laten werken. In het bedrijf dat de jongen overneemt moet zo'n dag een discipline worden. Een vast punt van rust waarop hij met zijn vriendin zichzelf kan zijn. Ik denk dat hij het daar met zijn vader wel over eens zal worden. Die gaat niet voor niets af en toe op zondag een lange wandeling maken.

Die heilzame discipline van het sabbatsgebod moet je echt ontdekken. Ik ontmoette eens iemand die in een opeenhoping van problemen terecht was gekomen. Zijn moeder stond er alléén voor. Eén van de kinderen was gehandicapt. Bovendien waren er spanningen onder de kinderen — daar kon hij zich als broer maar moeilijk buiten houden. En nu nog militaire dienst. Dat was nu net te veel. Afgelopen weekend was het tot een uitbarsting gekomen. Ruzie, deuren dichtslaan. Eén voor één waren de problemen nog te overzien. Bij elkaar niet. Hij had een levendig geloof, maar ook dat gaf geen houvast.

'Wat moet ik het volgend weekend nu doen?', vroeg hij.

'Ik kom er ook niet uit. Je zit in een cirkel die moet doorbroken worden. Je kunt misschien zondag lopend naar de kerk gaan. Dat is eens wat anders. Eerst wandelen en dan iets opvangen van Gods Woord. Dan denk je even aan iets nieuws. Je kunt eens kijken of je het eens bent met wat je hoort.

Misschien — als je dat iedere week doet — dat er wat rust gaat komen. En wat overzicht over de situatie.'

Hij kwam niet uit een milieu waar veel aan het vierde gebod gedacht wordt. Het was nieuw voor hem. Hij kon voor zichzelf naar een creatieve, heilzame toepassing gaan zoeken. Die heeft hij ook gevonden. Later vertelde hij me dat hij iedere zondag één keer naar de kerk ging.

'Het was eerst even wennen, maar nu zou ik er niet meer buiten kunnen. Ik ben het lang niet altijd eens met wat ik hoor, maar het is een rustpunt. Ik heb weer wat vat op de toestand. En mijn geloof krijgt weer vleugels!'

Zo drukte hij dat uit. Als ik zoiets hoor denk ik: Dat gebod moet zijn tijd nog krijgen! 'Gedenkt de sabbatdag', vergeet die niet! Als de Mammon het laatste woord krijgt, dan is het uit met de mens. Dan is hij zelf een vliegwiel geworden.

J. van Eck jr.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen