Het getuigenis van Paulus in Griekenland

Dezer dagen gedenken we de kerkhervorming. Door Gods genade werd door de arbeid van mannen als Luther en Calvijn de kerk ontdaan van alle woekeringen, die binnen haar waren opgetreden in de loop van de eeuwen. Het Woord kreeg weer alleen gezag. Maar Reformatie van de kerk was alleen mogelijk, omdat er een kerk was. Door alle afwijkingen en dwalingen heen had God haar bewaard en bracht Hij haar tot reformatie.

Kerkhervorming valt niet te herdenken, wanneer we niet tegelijkertijd beseffen, dat in deze landen ooit zendelingen als Willibrord en Bonifatius met het evangelie van Gods genade gekomen zijn. Zij waren overigens kinderen van hun tijd en derhalve ook gestempeld door het beeld, dat de kerk van Rome in hun dagen had. Daarom moeten we nog verder terug in de tijd, wanneer we de kerkhervorming gedenken. Kerkhervorming zou er niet zijn geweest, wanneer niet ooit de apostel Paulus voet aan land had gezet in Europa. Het boek van de Handelingen van de Apostelen is er vol van, hoe hij de grote steden als centra van de toenmalige wereld ging aandoen: Antiochië, Rome en Athene, en daarbij ook vele andere plaatsen, waar hij de boodschap van de vrije genade bracht; de boodschap van de rechtvaardiging van de goddeloze, alleen door het bloed van Christus; de boodschap van Gods liefde, die tot uitdrukking kwam in het werk van de verzoening van de Middelaar tussen

God en mensen. Maar ook de boodschap van levensheiliging! In elke plaats waar Paulus kwam, lag de spits van zijn boodschap weer anders.

Athene

We maakten dit jaar opnieuw een kerkhistorische reis. Nadat we die landen in Europa hadden bezocht, waar het getuigenis van de Reformatie sterker en breder ingang had gevonden, zijn we eerder in Italië en Turkije ook op zoektocht geweest naar de kerk in de begintijd van onze jaartelling. En dit jaar waren we dan in Griekenland. Daar treffen we vele plaatsen, die we in het boek Handelingen der Apostelen tegenkomen. Filippi was de plaats, waar de apostel Paulus heen trok, nadat hij de roep van de Macedonische man had opgevolgd (Hand. 16 : 11 e.v.). Plaatsen als Athene, Berea, Korinthe en Thessaloniki zijn ons tijdens deze reis meer vertrouwd geworden. Op onze weg door Griekenland werden we telkens aan Paulus herinnerd en dachten we eraan terug, dat hij de Grieken een Griek geweest is, zoals hij ook de Joden een Jood was. 'De Joden een Jood' is een uitdrukking, die in de Schrift voorkomt (1 Kor. 9 : 20). De Grieken een Griek niet. Maar zonder dat we die uitdrukking letterlijk in de Schriften terugvinden, werden we er door de boodschap, die Paulus bracht in Athene en andere plaatsen, wel degelijk aan herinnerd.

De Areopagus

De boodschap van Paulus kwam ons zeer nabij toen we op de Areopagus stonden. Deze kleine bult - want meer is het niet - bevindt zich aan de voet van de Akropolis, het machtige centrum van het oude Athene, waar de grote tempels stonden. Massaal bestijgen de toeristen de trappen van de Akropolis, met het Parthenon, de afgodstempel, die van verre is te zien. Paulus stond aan de voet van de Akropolis op de Areopagus. Het is een plek, die in het niet zinkt bij de Akropolis zelf. De Areopagus wordt ook door aanmerkelijk minder mensen bezocht dan de Akropolis. Het is slechts een zij stroom van toeristen, die ook de Areopagus aandoet. Maar daar stond ooit de kleine Paulus, hoog opkijkend naar de tempels van de goden. Daar ging hij het geding aan met de Epicuréïsche en de Stoïsche wijsgeren van die tijd. Ze vroegen: 'Wat wil toch deze klapper zeggen? ' De Epicureeërs, de mensen van lucht-op-en-treur-niet, spotten met zijn boodschap, toen hij namelijk over de opstanding van de doden gesproken had (vers 32). De meer ernstige Stoïcijnen zeiden: 'Wij zullen u weer hiervan horen'. De Epicureeërs en de Stoïcijnen hadden Paulus zelf meegenomen naar de Areopagus (vers 19), omdat hij 'een verkondiger van vreemde goden' scheen te zijn. Hij verkondigde hun namelijk Jezus en de opstanding. Ze wilden er wel iets meer van weten. Daar knoopte Paulus intussen aan bij hun eigen godsdienst. Hij had hun heiligdommen gezien. Hij had het altaar gezien met het opschrift 'De onbekende God'. Die God wilde hij hun verkondigen, de God, die de wereld gemaakt heeft en alles wat daarin is. Die God, die niet in tempels woonde, zoals daar in grote uitbundigheid op de Areopagus waren gebouwd, maar die woonde in tempelen 'niet met handen gemaakt'.

De boodschap van Paulus was duidelijk. Hij sprak onomwonden over de dag, waarop God de wereld rechtvaardig oordelen zal, door een Man, Die Hij daartoe verordineerd heeft; de Man, die Hij zelf uit de doden heeft opgewekt (vs. 31). Op die boodschap zouden ze voortaan aangesproken kunnen worden. De tijden daarvóór noemt Paulus 'de tijden der onwetendheid': 'God dan, de tijden van de onwetendheid overzien hebbende, verkondigt nu alle mensen alom dat zij zich bekeren'. Hoe die tijden moeten worden beoordeeld zegt Paulus niet. Maar intussen knoopt hij aan bij hun heidense godsdienst. Hij herinnert eraan, dat de heidense, Griekse dichters hebben gezegd: 'want wij zijn ook Zijn geslacht'(vs. 28). En dat is het geslacht van de heidense goden. Daarop laat Paulus echter volgen: 'Wij dan, zijnde Gods geslacht, moeten niet menen, dat de Godheid goud, of zilver, of steen gelijk is, welke door mensenkunst en bedenking gesneden zijn' (vs. 29). Zó was Paulus de Grieken een Griek en zó verkondigde hij die God, die ze niet kenden en nochtans dienden.

Wanneer men op de Areopagus staat en daar Handelingen 17 leest, oog in oog met de afgodentempels, beseft men wat die boodschap in die tijd betekend moet hebben. Maar zó, met die boodschap, deed Paulus Europa aan. Zó trok hij van stad tot stad en zo bereikte hij met zijn brieven, die in de canon werden opgenomen, ook ons land. Zijn brieven werden, samen met de boodschap van psalmisten, profeten en van evangelisten vóór hem, het voertuig, waarop de Heilige Geest de landen van Europa in de eeuwen daarna zou doorgaan.

Kerk

In Griekenland ontwikkelde zich de Grieks-Katholieke Kerk. In Griekenland wordt wel gezegd, dat de nationaliteit van de Grieken grieks-orthodox is. Aan de voet van de Akrópolis is evenwel een kerkgebouw van een gemeente, die getypeerd wordt als evangelisch gereformeerde gemeente. Het is één van de vijf gemeenten in de stad, behorend tot een kerkverband met in totaal ruim 5000 leden. De ligging van deze kerk is symbolisch. Zoals Paulus ooit oog in oog stond met de tempels van de afgoden, vanaf de Areopagus gezien, zo staat deze gemeente nu oog in oog met de ruines van de tempels. Intussen vormt deze gemeente een heel kleine minderheid in de immense stad Athene, met vier miljoen inwoners. Vanuit deze kleine kerk wordt overigens evangelisatiewerk verricht in Albanië. De Deputaten voor zending van de Gereformeerde Gemeenten werken hier ook samen met deze gemeente, terwijl het werk ook gesteund wordt door de Stichting Kom over en Help.

Behalve door de predikanten van de dertien gemeenten, die de kerk in totaal telt, wordt de kerk gediend door de heer A. Koulouris, de algemeen secretaris, econoom van professie, die zijn werk als algemeen secretaris doet als vrijwilliger. Hij schreef diverse commentaren op Bijbelboeken. Verder vertaalde hij de Institutie van Calvijn in het Grieks. Daarover deed hij in totaal vijfentwintig jaar. De vier delen, die hij ons toonde, mogen de kroon op zijn werk heten. De kleine protestantse kerk maakt ook deel uit van de Gereformeerde Oecumenische Synode (GOS) en heeft daarin, zoals Koulouris het uitdrukte, een conservatieve plaats. Men betreurt het, dat de Christelijke Gereformeerde Kerken met de GOS gebroken hebben vanwege de plaats, die de Gereformeerde Kerken daarin innemen. Men is de overtuiging toegedaan, dat men ook op zulke plaatsen op post moet blijven en de confessionele inbreng niet moet verzwakken door heen te gaan.

In Athene bezochten we ook de plek, waar ooit de synagoge stond, waar Paulus heeft gesproken. Paulus bezocht in de steden, waar hij kwam, éérst de synagoge, om met zijn volksgenoten te onderhandelen. Op de plek, waar die synagoge was, bevindt zich nu een nieuwe synagoge. In de Tweede Wereldoorlog hebben ook in Griekenland de Joden, volgens de rabbijn die ons te woord stond, geducht geleden onder het nazisme. Velen zijn omgekomen.

Korinthe

Van Athene reisde Paulus naar Korinthe. We hebben hem op die reis gevolgd. Eerst deden we Epidaurus aan, een plek waar in het verre verleden wonderbaarlijke genezingen zouden hebben plaatsgevonden. Die plaats herinnert aan Asclepios, waarvan de esculaap stamt, het symbool van de medische wereld. Esculaap betekent 'Verlosser', naar de heer W. den Hengst, de arts in het gezelschap, had ontdekt.

Maar uiteindelijk waren we dan in Korinthe, waar de oude stad is blootgelegd, die ligt aan de voet van de berg, op de top waarvan het middeleeuwse Korinthe ligt. Daar was ook in het verleden de tempel, waar de tempelprostitutie plaatsvond. Op de ruïnes van het oude Korinthe troffen we de plek, waar Paulus ooit stond en het volk toesprak. Die plek heet de Béma.

Daar bewoog Paulus Joden en Grieken tot het geloof. Daar betuigde hij de Joden, dat Jezus is de Christus (Handelingen 18:5). Daar ontving Paulus het gezicht in de nacht, waarin hij door de Heere bemoedigd werd met de belofte 'want Ik heb veel volk in deze stad' (Hand. 18:9).

Daar waarschuwde Paulus verder tegen hoererij, tegen ontucht. De brief, die hij aan de Korinthiërs schreef, staat op vele plaatsen sterk in het teken van de heiliging. Paulus wilde enerzijds niemand anders weten dan Jezus Christus en Die gekruisigd. Daarom predikte hij de verzoening in Hem. Maar tegelijkertijd legde hij anderzijds alle nadruk op de heiliging, tegen de achtergrond van de zedeloosheid, die in de havenstad Korinthe welig tierde.

De prediking van Paulus in Korinthe droeg overigens veel vrucht. Velen van de Korinthiërs, die Paulus hoorden, geloofden en werden gedoopt (vers 8). Staande op de plek, waar Paulus ooit stond, komt men onder de indruk van de context, waarin hij met zijn boodschap van verzoening en van heiliging gestaan heeft te midden van Joden en Grieken.

Thessaloniki

We vervolgden onze reis naar Thessaloniki. Maar eerst deden we het hoog in de bergen gelegen Delphi aan, waar ooit het befaamde orakel van Delphi was. Daar is nog een prachtige renbaan te zien, waaraan Paulus herinnert, wanneer hij het schrijft over het lopen van de loopbaan (Hebr. 12 : 1).

Thessaloniki is vandaag een moderne, hoewel armelijk ogende stad. Er is weinig of niets terug te vinden van de tijd van de apostel Paulus. Toch zegt deze in zijn eerste brief aan de Thessalonicensen, dat de gelovigen daar voorbeelden geworden zijn 'voor al de gelovigen in Macedonië en Achaje'. In alle plaatsen is het geloof van de Thessalonicensen bekend geworden. Er werd over gesproken hoe zij tot God bekeerd waren van de afgoden om de levende en waarachtige God te dienen (1 Thess. 1:9).

Aan de gemeente van de Thessalonicensen zond Paulus zijn twee brieven. Daarin handelt hij onder andere over de wederkomst des Heeren, maar ook over de daaraan voorafgaande komst van de antichrist. Wie deze Schriftgedeelten op zich laat inwerken is er nog niet zo snel mee klaar. Wat betekent het als Paulus spreekt over de opname van de gemeente? (1 Thess. 4 : 17). Bepaalde evangelischen houden het op een dubbele wederkomst. De gereformeerde belijdenis doet dat, op goede gronden, niet. En wie of wat is de weerhouder, die de komst van de antichrist nog tegenhoudt? (2 Thess. 2 : 6).

In Thessaloniki domineert ook de Grieks-Orthodoxe Kerk. Er is daar een theologische opleiding, waaraan tweeduizend studenten deelnemen. Verder is er overigens ook een evangelisch-gereformeerde kerk, in het verband van de gemeenten, die we in Athene aantroffen.

Berea

In Berea, ruim een uur gaans van Thessaloniki, is méér aangaande de apostel Paulus terug te vinden. Er staat daar een prachtig monument, dat aan de apostel der heidenen herinnert. Daar gingen Paulus en Silas naar de synagoge der Joden. Van hen werd overigens gezegd, dat ze edeler waren dan die te Thessalonica (Hand. 17 : 11). Ook daar geloofden velen van de Grieken (vers 12).

Na de Areopagus in Athene en de synagoge aldaar, en na de Béma in Korinthe stonden we opnieuw op een plek, waar de apostel Paulus stond en het evangelie verkondigde. Een fraai monument in het centrum van de stad herinnert aan hem. Zo rees voor ons het beeld op van de apostel, die in de kracht van de Heilige Geest, klein van stuk, maar machtig van geloofsmoed, niemand anders wenste te weten dan Jezus Christus en Dien gekruisigd. De brieven aan de gemeenten van Korinthe en Thessalonica kwamen tot leven en leverden ook boeiende gesprekken op onder het reisgezelschap, mede dankzij de kundige (bijbels-historische) leiding van ds. C. Blenk.

In de omgeving van Thessaloniki doken we nog in een verder verleden. In Pella namelijk is de oorspronkelijke stad opgegraven, waar ooit Philippos II en diens zoon Alexander de Grote woonden., We bezochten ook de koningsgraven in Vergina. Het skelet van Philippos ligt stukje bij beetje in het museum in Thessaloniki, waar ook de schatten zichtbaar zijn, die uit de koningsgraven in Vergina tevoorschijn kwamen. Pas in de zeventiger jaren zijn deze graven blootgelegd door Griekse archeologen.

Tenslotte

We mogen terugzien op een boeiende reis. Griekenland is niet alleen een land met een rijke cultuurhistorie in het verleden, maar ook een land, waar het Evangelie inging op de toenmalige cultuur. Dat spreekt te meer, wanneer men oog in oog staat met de restanten van het heidendom. Als zodanig beseften we, dat de ingang van het Evangelie contextueel was bepaald. De vraag is hoe vandaag het Evangelie in zal gaan op de culturen in deze wereld, ook in onze huidige moderne cultuur.

Met dankbaarheid mogen we dezer dagen de Reformatie weer herdenken. Maar Reformatieherdenking is alleen mogelijk, omdat Paulus via Rome en Athene, - om de brandpunten van de toenmalige tijd slechts te noemen, - ook ons land aangedaan heeft. Zijn brieven aan de gemeenten werden in de canon opgenomen en bereikten ook ons land. Zo werd het Woord voertuig van de Heilige Geest. De vraag is, hoe ook vandaag de erfenis, die wij van Paulus ontvingen, ingedragen zal worden in onze zo dóór en dóór geseculariseerde samenleving. We hebben het Woord Gods, dat zeer vast is en dat schijnt als een licht in duistere tijden en in duistere plaatsen. Dat gold van Paulus dagen, dat geldt van onze dagen.

v. d. G.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen