KRONIEK

1968.

We gaan ons prepareren op het in memoriam van het stervende jaar. Wat heeft dit jaar ons gebracht en wat heeft dit jaar ons armer gemaakt? Ik dacht niet dat we er zoveel op vooruit zijn gegaan als we volgens goed koopmansgebruik ons ertoe zetten om winst-en verliesrekenimg op te maken. Internationaal zijn er de nodige dingen die ons verontrusten, nationaal in wat andere proporties ook de onnodige. Wat wil Moskou? Sommigen weten van de Rus geen kwaad. Toch slaat hij af en toe raak om daarna weer te ontspannen en te kijken of hij zeggen wil: Waar heb je je toch zo druk over gemaakt? In de Middellandse Zee wordt geroerd en enkele golven hebben via de Bosporus de wateren van de Zwarte Zee in deining gebracht. Zo gaat het, als gebruikelijk in zo'n procedure, traag met de inleidende onderhandelingen op de vredesbesprekingen inzake Vietnam, 't schijnt dat er ginds enige ontspanning inzet. Concentreert het zich nu in het Midden-Oosten? Israël is in geding en nadenkend vragen we ons af wat Gods Woord van dit alles zegt. Genesis dreigt in de verte uit het gezicht verloren te raken, komt thans het einde binnen oogbereik? En zal dan toch het einde het begin weer verklaren? Ook kerkelijk en geestelijk is er veel dat verontrusten kan.

Het is ieder jaar een moeilijke op­gaaf voor de gemeente om populair gezegd „oud en nieuw te vieren". De oliebollen van preken zijn gauw gebakken. De ingrediënten staan bij de hand. Wat „uren, dagen, maanden"-weemoed en wat dies meer zij.

We zouden het eens moeten proberen met de woorden van de apostel. „Daarom vertragen wij niet - ook niet op de sentimenteelste van deze avonden van het jaar - maar hoewel onze uitwendige mens verdorven wordt, zo wordt nochtans de inwendige vernieuwd van dag tot dag." Ergo ook op de laatste dag van het jaar. De apostel zegt niet dat dit eigenlijk zo zou moeten zijn zoals wij gaarne en gemakkelijk verzuchten. Hij constateert een gang van zaken, een beloop. Die oude gaat eraan. Misschien moeten we daarin wel leedvermaak hebben. In dik geval geen nood, want de inwendige wordt vernieuwd bij de dag. Het mag niet zo zijn dat we met een formidabele draf op oudejaarsavond een heel jaar moeten inhalen. Het gaat met de onverstoorbare regelmaat van de statige ouderwetse klok voort. Van dag tot dag. We moeten in een heel bijzondere en heilige zin „binnenvetters" zijn. Dit is de kritische vraag, waar we onszelf beslist aan moeten blootstellen, indien onze geestelijke welvaart ons ter harte gaat: Veruitwendigen we, leven we al meer aan de oppervlakte van de dingen, of verinnerlijken we? Hij was ermee bezig, geldt tegenwoordig wel als troost als iemand van ons heenging. Hij was ermee bezig. Maar hoe en hoezeer? We mogen niet vergen dat hij ermee klaar kwam, want geen mens kwam ermee klaar. En toch moet hij in bepaalde zin er wel mee klaargekomen zijn.

De apostel constateert in alle verheven rust. Er zijn van die dingen die zonder ons in ons hun gang gaan. Gewoon soeverein. Je kunt er wat bevreemd je schouders over ophalen of met blijde herkenning uitroepen: Ja, dat gaat zo, het is zo. Er zijn van die ontwikkelingen, die gelovigen „in zichzelven met een geestelijke blijdschap en heilige vermaking waarnemen".

Barth.

Karl Barth, de bekende theologische hoogleraar, overleed te Bazel op hoge leeftijd. Hij heette een gevaarlijke ketter. Als jongen herinner ik me hoe met name in kerkelijk gereformeerde kringen het noemen van de naam van deze theoloog afgrijzen opriep. Zwaar in het harnas bevocht men de dialectische theologie op leven en dood.

Barth veranderde, veel veranderde om hem heen en hijzelf zal bijgedragen hebben tot veranderingen. Als bestrijder van het nationaal socialisme verwierf Barth reeds een zekere mate van goodwill. Barth nam afscheid van Bonn, omdat er voor hem geen plaats was in het Duitsland van Hitler. „Ik had gedacht hier aan de Rijn mijn graf te vinden", zei hij ten afscheid. Niet hier aan de Rijn, maar elders, hogerop zal hij zijn graf vinden.

Barth werd zelf geen Barthiaan. Wat we in hem mogen bewonderen en waarderen is dat we bij hem merkten, dat hij, zoals de gereformeerde theoloog van Genderen van Job zei, steeds behoefte had aan nieuwe gezichtspunten. Al kunnen we niet woord voor woord akkoord gaan met Barth’s humor, toch waarderen we het dat hij menigmaal gepoogd heeft door een goede en diepzinnige kwinkslag de mens en speciaal ook hemzelf tot de ware proporties terug te brengen. Echte humor kan er ons van doordringen, dat God groot is en dat wij parmantige, eigenwijze mensen Hem niet begrijpen. Er is veel dodelijke serieusheid, in schijn gericht op de Heere en Zijn dienst, die in wezen niets anders is dan een krampachtige zelfingenomenheid. We geven geen gedocumenteerde beoordeling van zijn theologie. Alles heeft zijn tijd en willen we rechtvaardig zijn dan zullen we die moeten kennen. Die mij oordeelt is de Heere, schreef de apostel en toen hij dat stelde interesseerde hem minder wat mensen zeiden.

In het begin kreet men Barth uit, later was hij hevig verbolgen over de nieuwste theologie zoals die thans wordt opgeschoteld. De atheïsmen, dat God dood is en de volslagen verticale koers van 's mensen moderne religiositeit.

Horizontalisme en verticalisme.

In de aanvang riepen de stellingen van Barth ongerustheid op. Niet ten onrechte. Ook het dwepen van tallozen, die op dit terrein wilden gelden, maakte de man niet beter in onze ogen. Het feit, dat de meesten hem even gehaast weer hebben verlaten doet ons echter vragen of er mogelijk door hem dingen gezegd zijn, waarmee zijn volgelingen niet lang hebben willen leven om er niet mee in conflict te komen. Men wist het allemaal van Barth, maar dra wist men het beter. In elk geval heeft Barth dingen gezegd, die heilzaam zouden zijn voor het huidig theologengeslacht als ze die ter harte zouden willen nemen.

Barth had oog voor de verticale lijn. Hij wist ook waar hij beginnen moest om die lijn te trekken. Natuurlijk blijven er omstandigheden te over om van gevoelen te verschillen. Is die verticale lijn een constante of een periodiek zich aftekenende? Is die lijn samengesteld en hoe? Hoe: dat wil zeggen uit welke draden, die samen vervlochten de ene lijn vormen? Hoe is de verbintenis tussen de verticale lijn en de horizontale, die in verschillende windrichtingen uitgaan van het snijpunt van verticale en horizontale? Het is allemaal wat wiskundig uitgedrukt. U voelt misschien echter dat het mogelijk is aan de hand van dit toch vrij eenvoudig lijnenspel tal van theologieën te toetsen, die telkens weer nieuwe en gewijzigde opgeld doen. Voor mij hebben die twee lijnen, die verticale en die horizontale, de manier waarop ze getrokken worden van boven naar beneden en van beneden naar boven enzovoort iets van een paslood, waarmee we nagaan of theologische constructies de toets van rechtvaardige kritiek kunnen doorstaan. We zouden als we hiermee doorgaan een hele Waarheidsvriend kunnen vullen. Ik zal het er echter maar bij laten. Men zegt wel eens, dat iemand een belijnde man is. In dit opzicht mogen we goed belijnd zijn.

Er bleef veel onbesproken. Al is het met name niet genoemd, er is toch wel een en ander verwerkt in wat u geboden wordt. Het gaat niet om namen maar om wat daarachter geschiedt.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen