Boekbespreking

C. J. van den Boogert en G.C. den Hertog (red.) Hedendaagse zoektocht naar heiligheid. Uitg. Boekencentrum 1999, 168 p., ƒ 32,50.
Deze bundel bevat bijdragen ter voorbereiding op een studiereis naar Israël in 1997 en de ontmoeting tussen joden en christenen rondom de thema's heiligheid en heiliging. De titel van het boek maakt nieuwsgierig maar belooft meer dan er wordt waargemaakt. De zoektocht naar heiligheid vandaag komt namelijk alleen expliciet aan de orde in de inleiding en de bijdrage van dr. G.C. den Hertog over de vraag naar transcendentie in een post-moderne cultuur (vgl. de rouwklachten rond de dood van prinses Diana). Voor het overige zijn de verschillende bijdragen niet gemakkelijk onder één noemer te brengen.
Het boek valt uiteen in drie delen. Allereerst: hoe wordt er in de Bijbel over heiligheid en heiliging gesproken? In de tweede en derde plaats wordt ingegaan op het thema heiligheid in de Joodse en christelijke traditie. Deze indeling is betrekkelijk willekeurig; ook in de opstellen van bijv. H.W. de Knijff en G.C. den Hertog uit het derde deel van het boek worden heel wat Bijbelse lijnen getrokken.
Deze kritische noties nemen niet weg dat ons in deze bundel belangwekkende bijdragen worden aangereikt. Uit alle drie de delen wil ik er één noemen.
De oudtestamenticus Prof. Peels (Apeldoorn) beschrijft in een zeer leesbaar artikel heiligheid en heiliging in de oudtestamentische eschatologie m.n. bij de profeten Jesaja en Ezechiël. Aan de ene kant stelt de profetie de onreinheid van het volk aan de kaak en wordt Israël teruggeroepen naar de hoge roeping om heilig volk te zijn. Anderzijds opent de profetie perspectieven waarin de heiliging van Gods Naam en van Gods volk aan de horizon gloort. Peels benadrukt dat de eschatologische profetie niet een innerlijk samenhangend patroon biedt waardoor we in haar een spoorboekje ontvangen voor de toekomst. 'Wel rijst te midden van de veelkleurige profetieën het beeld op van het door de Geest gereinigde Godsvolk, met God in het midden, de volkeren die toestromen, een toekomst die opengaat op grond van een radicale verzoening.' (p.50).
Dr. M. van Loopik , kenner van het Jodendom en kunstenaar (hij leverde ook de omslagillustratie) staat in zijn opstel stil bij de liturgie en de heiliging van de tijd. Van Loopik betoogt dat het Jodendom aan de cyclische bewegingen van de tijd probeert te ontsnappen door de tijd te heiligen. Deze heiliging van de tijd vindt plaats door vervulling van de geboden. Ook de sabbatsgebeden leren Israël de tijd te heiligen. Door het gebed en de gebedsvolgorde wordt het besef gescherpt dat wij net als onze voorvaderen op doortocht zijn, op weg naar messiaanse bevrijding, schrijft Van Loopik. De sabbatsviering herinnert aan de schepping maar vormt tegelijk een herinnering aan de uittocht. Vlak voor het einde van de sabbat in het middaggebed wordt eveneens het verlangen naar Gods toekomst uitgedrukt.
Belangrijk is de uitleg die de schrijver geeft van Genesis 2 : 3. Volgens de joodse traditie moet er niet gelezen worden dat 'God al doende geschapen had', maar: dat God geschapen heeft om te doen'. 'Wanneer de sabbat aanbreekt, gedenken wij dat ons opgedragen is de schepping samen met God te voltooien en dat wij Gods medewerker zijn in het avontuur van de messiaanse geschiedenis.' (p.89) Me dunkt dat hier scherp een verschil tussen het Jodendom en de klassieke christelijke theologie aan het licht komt.
Vanuit het derde deel aandacht voor de bijdrage van Prof. De Knijff. In zijn inleiding geeft de emeritus-hoogleraar dogmatiek aan dat zijn artikel met de titel 'heiliging' een experimenteel karakter draagt. Een bescheiden karakterisering van een grondig en diepborend opstel. De Knijffs stelling luidt: het gaat in de Bijbel om ethiek. Maar dan wel om ethiek die niet autonoom is (vanuit de menselijke rede) maar van Gods kant komt. We moeten deze ethiek dus niet verbinden met het Verlichtingschristendom of met de secularisatietheologie van de jaren vijftig en zestig. Het Oude Testament laat keer op keer zien dat ons gehele leven voor Gods aangezicht plaatsvindt. 'We krijgen nergens een morele vakantie, alles is tot in het uiterste ethisch.' (p. 140)
Maar, gaat het in de Bijbel ook niet om nog andere dingen? Is de laatste en beslissende stap van God naar de mens niet te karakteriseren als rechtvaardiging door het geloof? De Knijff stelt dat de rechtvaardiging de radicalisering is van de heiliging. Door de rechtvaardiging wordt de heiliging als daad der vrijheid zichtbaar. 'Alle dwang tot presteren, alle geconcentreerdheid op het eigen ik met zijn streven naar zelfverwerkelijking is weggevallen'. Heilig leven wordt dus door De Knijff uit de sfeer van het moralisme gehaald; ook uit de sfeer van allerlei nieuwe christelijke krampachtigheid. 'Ethiek… wordt tot oorzaak van vreugde, een spel van kinderen voor Gods aangezicht.' (p. 148).
Het zal duideüjk zijn dat in deze bundel van hoge kwaliteit ons veel gegeven wordt wat te denken geeft in en buiten de ontmoeting van joden en christenen.
Tenslotte een foutje op de achterflap. Hoewel daar ook de naam van Prof. Den Duik wordt genoemd als een van de medewerkers, treft de lezer jammer genoeg geen bijdrage van hem aan.

G. van Meijeren, Hierden

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen