De overheid en de stem van de kerk

Met deze uitspraak in de Volkskrant trok kardinaal Simonis vorige week brede aandacht in de media en in politieke kring. Enkele (paarse) politici reageerden verontwaardigd. Premier Kok gaat Simonis op de koffie nodigen, want 'dat wij geloof aan onze laars lappen, werp ik verre van mij'. Dr. B. Plaisier was het helemaal eens met Simonis: 'De achterliggende jaren heeft de overheid de kerken nooit advies gevraagd ten aanzien van maatschappelijke kwesties'. Bij een ramp mag de kerk ook nog wel meewerken, maar 'de psychologen zijn in de ogen van de overheid de echte professionals'. De honderdduizenden handtekeningen, die Simonis en Plaisier ooit aan de regering aanboden inzake de 24-uurseconomie, werden achteloos terzijde gesteld.

Bel
Het valt in hoge mate te waarderen dat de stormlamp is gehesen ofwel dat de noodklok is geluid. Binnenkort verschijnt een boek van Trouwredacteur Marcel ten Hooven - zo meldde deze krant - onder de titel De lege tolerantie. Daarin wordt de Amerikaanse historicus James Kennedy opgevoerd, die stelt dat in Nederland een dominante liberale cultuur is ontstaan, met gemis aan verscheidenheid, waarbij meningen die van die cultuur afwijken, als 'rariteiten' worden afgedaan of als 'intolerant' worden bestempeld. Zo is het inderdaad gesteld met de waardering van overheidswege van het christelijk-historisch erfgoed zoals dat in het getuigenis van de kerken tot uitdrukking wordt gebracht. Banden met het verleden worden doorgesneden als vermeende knellende banden. Het getuigenis van de kerk wordt nog slechts als een stoorzender ervaren. Zodra op deze houding van de overheid wordt geattendeerd heet het 'onzin' te zijn. Maar bij elke nieuwe verworvenheid van paars, waarbij normen en waarden, die in de christelijke traditie verankerd zijn, sneuvelen, gaan de handen op elkaar om dat wéér een restant van een hinderlijk verleden is gesneuveld.

Evenwicht
Het evenwicht is volstrekt zoek. Jarenlang maakten christenen deel uit van de regeringscoalities, hoe verschillend en soms aanvechtbaar hun positiebepaling ook te waarderen valt. Met het aantreden van paars zijn echter niet alleen christelijke politieke partijen op het zijspoor van de oppositie terecht gekomen maar is ook een volksdeel, dat altijd nog de grootste gemeenschap vertegenwoordigt in ons gefragmenteerde land, monddood geworden. Een niet-genormeerde democratie of een democratie, waarin slechts vrijheid norm is, laat geen ruimte meer voor politieke doorvertaling van het bijbels-christelijk getuigenis. Het wordt welwillend en met onbegrip aangehoord. De aanvaarding van de wet op euthanasie in Nederland als eerste land ter wereld, ten spijt een christelijke minderheid, die aanmerkelijk groter is dan in verreweg de meeste landen van de wereld, is hier tekenend. Alom klinkt in het buitenland protest tegen deze liberalisering. De liberale (D66)cultuur wordt dictatoriaal voor een grote minderheid, die voor christelijke normen en waarden staat. Lege tolerantie wordt intolerantie. Daaraan doet niets af het feit dat in bepaalde sociale vragen enkele ministers nog wel bereid zijn naar de kerk te luisteren. De Raad van Kerken attendeerde hier op het armoedevraagstuk en de heer E. Matthies (in het ND) op de rol van de kerken in de grootstedelijke samenleving (Kerk aan het werk). Wanneer de overheid in bepaalde sociale vragen nog wel bereidheid toont te luisteren naar de kerk, laat dat onverlet het doof zijn voor het geluid van de kerken inzake normen en waarden, de grote ethische vragen in de samenleving.

Zelfkritiek
We zeggen deze dingen niet zonder de blik naar binnen te richten. Jarenlang is er sprake geweest van een plaats van 'de christendemocratie' in het centrum van de politieke macht. Dat leidde tot vanzelfsprekendheid en daarom tot uitslijting van de christelijke roeping, waardoor er ook sprake is van medeplichtigheid aan de situatie zoals wij die nu kennen. Nu schrikt men wakker in kringen, waar ooit medeverantwoordelijkheid werd gedragen voor de glijdende schaal inzake normen en waarden, omdat vandaag de consequenties van eerder beleid zichtbaar en voelbaar worden. Ik noem de wet op de euthanasie, die in een veel vroeger stadium in de kiem had moeten worden tegengestreefd.

De SoW-kerken hebben het zo druk gehad met de maakbaarheid van een nieuwe kerk, dat het profetisch getuigenis op de achtergrond raakte. Een ooit toegezegd (herderlijk) schrijven over normen en waarden bleef uit. Ook hier ontstaat nu de tegenbeweging. Dat de SoW-kerken samen met andere verbanden deze week kwamen tot een petitie aan de Eerste Kamer inzake de euthanasiewet is illustratief (zie elders in dit nummer). We waarderen dit zeer. Nochtans blijft er het schrijnende feit, dat er vaak sprake is van machteloosheid of gemis aan beslistheid vanwege de innerlijke verdeeldheid op vitale (ethische) punten.

Andere kerken, bijvoorbeeld binnen de zogeheten gereformeerde gezindte, hebben in feite de profetische roeping of niet gezien of niet gepraktiseerd. Niet zelden had de klacht over verval of vooral 'zedenverwildering' slechts een binnenkerkelijk adres. Ook hier keert het tij de koers, omdat wat tijdenlang onomstreden was in de samenleving nu zwaar onder vuur ligt.

En ten slotte, de verdeeldheid van de kerken op zich verhindert een eenparig getuigenis, zodat de overheid zich wel af moet vragen waar de stem van 'de' kerk te horen valt.

Getuigenis
Het komt vandaag intussen meer dan ooit op het getuigenis van de kerken aan, en dan zo eenparig mogelijk. Als niet-christenen vandaag de indruk hebben, dat kerken (en christenen) ooit vanuit een machtspositie hebben gewerkt en zelf intolerant waren, komt het er nu op aan, nu we van meerderheid minderheid zijn geworden, zonder enige machtspretentie het goede (naar de inzettingen des Heeren) voor volk en overheid te zoeken. Het spreken van de kerk(en) kan hier niet zuiver genoeg zijn. Dat wil zeggen: naar het bijbels getuigenis een helder geluid, maar tevens een geluid waarin solidariteit in de schuld doorklinkt; èn een getuigenis dat - God geve het - een overheid die zelf (met een groot deel van het volk) vervreemd is van het Evangelie en er ook weinig meer van begrijpt, meeneemt op wegen, die voor het volk ten goede zijn.

Gebed
Nu de alarmklok alom wordt geluid en initiatieven worden ontplooid om de regering duidelijk te maken dat er een heilzamer weg is dan die zij bewandelt, is het gebed van de gemeente een lamp in het duister. Het moet niet nodig zijn de gemeenten op te roepen tot concrete voorbede voor de overheid en voor het volk, ook inzake de activiteiten die worden ontplooid. Wat het laatste betreft denken we aan de uitwerking van de petitie, die afgelopen dinsdag aan de leden van de Eerste Kamer werd aangeboden; en aan de stille tocht, die op 10 april a.s. door het Platform Zorg voor Leven in Den Haag wordt gehouden, op de dag dat de Eerste Kamer zich buigt over het wetsvoorstel inzake euthanasie. We kunnen ons niet voorstellen dat deze zaak in de voorbede van de gemeente op zondag 8 april a.s. geen plaats zou hebben. Heere, heb medelijden met ons arme volk (naar Willem van Oranje).

v. d. G.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen