Vertrouwen in technologie

Een van de vragen is: wat doet deze periode met de plaats van wetenschap en techniek in ons leven? Leidt de coronacrisis tot een vergaande overgave aan wetenschap en techniek of leren we juist nu om de beperkingen ervan scherper te zien? Hoe komen wij als samenleving straks uit deze crisis tevoorschijn? Is het mogelijk om daar vanuit een bijbels perspectief iets over te zeggen?

Deskundigen

Van het begin van de crisis aan heeft premier Rutte benadrukt dat we goed moeten luisteren naar de deskundigen. Die nadruk op expertise en wetenschap is niet nieuw. In de afgelopen decennia is de waardering voor de wetenschap sterk gegroeid, mede op grond van de succesvolle toepassingen ervan. Het zou zeker dwaas zijn om te negeren wat door zorgvuldig onderzoek aan inzichten verworven wordt. Tegelijk heeft de crisis tot nu toe vele voorbeelden opgeleverd van beweringen die herzien moesten worden. Niet lang voor de lockdown was op de site van het RIVM nog te lezen dat handen schudden niet vermeden hoefde te worden, omdat overdracht van het virus langs die weg onwaarschijnlijk was. Er zijn kerkenraden die op grond van die informatie besloten hebben de predikant bij de kansel nog gewoon de hand te drukken. Kort daarna herriep de RIVM dit advies. Kamerlid Van der Staaij van de SGP heeft in een van de coronadebatten de terechte opmerking gemaakt dat wij, met alle aandacht voor de wetenschap, het gezonde verstand moeten blijven gebruiken. Natuurlijk kan het virus via de handen worden overgedragen! De predikant hoest buiten nog even in zijn hand, komt de consistoriekamer binnen, geeft iedereen diezelfde hand en het is gebeurd. Wetenschappelijke kennis is afhankelijk van allerlei aannamen en berust op een beperkte hoeveelheid waarnemingen. Ze moet dus altijd op de juiste waarde geschat worden, zonder dat dit leidt tot scepsis of onderwaardering.

Smartphones

Met de technologie is het niet anders. De medische technieken die worden ingezet op de IC-afdelingen zijn het resultaat van noest ontwerpwerk door ingenieurs. De technologie werkt echter niet zonder mensen. Het is niet voldoende om meer apparatuur aan te schaffen als er geen extra verpleegkundigen zijn om patiënten te behandelen. Het vertrouwen in technologie is de afgelopen jaren enorm toegenomen. Smartphones en internet hebben het dagelijks leven indringend beïnvloed en de coronacrisis heeft ons meer dan tevoren bewust gemaakt van de mogelijkheden die ze bieden. We zouden de kerkdiensten in de lockdownsituatie niet kunnen meemaken als er geen technologie geweest was om geluid en beeld bij ons thuis te brengen.

Die waardering kan doorslaan. Een sprekend voorbeeld daarvan is het idee om met een app, een programmaatje dat op een smartphone gebruikt kan worden, inzichtelijk te maken welke mensen in de nabijheid geweest zijn van iemand die op dat moment besmet was. Ontwikkelaars werden door het kabinet uitgenodigd om zo’n app uit te proberen en deskundigen beoordeelden de uitkomsten op grond van privacy-bestendigheid. Tijdens de hoorzitting van de vaste Tweede-Kamercommissie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport op 22 april werd door juristen, artsen en ethici nadrukkelijk gewaarschuwd voor een onderschatting van de gevolgen van het breed en eventueel zelfs verplicht gebruik van zo’n app. Veel meer dan privacy is hier aan de orde. Hoe vrij is de keuze om de app te gebruiken als je als niet-gebruiker in de winkels geweerd wordt? Wie krijgt toegang tot de gegevens die de app registreert? Hoe betrouwbaar zijn die gegevens?

Verantwoordelijkheid

Het is een zegen dat de proef met de apps een mislukking was. Bij een succesvolle uitkomst was de kans groot geweest dat het kabinet groen licht gegeven had voor een brede verspreiding en toepassing, en dat terwijl de langetermijneffecten totaal onbekend zijn. De verleiding is groot om het doel van de volksgezondheid tot een rechtvaardiging voor alle middelen te verklaren. Die middelen worden dan overschat. Een van de informatici sprak bij de hoorzitting uit dat een smartphone niet geschikt is voor het meten van afstanden van minder dan drie meter. Hoe kan dan tegen beter weten in die technologie worden ingezet? Dat verraadt hoezeer wetenschap en technologie bijna blindelings ingezet worden, zonder een zorgvuldige afweging van mogelijkheden en beperkingen. Er wordt tevens voorbijgegaan aan het feit dat alleen mensen verantwoordelijkheid kunnen dragen en smartphones of apps niet. De mens is het enige schepsel dat aan de Heere en aan mensen verantwoording kan afleggen. Het kabinet heeft tot nu toe in zijn beleid een grote ruimte gegeven aan de verantwoordelijkheid van de burgers, en tot nu toe heeft de samenleving laten zien dat zij die verantwoordelijkheid aankan. Het zou daarom een verkeerd signaal zijn om haar nu die verantwoordelijkheid af te nemen en te verplaatsen naar een opgelegde technologie. Het effect zal zijn dat mensen hun gedrag gaan verbergen, waardoor de betrouwbaarheid van de gegevens nog slechter wordt.

Bijzondere zorg

Het is opmerkelijk hoezeer het kabinet, tot aan de app-discussie, een lijn volgt die door christenen van harte onderschreven kan worden. Het stellen van de bescherming van de kwetsbaren boven economische belangen is te meer opmerkelijk, omdat dit uitgedragen wordt door een premier van VVD-huize. Deugen dan toch de meeste mensen, zoals de titel van het bekende boek van Rutger Bregman suggereert? Christenen zullen in de bijzondere houding van het kabinet iets herkennen van Gods genade dat Hij het kwaad in ons weerhoudt.

Gods bijzondere zorg zien we overigens ook in het feit dat het vanaf de eerste dag van de lockdown prachtig weer geweest is. Hoe zou het geweest zijn als we dagen of weken achtereen door regen verhinderd zouden zijn om een gezonde wandeling of fietstocht te maken? Geen wetenschap of technologie hebben daar ook maar iets aan bijgedragen. Grote dankbaarheid past ons, omdat de Heere in deze tijd ons geloof in de maakbaarheid van het leven van zijn grond berooft. ‘Hij straft ons, maar naar onze zonden niet’, zingen we daarom met Psalm 103.

Afhankelijk

Daarmee komen we bij de uiteindelijke duiding van deze tijdsperiode. Uit het boek Openbaring leren we dat in de eindtijd Gods oordelen over de wereld gaan. We weten dat Hij door donkere tijden heen nog velen wil toebrengen tot het geloof in Hem. Tevens zien we dat velen toch zullen weigeren zich aan Hem over te geven en in plaats daarvan op eigen mogelijkheden vertrouwen. In dat licht is het teleurstellend dat steeds zo benadrukt wordt dat wij het ‘met z’n zeventien miljoenen’ gaan klaren, met de hulp van de deskundigen. Daarom was het gepast dat Van der Staaij, naar aanleiding van het overlijden van zijn partijgenoot J.T. van den Berg, aanhaalde hoezeer deze steeds benadrukt had dat wij het met elkaar niet redden, maar afhankelijk zijn van de zegen van de Heere. In dat vertrouwen mogen wij ook als christenen deze tijd beleven.

Wij weten niet wat deze tijd zal uitwerken. Nu wordt de app als verplicht middel nog breed afgewezen, maar hoe lang zal het duren voordat er een ander middel komt dat scheiding gaat maken tussen mensen op grond van geloof? Van defaitisme en doemdenken mag onder ons echter geen sprake zijn, wanneer we in geloof opzien tot God, zoals Van den Berg geciteerd werd. We weten dat de geschiedenis ligt in de doorboorde handen van het Lam (Openb.5; zie pag. 5 en 6). Hij draagt de Zijnen door elke crisis heen, zelfs die van de dood. Wij hebben Pasen gevierd in de lockdownperiode. Niet wetenschap en technologie garanderen het leven, maar de Knecht des Heeren, Die onze ziekten, ook corona, op Zich genomen heeft (Jes.53).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen