Een onzekere toekomst

Sommige mensen in Transkarpatië vermijden het woord oorlog en hebben het alleen over ‘de situatie’. Als algemeen probleem zien ze dat wie eenmaal in een machtspositie is gekozen, zich daarna vaak als een tiran gaat gedragen.

Ouderlingenbijeenkomst

‘Samen met mijn man danken we er elke avond voor dat er op Transkarpatië geen bommen vallen en we onder ons eigen dak kunnen slapen. En dan bidden we dat dat de volgende dag ook zo mag blijven,’ zei een ouderlinge vorige maand tijdens het groepsgesprek op een bijeenkomst georganiseerd door de Hongaarse kerkprovincie Bereg.

Het thema van de ouderlingenbijeenkomst was ‘Onze bediening in tijden vol gevaar’. De inleidende overdenking was gebaseerd op 1 Petrus 5, waarin zowel de taak van de ouderlingen als het grootste gevaar aan de orde komt, namelijk de duivel die rondgaat als een brullende leeuw. Een predikant merkte op: ‘Alleen het brullen van de leeuw veroorzaakt al chaos in ons denken. Zelfs als de leeuw zelf misschien nog ver weg is.’

Zonnig

In Transkarpatië vallen op dit moment geen bommen en er is ook geen gebrek aan levensmiddelen of andere dingen. De winkelstraat in de grensstad Berehove is op een zonnige septembermiddag net zo vol met flanerende mensen als die in Rotterdam. Aan de grensovergangen wordt strenger gecontroleerd dan eerder en op hoofdwegen zijn militaire controleposten ingericht waar iedereen zich moet legitimeren. Voor een toerist ziet het eruit als gewapende vrede, maar achter de schermen brult de leeuw wel degelijk.

Militaire dienst

Een dag voor de geplande bijeenkomst met de hervormde predikanten krijgt de voorzitter van de kerkprovincie een rondzendbrief op zijn telefoon. Gedurende het weekend zal er een militaire razzia plaatsvinden: alle mannen die op straat aangetroffen worden, gaan gecontroleerd worden.

De predikanten hebben ieder op eigen wijze uitstel van militaire dienst gekregen, maar net een week eerder was een van hen toch meegenomen naar het recruteringsbureau. Foutje in de administratie, bleek later, maar de schrik zit er inmiddels goed in. Een deel van de predikanten volgt de bijeenkomst uiteindelijk online, een aantal komt helemaal niet opdagen.

Een advocaat – die eigenlijk vanwege een ander thema gevraagd was een paar tips te geven – heeft goed nieuws: predikanten kunnen alleen op speciaal bevel uit Kyiv opgeroepen worden voor militaire dienst. Ze moeten dan wel als predikant geregistreerd zijn. De aanwezige hervormde bisschop zegt hiervan niets te weten. Zijn voorstel: als een paar predikanten zich bij de advocaat melden om de procedure als eersten te doorlopen, kan er ervaring met de gang van zaken worden opgedaan.

Naar het buitenland

Geen van de predikanten heeft tot nu toe zijn of haar post verlaten, vrouwen kunnen in dit kerkdistrict als hulppredikant dienen. Sommigen kunnen het zich eenvoudig niet voorstellen om ergens anders te leven. Tegelijkertijd menen de predikanten te weten dat wie het land toch zou willen verlaten, van de bisschop niet de benodigde papieren krijgt om bijvoorbeeld in Hongarije beroepbaar te zijn.

Hoewel er geen eenduidige statistiek wordt gevoerd, kan gezegd worden dat inmiddels ongeveer 4700 kerkleden in het buitenland leven. Mannen tussen achttien en zestig jaar die al in het buitenland werkten of om een andere reden de grens over mochten, zijn niet meer teruggekomen. In sommige gevallen zijn ze bij het uitbreken van de oorlog hals over kop met hun hele gezin gevlucht.

Op dit moment kunnen bijna alleen nog vrouwen en kinderen vrij de grens over, al geldt dat inmiddels ook al niet meer voor degenen met een opleiding op het gebied van verzorging en geneeskunde. Ook de mannen die nu nog uitstel van militaire dienst hebben gekregen, moeten zich bijvoorbeeld bij verandering van baan of voordat ze een huwelijk kunnen sluiten, eerst melden.

Er gaan zelfs geruchten rond dat de grenzen binnenkort compleet gesloten gaan worden. Genoeg redenen dus om het verlaten van Oekraïne als serieuze optie te overwegen. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat het moeilijk is nieuwe ouderlingen te vinden. Sommigen geven open en eerlijk aan niet te weten hoe lang ze nog in Transkarpatië zullen blijven wonen. Ze willen zich dus niet beschikbaar stellen als ambtsdrager.

Nationalisme

Tegelijkertijd groeit de druk op degenen die wel willen en kunnen blijven. Het Oekraïense nationalisme grijpt steeds meer om zich heen en neemt soms absurde vormen aan. Een ouderling van Hongaarse origine, die een bedrijf leidt dat de infrastructuur van schoolgebouwen in stand houdt, vertelt dat hij met zijn Oekraïense partners vaak in het Russisch onderhandelt, omdat ook zij de nationale taal niet altijd machtig zijn. ‘Zelfs Oekraïense schrijvers schreven in het Russisch, maar dat mag nu niet meer.’

Een schooldirecteur vertelt van de instructie dat de Russischtalige boeken uit de scholen verwijderd moeten worden – en dat geldt ook voor de vakliteratuur van het onderwijzend personeel. Aan de Hongaarse kinderen wordt het Oekraïens niet als vreemde taal, maar als moedertaal onderwezen, waardoor het gewenste resultaat juist niet wordt bereikt. Alleen het ingrijpen van de Commissie van Venetië heeft ervoor gezorgd dat de meeste schoolvakken op de scholen voor nationale minderheden nog niet voornamelijk in het Oekraïens gegeven hoeven te worden. Maar de uitvoering van de betreffende wet is alleen uitgesteld, niet afgeblazen.

Thuis

Het hoeft dan ook niet te verbazen dat veel kinderen op de vier Hongaarstalige hervormde lycea in Transkarpatië hun toekomst niet in Oekraïne zien. Degenen die (ook) de Hongaarse nationaliteit hebben, kunnen altijd in het Europese buurland terecht, of ergens anders binnen de Unie. Met deze kennis in het achterhoofd is het heel bijzonder een jongeman van even in de twintig tegen te komen die vanuit Hongarije terugkeerde naar zijn geboorteplaats om samen met zijn vader het familiebedrijf voort te zetten. Zijn toekomst is volledig onzeker, maar van één ding was hij overtuigd: het is nergens beter dan thuis.

Transkarpatië

Transkarpatië is een provincie in het westen van het huidige Oekraïne. Het wordt in het noordoosten omsloten door de Karpaten en verder door de grenzen met Polen, Slowakije, Hongarije en Roemenië. Het werd na de Eerste Wereldoorlog afgescheiden van Oostenrijk-Hongarije en voor het grootste deel aan het toen gecreëerde Tsjechoslowakije toegewezen. Eind 1938 werd een deel weer bij Hongarije gevoegd, waarna dit land in 1939 de rest van hun voormalige grondbezit militair terugveroverde. Na de Tweede Wereldoorlog werd Transkarpatië deel van de Oekraïense Sovjetrepubliek en na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie een provincie van het onafhankelijke Oekraïne. Er wonen nu naar schatting nog ruim 100.000 mensen van Hongaarse origine, bijna 60 procent van hen is lid van de Hongaarstalige Hervormde Kerk. Op uitnodiging van de voorzitter van de hervormde kerkprovincie Bereg, de Hongaarse regio die grenst aan Transkarpatië, hield Marco de Leeuw van Weenen tussen 20 en 25 september bemoedigende bijeenkomsten voor predikanten, ouderlingen, (godsdienst)onderwijzers en lyceumleerlingen in Transkarpatië.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen