De kracht van de Bijbel

Je hoort mensen soms wat cynisch zeggen: de Bijbel is het meest verkochte, maar minst gelezen boek ter wereld. Gelukkig is onze ervaring als bijbelgenootschap dat veel mensen de Bijbel juist koesteren. Soms kom ik stukgelezen bijbels tegen, en dat zijn natuurlijk de mooiste. Maar we kunnen niet ontkennen dat bijbellezen onder druk staat, zeker in onze eigen context.

Dit artikel gaat over de rol van de Bijbel in onze maatschappij, over wat we aanduiden als bijbelgebruik. Ik zal drie trends benoemen en vanuit het perspectief van het Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap hier enige duiding aan geven.

Trend 1: ontlezing

In het nieuws wordt er dikwijls aandacht aan besteed: er wordt steeds minder gelezen. Met name mensen onder de 35 lezen aanzienlijk minder boeken en kranten. Ze lezen nog wel, maar vooral digitaal. En dan gaat het om (zeer) korte stukjes eenvoudige tekst, vaak voorzien van video of pakkend beeld. Voor een ontlezende generatie vormt de Bijbel als boek van meer dan duizend bladzijden een grote uitdaging. Daar komt nog bij dat in veel bijbelvertalingen de taal ingewikkeld is, van het hoogste literaire niveau, en soms ook nog eeuwenoud.

Hoewel ik ontlezing zeker niet toejuich en zowel in verband met de Bijbel als met andere literatuur hoop dat de trend zal keren, moet ik er ook een kanttekening bij maken. Gedurende vele eeuwen was de Bijbel als boek nauwelijks toegankelijk voor de gemiddelde burger. Geletterdheid was lange tijd iets voor de hogere klassen van de samenleving. Daarnaast waren boeken duur – de prijs van bijbels is een belangrijke reden geweest voor het begin van de bijbelgenootschapbeweging wereldwijd. En dan hebben we het niet over de duistere Middeleeuwen, maar over begin negentiende eeuw.

Vertellingen

In Rome kun je de Santa Sabina bezoeken, een prachtige, oude kerk. De houten deuren stammen uit de vijfde eeuw na Christus en zijn gedecoreerd met verhalen uit Oude en Nieuwe Testament. Beeld speelde al heel vroeg een belangrijke rol in de geloofsoverdracht. En in de tijd dat het Nieuwe Testament werd opgeschreven, kon maar een klein deel van de mensen lezen en schrijven. De bijbelteksten werden hardop voorgelezen of naverteld – lezen kan ook anders dan zelfstandig een boek tot je nemen.

Ikzelf heb de Bijbel leren kennen via de vertellingen op de lagere school en het voorlezen thuis. Maar ontlezing is wél een trend die het bijbelgebruik zoals we dat decennia kenden (het regelmatig zelfstandig lezen) onder druk zet.

Trend 2: maatschappij

In onze maatschappij als geheel zijn geloof en Bijbel marginale verschijnselen geworden. Er wordt weinig rekening gehouden met christenen, met de zondag, en naar het bijbelse gedachtegoed wordt buiten de kerk al helemaal weinig gekeken. Elke gelovige leeft in deze context, al verschilt de intensiteit van plaats tot plaats in ons land. Het effect is dat je als gelovige harder je best moet doen om Bijbel en geloof wél een plaats te geven in je dagelijks leven. Bijbellezen is voor velen niet meer gewoon, maar telkens weer een bewuste keuze tegen de maatschappelijke trend in. Het klinkt misschien een beetje zwaar als ik het zo presenteer, maar we moeten ons goed realiseren dat secularisatie op bijna iedereen invloed heeft, ook op ons als gelovigen. Onze maatschappij kenmerkt zich bijvoorbeeld door een rationele wijze van denken. We willen zaken begrijpen, verklaren en ordenen. Zo werkt ons nieuws, ons onderwijs, onze gezondheidszorg, en ga zo maar door.

Zelfs ons bijbelgebruik draagt de sporen van de wetenschappelijke houding waarmee we de hele werkelijkheid tegemoet treden. Begrijpen, redeneren en discussiëren nemen vaak de plaats in van verwondering en toepassing, terwijl verwondering en overgave in de Bijbel zelf en in het geloof een belangrijke rol spelen. Het risico dat we lopen, is dat we zo precies uit willen zoeken wat er in de Bijbel staat en wat er bedoeld wordt, dat velen denken dat lezen in de Bijbel alleen iets voor specialisten is. Horen we Gods stem in de Bijbel alleen in preken, studiebijbels of dagboeken? Of durven we Zijn stem ook te herkennen in de Bijbel zonder dat er uitleg bij is?

Trend 3: individualisme

Een van de meest dominante trends in onze westerse samenleving is individualisme. Aandacht voor het individu heeft zeker goede kanten: het streven naar gelijke kansen en het kunnen werken met de talenten die je gegeven zijn, zijn daar voorbeelden van. Maar er is een keerzijde. We zoeken bijna automatisch naar wat voor óns belangrijk is, wat óns zin geeft. Kortom: wat werkt voor onszelf.

De Bijbel is een boek dat ons juist confronteert met wat God als de Ander ons te zeggen heeft, en dat ons in beweging wil zetten om Hem en elkaar te dienen. De vragen ‘wat heb ik eraan?’ of ‘vind ik dit wel plezierig?’ zijn voor de Bijbel niet relevant. Bovendien staat in de Bijbel veel vaker de groep centraal, en niet de individuele persoon (we hoeven alleen maar te denken aan het Onze Vader – het gaat om ons, niet mijn). Het is echter naïef om het bij deze constatering te laten. Want zoals gezegd: de grote maatschappelijke trends kunnen wellicht wat anders uitwerken onder gelovigen, ze slaan hen niet over. Individualisme speelt ook in kerk en geloof een belangrijke rol. We moeten er rekening mee houden, of er misschien zelfs op inspelen, zonder dat het de overhand krijgt of kritiekloos wordt ingevoerd.

The Passion

Van een adviseur van het bijbelgenootschap leerde ik ooit: het is (bijna) onmogelijk om een maatschappelijke trend te bestrijden, zeker als kleine organisatie. Accepteer de trends, en kijk hoe je er in je werk en missie rekening mee moet houden, of ze zelfs kunt gebruiken.

Als het gaat om ontlezing, zijn er allerlei mogelijkheden. Onmiskenbaar speelt beeld een grotere rol: korte videoclips over bijbelse thema’s, series als The Chosen, dagteksten met beeld op Instagram, en tvspektakels als The Passion zijn er voorbeelden van. Net als bij schilderijen van honderden jaren geleden kun je je vraagtekens hebben bij de bijbelinterpretatie van de makers. Maar beeld biedt voor niet-lezers wel een ingang in wat ons zo dierbaar is, de Bijbel. Dichter bij huis zijn er audioversies van de Bijbel, die via apps en websites te beluisteren zijn. En soms kan een eenvoudigere bijbelvertaling helpen de leesdrempel te overwinnen.

Jargon

Secularisatie is een trend die twee uitdagingen met zich meebrengt: graag zouden we willen dat mensen die bijbellezen wél als gewoonte hebben, die gewoonte niet verliezen. Daarnaast zijn er steeds meer mensen die zijn afgehaakt of die de Bijbel niet of nauwelijks kennen.

Als bijbelgenootschap proberen we mensen aan te moedigen zelf de Bijbel met regelmaat open te doen (of te beluisteren). We maken leesplannen (digitaal) om het kiezen van teksten te vereenvoudigen. Vertalingen als de Bijbel in Gewone Taal (met heel goedkope missionaire uitvoeringen voor kerken) zijn mede bedoeld voor nieuwe lezers die het bijbelse jargon nog niet kennen. Zo kun je de secularisatie ook aangrijpen als nieuwe start. Veel mensen kijken onbevangener naar de Bijbel dan enkele decennia geleden.

Jongerenbijbel

De trend van individualisme is misschien nog wel de lastigste. Je ziet deze trend terug als je bij het schap met bijbels van de christelijke boekhandel gaat kijken. Het lijkt wel of er voor iedereen een eigen Bijbel gemaakt is. En daarnaast zijn er veel doelgroepenbijbels en themabijbels.

Zolang dit soort edities leiden tot meer en diepgravender bijbellezen, is dat natuurlijk alleen maar mooi. We zien dat bijvoorbeeld bij de recent verschenen Jongerenbijbel. Maar we moeten wel voorkomen dat we als bijbellezers denken dat ‘het mij moet aanspreken’ en dat ‘ik zelf bepaal waar de relevantie voor mij zit’.

Daarom denk ik dat we als christelijke organisaties, uitgevers en kerken maat moeten houden. We hebben een gezamenlijke verantwoordelijkheid om het belang van bijbellezen zelf telkens weer aan te roeren. Uiteindelijk willen we luisteren naar Gods stem in de Bijbel zelf, ongeacht de uitvoering en de extra’s.

Verlangen

Als NBG geloven we in de kracht van de Bijbel. We geloven dat God het leven van mensen kan veranderen als ze de Bijbel openen en lezen, ook in de vorm van beeld of audio. Daarom zullen we ons blijven inzetten voor het lezen van de Bijbel, ondanks trends die daar soms haaks op staan. We verlangen ernaar dat zoveel mogelijk mensen via de Bijbel zullen horen wat God ons te zeggen heeft.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen