De man achter het Kort Begrip

Omstreeks 1560 wordt Hermannus geboren in Brugge, dat op dat moment deel uitmaakt van de Zuidelijke Nederlanden. Zijn ouders zijn aanhangers van de ‘nije leere’, de gereformeerde leer die in de zestiende eeuw opkwam ten tijde van de Reformatie. Rond zijn twintigste begint hij een studie theologie aan de Illustere School in Gent. Hij verhuist drie jaar later naar Leiden voor een studie in de Oosterse talen, en in Heidelberg rondt hij zijn theologische studie af.

Hermannus wordt in 1585 bevestigd als predikant van de heymelicke gemeynte in Keulen. Het betreft een gereformeerde kerk onder het kruis, bestaande uit Nederlandse emigranten die zich in het streng rooms-katholieke Keulen hebben gevestigd. De situatie is voor deze gemeente precair, vanwege de voortdurende dreiging van vervolging. Om die reden kan zijn huwelijk in 1587 met Elisabeth Delynck van Ronse niet in het openbaar worden voltrokken.

Middelburg

Ondertussen ontvangt hij beroepen uit zijn vaderland. Eerst benadert de gemeente Amsterdam hem en later volgt een beroep vanuit Middelburg. Op 27 juni 1599 doet hij intrede in deze Zeeuwse hoofdstad. Zo komt de huidige reformatorische basisschool aan de naam Faukelius. Hij treft in Middelburg een bloeiende gemeente aan, met maar liefst negen predikanten in actieve dienst. Onder zijn collega’s bevinden zich bekende namen als Antonius Walaeus, Franciscus Gomarus en Willem Teellinck. Hij krijgt met allen een goede verstandhouding. Meer dan 25 jaar dient hij deze gemeente, met uitzondering van een korte onderbreking in 1604. In dat jaar roept de classis hem op om als veldprediker mee te gaan met het leger van Prins Maurits, dat op dat moment in Vlaanderen actief is. Een bijzonder facet van Faukelius’ ambtelijke arbeid betreft zijn betrokkenheid bij de overzeese zending. Als preses van de door de classis Walcheren benoemde deputaten draagt hij medeverantwoordelijkheid voor de behartiging van kerkelijke zaken in Oost-Indië. Als schepen van de Oost-Indische Compagnie in de rede van Middelburg liggen, neemt hij de gelegenheid te baat om er voor de bemanning het Woord te verkondigen. Zijn overlijden in 1625 komt geheel onverwacht. Op 7 mei neemt hij nog deel aan een vergadering van de classis Walcheren, waar hij dienstdoet als scriba. Slechts twee dagen later sterft hij.

Synode

Faukelius is een begaafd theoloog. Hij denkt vredelievend, toont zich gematigd en bezit een natuurlijk leiderschap. Tijdens verschillende kerkelijke vergaderingen neemt hij de leiding en in 1618 wordt hij afgevaardigd naar de Nationale Synode van Dordrecht. Daar wordt hij, samen met Jacobus Rolandus, tot assessor benoemd.

De synode wijst Faukelius ook als een van de vertalers van het Nieuwe Testament aan. Dankzij zijn grondige kennis van de oorspronkelijke Bijbelse talen kan hij meewerken aan de vertaling van het Oude Testament. Al vóór de Dordtse synode werkt de predikant aan de vertaling van de Bijbel. In 1617, dus een jaar voorafgaand aan Dordrecht, brengt hij heel het Nieuwe Testament in het Nederlands uit.

Faukelius maakt ook deel uit van een commissie die twee catechetische leerboekjes voor de jongeren van de gemeenten moet samenstellen. Hoewel deze boekjes inderdaad tot stand komen, zijn ze om onduidelijke redenen nooit officieel aanvaard. Ook het Kort Begrip der Christelijcke Religie – de eigen catechismus van Faukelius, sinds 1611 in gebruik – krijgt geen officiële erkenning, al beveelt de Dordtse Synode het wel van harte aan. Het boekje, dat op verzoek van de kerkenraad in Middelburg tot stand kwam, is dan al breed bekend als alternatief voor de Heidelbergse Catechismus, die veel jongeren als te moeilijk ervaren. Faukelius heeft de inhoud eenvoudiger gemaakt en het aantal vragen van 129 naar 74 teruggebracht.

Dit Kort Begrip groeit in de loop der tijd uit tot een veelgebruikt hulpmiddel voor de catechese. Het krijgt, samen met de liturgische formulieren en de belijdenisgeschriften, een vaste plek in de kerkboekjes. Dat is tot op de dag van vandaag het geval, al is het vandaag een onbekend document. De volledige titel ervan luidt: Kort Begrip der Christelijke Religie voor hen die zich willen begeven tot des Heeren Heilig Avondmaal. Daarmee wordt duidelijk dat het in eerste instantie voor de belijdeniscatechisanten is bedoeld.

Stevig anker

Het Kort Begrip verbindt ons vandaag met gelovigen uit vier eerdere eeuwen. Het documentje biedt een venster op de geloofsbeleving en onderwijsmethoden binnen de gereformeerde traditie in de zeventiende eeuw. Net als de Heidelbergse Catechismus geeft het een heldere, gestructureerde uitleg van het christelijk geloof. De vraag-en-antwoordvorm nodigt uit tot nadenken.

Het mag dan inmiddels meer dan vier eeuwen oud zijn, de inhoud verdient ook nu nog onze aandacht en waardering. De vragen blijven niet aan de oppervlakte, maar raken de kern van het leven voor God: zonde, genade, geloof en heiliging. In een tijd vol veranderingen en onzekerheid biedt het een betrouw baar fundament en een stevig anker.

Het stellige karakter van dit document schuurt met het hedendaagse denkklimaat, dat ook onder kerkgangers merkbaar is. (Dit geldt niet minder voor de Heidelbergse Catechismus.) Ik denk aan Faukelius’ antwoord op de vraag of alle mensen door Christus zalig worden (zoals zij ook in Adam allemaal zijn verdoemd; vr. 18). Zijn antwoord laat weinig ruimte voor nuancering: ‘Nee, maar alleen die Hem met een waar geloof aannemen.’ Deze duidelijke afbakening strookt niet met het bredere en meer inclusieve spreken over verlossing dat anno nu breed leeft.

Ook daarom is het Kort Begrip een nieuwe ontdekking waard en leent het zich nog steeds voor persoonlijke bezinning, kringgesprekken en gebruik in de catechese. Een hertaling verdient daarom serieuze overweging.

Vier vragen uit het Kort Begrip

Wat is een waar geloof?

Het is een stellige kennis van God en van Zijn beloften, aan ons in het Evangelie geopenbaard, en een hartelijk vertrouwen dat mij al mijn zonden om Christus’ wil vergeven zijn. (vr. 19)

Wie werkt dat geloof?

De Heilige Geest.

Door welk middel?

Door het gehoor van het gepredikte Woord.

Hoe versterkt Christus dat geloof?

Door dat gepredikte Woord en het gebruik van de heilige sacramenten. (vr. 48-50)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen