Uit de Pers.

Het Neo Protestantisme.
Vrijdag 7 December werd het rectoraat der Theologische School door prof. dr. H. Bouwman overgedragen aan prof, dr. A. G. Honig.
De aftredende rector hield daarbij een rede over het Neo Protestantisme, en sprak ongeveer als volgt :
Het beeld dat de kerken, uit de groote Reformatie der zestiende eeuw geboren, vertoonen, is over het algemeen weinig verheffend. Zij zijn voor een groot deel ontzonken aan het geloof der vaderen, ontgroeid aan de autoriteit van Gods Woord. De openbarings-geschiedenis wordt ingeschoven in het raam der godsdienst-en cultuurgeschiedenis. De kerk heeft de leiding der geesten verloren. De groote massa bekommert zich niet meer om de eeuwige dingen en uit den natuur-wetenschappelijken arbeid rees een wereldbeeld, dat met religieuse wijding werd omringd en verheerlijkt.
Deze veranderde levensbeschouwing heeft invloed geoefend ook op de beoordeeling der historie, met name van de Reformatie. Troeltsch en anderen hebben geleerd dat het oud-Protestantisme is een nabloeiing der Middeleeuwen, een tusschenperiode tusschen de Middeleeuwen en den nieuweren tijd en dat het Nieuw Protestantisme begint bij de Aufklärung. Sinds dien tijd heeft de cultuur de religie uit haar centrale plaats gedrongen. Het autoriteitsgeloof heeft plaats gemaakt voor de vrijheid van overtuiging. Het relativisme treedt op den voorgrond, de ethiek komt in de plaats van de dogmatiek, de theologie wordt godsdienstwetenschap. Legde de Reformatie nadruk op den zondeval, het diepe bederf des menschen en de verlossing door Christus, het nieuw-Protestantisme gaat uit van de gedachte dat de menschelijke natuur goed is, en door ontwikkeling en inspannend streven tot meerdere volmaking kan komen. Er kwam ook eene andere beschouwing der vroomheid. Het is niet meer als bij de oud-Protestanten: „wij hebben de waarheid", maar : „wij zoeken de waarheid." Het dogma is niet meer de uiteenzetting van de kennis Gods, maar de vertolking van wat iemand als waarheid in zich ervaart.
Hoe moeten wij over het zoogenaamde Neo Protestantisme oordeelen ? Er zit in de beschouwing van Troeltsch over de verhouding van de Middeleeuwen en van de Reformatie een element van waarheid.
De Reformatie en de kerk der Middeleeuwen staan beide op supranatureelen bodem, en erkennen beide de autoriteit van Gods Woord. De Reformatie verwierp niet het vele goede, dat de Middeleeuwen boden. Wat de groote denkers en de Mystieken der middeleeuwen gaven, mag niet eenvoudig een ontaarding van het Christendom genoemd worden. De Reformatie schudde wel de valsche heerschappij der Roomsche clerus af en verwierp de leeringen, die in strijd met Gods Woord door de Roomsche Kerk waren gesteld, maar met handhaving van het goede leidde zij de kerk terug tot de waarheid van Gods Woord en de vrijheid der kinderen Gods. Ook is de gedachte, alsof het moerne-Protestantisme eene consequente doorvoering van het beginsel der Reformatie is geheel verkeerd. Het is wel waar, dat in den nieuweren tijd gedachten omtrent de vrijheid en de rechten der persoonlijkheid naar voren gebracht zijn, die in beginsel door de Reformatoren zijn erkend, maar door hen niet in volle consequenties werden doorzien of in toepassing konden gebracht worden. Verkeerde beschouwingen omtrent de verhouding van kerk en staat, en van de gewetensvrijheid werkten uit de Middeleeuwen na. Maar hier staat tegenover, dat de begrippen van vrijheid en het recht der persoonlijkheid bij de moderne richting niet zijn ontleend aan de Reformatie, maar aan de revolutie. Het moderne-Protestantlsme, dat de autori­teit van Gods Woord loslaat, en eigen gedachteleven, hetzij dit rationalistisch of pantheïstisch gekleurd moge zijn, volgt, moge zich formeel op de Reformatie kunnen beroepen, maar zij heeft met deze vrijheid niets dan den naam gemeen en het mag zich niet beroepen op Luther of Calvijn, maar zij zijn geesteskinderen van de Stoa en van Erasmus.
De grondbeginselen der Reformatie : het onvoorwaardelijk gezag der Heilige Schrift en de rechtvaardiging door het geloof alleen, verloren in latere eeuwen bij een groot deel van de geestelijke leidslieden hun kracht. Het heroïsme des geloofs stierf weg. Het objectieve getuigenis Gods in zijn Woord werd verlaten, een ander begrip van vrijheid kwam op en de leiding des geestes kwam in handen van hen, die indifferent stonden tegenover Kerk en Schrift. Het Deïsme, de Aufklarung, het Rationalisme en het Idealisme aan de eene en het Pïëtisme aan de andere zijde vormen den overgang tot den nieuwen tijd.
Bij 't opmaken van de rekening wordt het duidelijk dat het moderne Protestantisme, dat zich het geestelijk nakroost van de Reformatoren noemt, feitelijk veel verder afstaat van Luther en Calvijn dan dezen van Rome. Het moge eenige gedachten van hen hebben overgenomen, het heeft metterdaad een anderen geest. Het gelooft niet meer aan den eenigen waren God, die in Christus Jezus onze Vader is, het aanvaardt niet de openbaring Gods in Zijn Woord, het rekent niet met de oneindige schuld der zonde, het is van oordeel, dat de menschelijke natuur goed is, en door eigen kracht tot God en het goede kan komen. Het verkondigt een evangelie naar den mensch en eindigt in de aarde. De beginselen door de Stoa en het Humanisme verkondigd, beheerschen hun denken en doen. Het Neo Protestantisme is een terugvallen in de antieke wereldbeschouwing, het nam christelijke elementen in zich op, vermengde ze met ideën der Reformatoren, vormde deze om en huldw ze in het kleed der nieuwere wereldbeschouwing. Toen men met de wereld-hervormende kracht van de evolutie beschaamd was uitgekomen, begon ook de zon van het Neo Protestantisme te tanen. Het beeld dat het modern Protestantisme van de geschiedenis had ontworpen, is niet vrucht van historisch onderzoek, maar een subjectief-dogmatische constructie van godsdienstphilosophen, die met hunne beschouwingen kwamen tot de historie. Dit afbuigen van den historischen weg heeft wrange vruchten gedragen. Het huwelijk van 't Protestantisme met het evolutionisme beoogde dat de christelijke religie een plaats kon behouden in de moderne cultuur, doch het omgekeerde resultaat is bereikt. Het volk vervreemdde van de kerk. Het modernistisch streven bracht Europa ook aan den rand van den afgrond.
Hierna deelde spreker nog de fata van de Theologische School gedurende het jaar van zijn rectoraat mede. Er waren honderd studenten ingeschreven, waarvan twintig voor het eerst.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen