DE REFORMATIE

13. Nijkerk.
Bijzonderheden over het oude Nijkerk kan men vinden op blz. 141 van de Voorl. Lijst van Ned. monumenten. De kerk, gewijd aan de H. Cathartha, werd in 1461 gebouwd.
In 1580 droeg de Synode van Zutfen aan de kerk van Harderwijk op om Nijkerk te reformeeren, en de twaalf jaren die aan ons bestek voorafgaan zijn nog al woelig geweest. Toen stond als pastoor te Nijkerk de heer Everhardus Swaer, over wien in verband met de reformatie in een der deelen van „Gelre" een breedvoerig opstel staat.
Tegen 4 Juli 1592 opgeroepen om te Harderwijk te verschijnen, kwam hij wel in het kerkgebouw, doch niet op de vergadering, en de oorzaak hiervan zal volgens een aanteekening gezocht moeten worden in het feit, dat dit ais gewezen decaan zijn eer te na kwam. Voorts lezen wij van een zekeren Lambertus Elberti, vicarius, en van twee schoolmeesters, Conradus Alutarius en Altetus Timanus, die ook opgeroepen waren, doch die hoogstwaarschijnlijk tegelijk met hun pastoor weer teruggekeerd zijn, zonder aan het examen te hebben deelgenomen.
Den 11 September daaraanvolgende bepaalde de Synode, te Nijbroek bijeen, „dat die van Niekercken mitten eersten met eenen bequaemen dienaer des woorts versien ende der olde pastoor aldaer nae synen begeeren affgestelt werde". Everhardus Swaer was dus de strijd moede en begeerde heen te gaan Dit is dan ook spoedig een feit geworden en zoo zien wij op de Synode van Arnhem (25 — 29 Sept. 1593) als predikant van Nijkerk ds. Johannes Switterius. Hij was afkomstig van Venhuizen in Oost-Friesland, en door de Overheid en Synode naar Nijkerk beroepen. Voor zijn komst hadden de predikanten van Arnhem, Amersfoort en Harderwijk opdracht 'gekregen om de reformatie te Nijkerk te helpen bevorderen en daar dienst te doen. Meteen bij zijn komst werd hem de reformatie te Putten aanbevolen, en was de strijd te Nijkerk beslecht. De plaats wordt in de acta steeds na Harderwijk, Elburg en Hattem als vierde genoemd en Classicale vergaderingen werden er vele malen gehouden, waaruit meteen blijkt dat er terstond ook een kerkeraad werd Ingesteld, zoodat de predikant met een ouderling, b.v. Anthonius van Oldenbarneveld, verscheen.
Tot het eind van zijn leven is hij een ijverig persoon geweest in het moeilijke kerkelijke leven zijner dagen, en nooit ontbrak hij op de vergadering, waar hij dikwerf fungeerde als preses, assessor of scriba. Slechts een enkele maal ontbrak zijn ouderling, doch dit „sal voortaen niet meer ghescheden".
Zoo was dan wel de reformatie tot stand gekomen, doch het schriftuurlijk-gereformeerd beginsel nog niet tot het volk doorgedrongen. Niettemin, de reformatie was een feit, en zoo werden allerlei misstanden zooveel mogelijk weggeruimd. Er wordt n.l. tientallen van jaren geklaagd over de Zondagsontheiliging, o.a. wordt genoemd (in 1598) het wandelen op de kerkhoven en „het bedrieven van ongeregeldheden", met name dat „onder die predicatie weekmarkt gehouden wordt." De burgers van Nijkerk verklaarden dat daarin geen verandering was tot stand te brengen, tenzij dat de Hooge Overheid een werkdag vaststelde. Dit punt werd naar de Synode verwezen, die in 1602 het Hof over dit zonderling misbruik aanschreef (Reitsma en v. Veen, IV, blz. 105), omdat zelfs de „omliggende dorpen daar met allerley waer : beesten en alles anders toe marckt koemen".
In 1598 wilde ds. Switterius (zijn portret hangt te Nijkerk in de consistoriekamer) naar huis, waarschijnlijk naar Duitschland. De Classis stond hem dit toe en verzocht aan de kerk van Arnhem om „in nahm desses Classis" den dienst te Nijkerk te vervullen, daar deze tegenwoordig drie predikanten had, waarvan er wel één naar Nijkerk komen kon.
In 1599 verzocht de predikant aan de Classis om in gedachtenis te houden, dat als er eens „een goede en geleerde Schoolmeester voorviel", deze schriftelijk voor Nijkerk bij hem aan te bevelen.
Van dezen functionaris heeft de kerkeraad later groot verdriet gehad. In 1610 werd er nl. een extra Classicale vergadering voor belegd en scheen de zaak met Joh. Phasius weer in orde, hoewel het Hof er bij te pas kwam, doch in 1619 diende deze zaak weer op de Classicale vergadering, daar hij zijn schooldienst veronachtzaamde en een slordig leven leidde, weshalve hij afgezet was, doch niet beliefde heen te gaan. De Classis besloot het Hof te verzoeken hem te verwijderen.
In 1610 vroegen eenige lieden, die in concubinaat geleefd hadden, elders te mogen trouwen, hetgeen werd toegestaan, om de schande in eigen kring te ontloopen.
Overigens verliep deze periode te Nijkerk nog al rustig, totdat in 1618 groote veranderingen op til waren wegens den ver gevorderden leeftijd van ds. Switterius. Hij vroeg n.l. om hulp, en de Classis achtte dit verzoek gegrond, zond dit door naar de Synode, welke bepaalde dat een theologisch student van de Veluwe des Zondagsmiddags zou prediken, alsmede de weekbeurten zou waarnemen. In 1620 besloot de Classis om ernst te maken met het op handen zijnde beroepingswerk, dat echter nog drie jaren duurt, doch daarna zien wij den ouden Switterius opgevolgd door ds. Albertus Nijenhuis. (Wordt vervolgd).
Vaassen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen