Van ideologie gesproken! 3

Het zou mij niet verwonderen, wanneer menig lezer van 'Hervormd Delft', na kennis genomen te hebben van de eerste twee artikelen over 'De anti-ideologische strekking van de verkondiging' van de hand van ds. R. Zuurmond, zich heeft afgevraagd waar het betoog op zou worden toegespitst. Gebleken was reeds o.m., dat voor de schrijver de Schrift opgaat in de oproep gerechtigheid. te doen. Apostelen en profeten kunnen zich niet beroepen op de goddelijke oorsprong van het zijnde. Waarop dan wel? 'De gehele Schrift staat daar vol van: het schepsel beantwoordt aan zijn roeping in het doen van concrete gerechtigheid! Het schepsel komt aan het licht: in wat het in waarheid (d.i. in concreto) doet! Hier en nu. In gerechtigheid en trouw, of in ongerechtigheid en geweld. In het laatste geval wordt de schepping aan de chaos en de dood prijsgegeven. Ongeacht het beroep, op 'God' en de goddelijke oorsprong van het bestaan'.

Ds. Zuurmond gaat uit, van het — m.i. volkomen onhoudbare — alternatief : het zijnde is van goddelijke oorsprong of wij zijn geroepen tot concrete gerechtigheid. Het eerste wordt verworpen. Over blijft het tweede. Dit wordt in het derde en laatste artikel, onder het opschrift 'De ideologieën en de kerk' nader uitgewerkt.

'Wanneer men vanuit de Bijbel eenmaal oog heeft gekregen voor het heidens-religieuze karakter van de ideologie constateert men tegelijk met verbijstering dat in de christelijke kerk de ideologieën welig tieren. Letterlijk alles van betekenis in het christelijk getuigenis kan worden verideologiseerd, losgemaakt uit zijn concrete gestalte en relevante samenhang en verheven tot absoluut principe', aldus ds. Zuurmond in de aanhef van dit derde artikel. Dit werkt hij nader uit, door onder het oog te zien de gedachten aangaande God, de belijdenis, de christelijke politiek, het hiernamaals, de Kerk, de zonde en het huwelijk.

1. ’God' wordt weggepromoveerd uit de wereld van de menselijke samenleving naar de wereld der ideeën en gedachten'. Men is orthodox als men de goede ideeën erop na houdt. Doch: Is niet de alpha en de omega van het bijbels getuigenis dat God mens wordt, en moet God dan ook niet juist in de m e n s e 1 ij k e werkelijkheid worden gezocht en gediend? Waar hebben diegenen het over die God zoeken op de 'verticaal'? Toch alleen maar over een gedachten-ding, een gedachten-constructie die nog in de praktijk moet worden gebracht', door ons natuurlijk. Daartegenover stelt ds. Zuurmond: Bijbels is alleen het zoeken en dienen van God in de concrete, maatschappelijke werkelijkheid. Horizontaal, zo men wil'. En hij beroept zich daartoe op Deut. 29 : 29.

2. Men maakt de belijdenis, als geloofstheorie, tot een ideologie, wanneer men haar laat voorafgaan aan het handelen. Hetzelfde gebeurt, als men spreekt van de 'consequenties van het Evangelie'. Er is eenvoudig geen Evangelie, als wij er de consequenties niet uit trekken!

3. Door en door ideologisch is het denkbeeld van christelijke politiek en confessionele partijvorming. 'Je kunt — bijbels gesproken — geen christelijke pretentie voeren, laat staan een messiaans program opstellen. .. De theoretische toepassing van de Messias van Israël is strijdig met de anti-ideologische alpha en omega van de verkondiging'. Confessionele partijen doen het concrete Evangelie in ideologische rook opgaan. Een christen is geroepen tot navolging van Christus in de praktijk, tot onmiddellijke verantwoordelijkheid jegens God en de naaste en tot zelfverloochening en volstrekte solidariteit met alle mensen die hetzelfde doen (en dus niet noodzakelijk hetzelfde denken). 'In dit 'doen' leeft de christen en daarin wordt hij ook gerechtvaardigd. Bij de 'confessionele politiek' valt dit allemaal weg. De confessionelen zijn immers levensgrote gestalten van onduidelijkheid. De aarzelende staatsburger ontsnapt in een christelijke partij aan zijn directe verantwoordelijkheid. Wie christelijke politiek bedrijven wil rechtvaardigt — ideologisch — zichzelf. Dat gaat altijd ten koste van anderen. 'Wie GOD vervangt door een christelijk beginsel, schept een antithese die God niet wil. Want ook in de politiek geldt de rechtvaardiging van de goddeloze'. 'Vanuit de Schrift moet confessionele partij vorming als ideologische mistvorming worden bestreden. De kerk zou eigenlijk het steunen van dergelijke partijen moeten ontraden en aandringen op deconfessionalisering'.

4. Over het 'hiernamaals' kan men per definitie alleen maar ideologisch spreken, omdat het niets te maken heeft met gerechtigheid hier en nu. 'Vanuit het bijbels getuigenis zal toch wel niemand kunnen volhouden dat de inhoud van het geloof vrijwel opgaat in de vraag: wat gebeurt er met mij als ik sterf. Zoals iedere exegeet weet zegt de Bijbel hier totaal niets over'. Ideeën als de onsterfelijke ziel, hemel en hel in het hiernamaals, zoals zij vaak nog gangbaar zijn, zijn 'volstrekt onbijbels'. Men speculeert erover. Het is echter natuurlijke religie, en dusdoende camoufleert men zijn ongehoorzaamheid en ongerechtigheid.

5. De Kerk is wat zij doet. De ware kerk is zij die overeenkomstig haar roeping handelt. Daar moeten we ons bijvoegen, terwijl wij verre moeten blijven van de kerk, die vrome praatjes verkoopt. Deze is de valse. De Kerk is Kerk van Christus, d.w.z.: Kerk is daar waar Christus in gehoorzaamheid en in waarheid wordt gevolgd.

6. Ook met de zonde wordt ideologisch gemanipuleerd. Als zij eeuwig zou zijn (een kosmisch gegeven, een zijnsnoodwendigheid), 'dan zouden we — om zo te zeggen — een gat in de schepping hebben, waarin alle menselijke verantwoordelijkheid, alle menselijke antwoord op Gods roeping, verdwijnt'... Men mag niet van de zondigheid van de mens uitgaan, want dan laat zich de meest onmenselijke maatregel rechtvaardigen. 'De 'zonde' wordt zo een vroom excuus om daden van ontrouw, ongerechtigheid en grof geweld te sanctioneren. Gelet op de genade van de vergeving, moet men niet over de zonde blijven zeuren', aldus ds. Zuurmond.

7. Tenslotte denkt deze aan de ideologie van het huwelijk, dat smalend 'het opkamertje van de geestelijke middenstand' wordt genoemd, de ideologie van de liberale vrijheid (in feite volgens de schrijver 'de vrijheid van de groten om de kleintjes op te vreten') en de ideologie van de tolerantie.

Deze vrij uitvoerige weergave moge voor de lezers dienen hun een indruk te geven van hetgeen volgens ds. Zuurmond inhoud der verkondiging behoort te zijn. En hij staat daarin waarlijk niet alleen. Verschilt deze verkondiging nu wezenlijk zo veel van het vroegere advies: goed leven en ieder het zijne geven? Wat blijft hier over van zonde en genade, van wet en evangelie? Het is alles wet, maar dan: menselijke wet, die de mens voortdrijft om gerechtigheid te doen. Arme gemeente, die het met zo'n verkondiging met doen. Het Getuigenis heeft vorig jaar echt niet tegen denkbeeldige leringen gewaarschuwd. Sommigen hebben, diep geërgerd, gevraagd waar zulke leringen wel te vinden waren. Inmiddels zijn we een bewijsplaats rijker: de artikelen van ds. Zuurmond, die zo kwistig her en der het etiket 'ideologisch' opplakt, zijn er een schoolvoorbeeld van.

Reeds eerder wees ik erop, dat ds. Zuurmond geheel en al nalaat in te gaan op de vraag of er wel een openbaring is. Bij alle onduidelijkheid van zijn gedachten is toch wel duidelijk, dat hij het christelijk geloof geheel en al laat opgaan in de daad, de actie in het horizontale, maatschappelijke en politieke vlak. Het gaat, volgens hem, eenvoudig om het doen van gerechtigheid. Maar dan rijst de vraag weer: wat is gerechtigheid? Wie stelt haar inhoud vast? Doch ook op deze vraag komt geen antwoord.

Wat blijft er eigenlijk voor ds. Zuurmond eigenlijk over van het geloven in God als een Persoon, de geheel Andere, de Heilige? En van het liefhebben en dienen, loven en verheerlijken van Hem, het bidden tot en danken van Hem?

Is dat nu bijbels te staven, dat bijbels alleen is 'het zoeken en dienen van God in de concrete, maatschappelijke werkelijkheid', omdat het de alpha en omega van het bijbels getuigenis is, dat God mens wordt? Zulke eenzijdige en beperkende beweringen zijn alleen mogelijk, wanneer men doof en blind is voor alles wat in de Bijbel een andere richting uitwijst. Zó stellig en absoluut spreken, zó weinig bereidheid tonen eigen uitspraken te toetsen en van deugdelijke argumenten te voorzien, zulk een karikatuur geven van de reformatorische leer als in de artikelen van ds. Zuurmond geschiedt, kan alleen wanneer men zelf in één of andere ideologie gevangen zit.

Wanneer ds. Zuurmond in zijn verwarde gedachten wat orde brengen gaat, moet hij, dunkt me, o.m. struikelen over hetgeen hij over de vergeving naar voren brengt. Zonde is geen toestand, maar 'een concrete daad van ontrouw jegens een ander'. Er is echter de mogelijkheid, 'dat de ontstane schuld wordt vergeven en dat niet wéér wordt gezondigd'. Ds. Zuurmond vervolgt dan: Dat zijn allemaal heel concrete dingen, die gedaan worden in Gods genade (1 Joh. 1 : 5-9)'. Ds vraag kwam bij mij op (met nog zoveel andere vragen) waar deze vergeving vandaan komt, wie er vergeeft. God? Maar hoe kunnen wij dat weten, zonder weer te vervallen in de gewraakte 'metafysica'? Het is immers alleen bijbels God te zoeken in de concrete, maatschappelijke werkelijkheid, is eerst gesteld. Moet dan de ander, vanuit deze maatschappelijke werkelijkheid, de vergeving schenken en niemand anders? Doet hij dat? En als hij niet wil, of niet meer kan, wat dan?

Tenslotte: het is nogal wat, wanneer ds. Zuurmond beweert, dat, zoals iedere exegeet weet, de Bijbel totaal niets zegt over hetgeen er met ons gebeurt na ons sterven. Zoals iedere exegeet weet! Zou ds. Zuurmond b.v. eens willen opslaan Fil. 1 : 23, 1 Thess. 4 : 17, 2 Cor. 5? Neen, het gaat daar niet over gerechtigheid in het horizontale vlak. Maar is dit soms geen bijbelse verkondiging? Dit en nog zo veel meer? Valt er dan niets te verkondigen, dat de concrete, maatschappelijke werkelijkheid te boven gaat? Zoals ieder exegeet weet! Dit vind ik een vorm van ideologische misleiding.

Het heeft, dunkt me, geen zin, om op zo vele andere absolute uitspraken in te gaan. Ds. Zuurmond heeft zelf gezegd, dat een ideologie toch nooit met argumenten kan worden weerlegd...

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen