Als de kerk gaat spreken

Onze kerk heeft gemeend haar stem te moeten laten horen inzake de bombardementen op Vietnam. Dat gebeurde in een schrijven gericht aan de kerkeraden met de volgende oproep:

'Gaarne vragen wij uw aandacht voor het volgende. Zeer velen, zo niet allen, zijn opgeschrikt door de vernietigende bombardementen, die worden uitgevoerd op steden en dorpen in Noord-Vietnam. Des te schrijnender worden wij door deze berichten getroffen omdat de vrede in zicht leek te zijn. Wij beseffen dat op het ogenblik nog niet veel daadwerkelijk gedaan kan worden voor de talloze slachtoffers, die worden toegevoegd aan de rij van miljoenen die reeds het leven verloren of verminkt door het leven moeten gaan. Wij kunnen echter wel een woord van protest tot uitdrukking brengen. Daartoe nodigen wij u uit in de kerkdiensten van zondag 31 december '72 lijsten ter tekening te leggen. Deze lijsten verzoeken wij u zo spoedig mogelijk in te zenden aan het adres: Secretariaat van de N.H. Kerk, Carnegielaan 9, 's-Gravenhage.'.

Verder wordt nog opgemerkt dat 'een en ander geschiedt in aansluiting op het initiatief, genomen in de televisiedienst op zondagavond 24 december '72 die te Schiedam werd gehouden'. In deze dienst ging voor dr. A. H. van den Heuvel.

Geschokt

Ik moet zeggen dat ik door deze positiebepaling van de Ned. Hervormde Kerk geschokt ben. Alvorens ik dat toelicht moet ik zeggen dat ik eveneens geschokt was door de hervatting van de bombardementen met de vrede in zicht. We hadden gehoopt dat de vrede in Vietnam een feit zou worden en er een einde zou komen aan het bloedbad dat al aan zovele duizenden het leven heeft gekost. Maar dit geschokt zijn werd niet alleen bepaald door de bombardementen op zichzelf maar door het feit dat een conflictsituatie bestendigd bleef. Bij dit alles is behalve het feit van de bombardementen in het geding een stuk communistische agressie, angst van de bevolking van Zuid-Vietnam om door de communisten overvleugeld te worden, afweer daartegen door Amerika en Zuid-Vietnam. En zo blijft het conflict voortduren omdat twee grootmachten in feite tegenover elkaar staan vanuit twee uiteenlopende werelden, die van het Westen en die van het communisme.

Intussen is in deze grote tegenstelling in de wereldverhoudingen sprake van de gerichten Gods die over de wereld gaan en is er alle reden om ons te realiseren wat Jesaja zegt: Wij hebben ook in de weg Uwer gerichten U, o Heere verwacht (Js. 26 : 8); en: wanneer Uwe gerichten op de aarde zijn, zo leren de inwoners der aarde gerechtigheid (Js. 26 : 9).

Bij alles wat zich afspeelt in de verhouding tussen Oost en West, waarvan de strijd in Vietnam één van de vele symptomen is, is er sprake van het apocalyptische waarvan de Schrift ook duidelijk spreekt, van het feit dat er in het laatst der dagen sprake zal zijn van oorlogen en geruchten van oorlogen.

Waarom dit alles gezegd? Om elke daad van agressie te 'verklaren'? Om alles watAmerika doet te vergoelijken? Ik schreef enkele weken geleden heel bewust: 'Wie de beelden in Vietnam op zich laat inwerken, met de bommenregens die er tegen de kerstdagen waren, is er niet af door te zeggen - terecht te zeggen - dat de oorlog een gevolg is van de zonde. Die kan ook niet ongenuanceerd alle Amerikaanse daden daar goedpraten, zoals anderen de communistische agressie vergoelijken.'

Maar iets gans anders is het om in een situatie als die in Vietnam, waarin nota bene gestreden wordt tegen de satanische dreiging van een communistische overheersing van Zuid-Vietnam, annex de daarmee gepaard gaande terreur, nu uitgesproken de beschuldigende vinger naar Amerika te richten, en dan ook nog eens één persoon verantwoordelijk te stellen voor die situatie.

Ik ben dan ook diep geschokt door de wijze waarop mijn kerk nu gesproken heeft. Geen enkele profetische doorlichting van de situatie. Slechts een beschuldigende vinger in één richting. Een oproep tot protest door middel van een handtekeningenactie zonder ook maar ergens in het schrijven aan de kerkraden de eschatologische spanning van de huidige situatie voelbaar te maken, zonder dat ook maar ergens gewezen wordt op de tekenen der tijden. Op deze wijze heeft onze kerk zich verlaagd tot het niveau van vakbonden of welke andere verenigingen of bonden dan ook, die een dergelijke oproep als het moderamen heeft doen uitgaan, ook hadden kunnen geven. Dat vind ik het benauwende. Dat hier geen kerkelijk woord, geen profetisch woord gehoord werd, maar slechts een platvloers protest, dat bovendien nog eenzijdig gericht was.

De uitwerking

En wat is nu de uitwerking van een dergelijke boodschap? Voorlopig ligt het zo dat onze kerk door dit eenzijdige spreken, door dit eenzijdige protest, op een goedkope wijze een stuk emotioneel anti-amerikanisme heeft gevoed. Is dat de roeping van de kerk in het huidige tijdsgewricht? Ik zal de laatste zijn om te ontkennen dat de kerk geroepen kan zijn om in bepaalde concrete situaties concreet te spreken. Zoals bijvoorbeeld de kerk in de Tweede Wereldoorlog geroepen was om een duidelijk neen te laten horen tegen het nationaal socialisme en Hitlers demonische daden af te keuren. Daar lag een profetische roeping. In die periode werd overigens de inmenging van de geallieerden met vreugde begroet, ook al ging dat gepaard met de verschrikkingen van bommenregens op onschuldige burgers. De inmenging van buitenaf kostte mensenlevens. Er stonden hier echter twee zaken tegenover elkaar: de vrijheid die om zeep geholpen werd door de dictatuur van de nazi's en de strijd om de vrijheid door de geallieerden, een strijd die mensenlevens kostte, maar desalniettemin met overtuiging gevoerd werd. En nu in Vietnam! Daar gaat het in feite om hetzelfde: de communistische agressie, die de vrijheid van een volk bedreigt en duizenden slachtoffers heeft geëist en eisen zal, en de strijd om behoud van de vrijheid, die in ander opzicht helaas ook mensenlevens kost. In dit geding nu heeft ons moderamen eenzijdig tegen Amerika positie gekozen zonder te wijzen op de dreiging van het communisme en de terreur die in Vietnam, evenals trouwens elders ter wereld, door de communisten is uitgeoefend. Is men daarvoor dan blind?

Wanneer een kerk spreekt zal ze wel moeten weten wat de uitwerking is van haar woorden. Zoals het er thans voorstaat wordt Nixon als een soort Hitler voorgesteld en ons moderamen heeft niet nagelaten deze emotionele gezindheid te voeden. Het is de laatste weken herhaaldelijk voorgekomen dat predikanten zich niet ontzagen om in hun verkondiging scheldpartijen op Nixon weg te geven. Eén ontzag zich zelfs niet daarbij openlijk te vloeken. In dit klimaat heeft onze synode gesproken zoals ze gesproken heeft, bewust eenzijdig en daarom misleidend. In een klimaat waarin kennelijk geen begrip meer mag zijn voor de strijd tegen een communistische overheersing en uitbuiting. In een klimaat waarin alleen maar begrip moet worden getoond voor wat communistische regimes doen. De protestdemonstratie in Utrecht heeft het laten zien welk klimaat dit is. Het is een klimaat waarin iemand die alleen maar zegt dat de kwestie-Vietnam twee kanten heeft (mej. Klompé) wordt weggehoond.

In dit klimaat sprak onze kerk zoals ze sprak en leverde ze mee de voedingsstoffen voor een groeiend anti-amerikanisme. Tegen een dergelijke positie-keuze zeg ik hartgrondig neen. Op deze wijze verzaakt de kerk te enenmale haar profetische roeping. Roept ze machten op, die ze zou moeten bezweren.

Enkele voorbeelden

Ik ben wel eens bang dat we in het Westen bezig zijn de zaak zo uit te hollen dat we straks als een willoze prooi het communisme in handen vallen. Het moderamen van onze synode zal zeggen dit niet te bedoelen. Maar inmiddels wordt niet onderkend het gevaar van het politiek messianisme, dat zich breed maakt en aanleunt tegen het neo-marxisme. Waarin het ongeveer zó wordt voorgesteld alsof het wezenlijke van het evangelie bij uitstek aan bod komt bij de linkse partijen en groeperingen en dan nog wel bij de meest linkse. Ik geef enkele voorbeelden. In Sneek sprak de theoloog dr. G. Th. ter Schegget op een gemeente-avond van de hervormde gemeente. Het Fries Dagblad meldde daarvan: 'Alle politiek heeft als doelstelling: het betrachten van gerechtigheid. De practische consequentie daaruit is dat de christelijke partijvorming verwerpelijk is. Alsof er naast gewone politiek ook christelijke politiek zou bestaan. Elke politiek dient immers Messiaans te zijn. Christelijke politiek suggereert dat het een zaak van de christenen zou zijn. Maar de armen hebben alle mensen nodig. En de christelijke gemeente is er om mensen van welke partij ook, daaraan te herinneren.' Het kan wel eens zijn dat de programs van de niet-christelijke partijen meer in de Messiaanse richting wijzen, aldus dr. Ter Schegget. Ook zei hij nog: De kerk heeft sinds Constantijn de neiging tot 'pacteren' met de machten (verbond sluiten met de machten). Dat is ook het geval met de christelijke partijen, die de neiging hebben de bestaande orde te willen handhaven.'

Dat het Ter Schegget met dit alles menens is blijkt wel uit het verslag in de Havenloods te Rotterdam van een derde politieke leerdietist in het Trefcentrum te Rotterdam, waar Ter Schegget sprak. Hij zei daar onder meer: 'De kanaanitische goden van vandaag zijn de Mammon, het kapitaal, het privé-bezit. Onze goden zijn de 'hoge heren', die de machtsblokken handhaven ten koste van driekwart van de wereldbevolking en die, godbetert, zitten in een zich christelijk noemende partij. De God van Israël, die ook onze God wil wezen, is die God, die het recht van de . armen alleen laat gelden. Daarom moeten en mogen wij onze stem op 29 november niet geven aan de confessionele kliek, dié samenrot met de VVD.'

En dan tenslotte de klap op de vuurpijl. Op een vraag aan het adres van Ter Schegget inzake zijn houding tegenover het marxisme antwoordde hij: 'het enige land waar de zending iets bereikt heeft is China.' Het zal maar gezegd worden!

Wanneer vindt onze kerk eens de moed en overtuiging om duidelijk neen te zeggen tegen deze stroming die kerk en theologie aan het marxisme uitlevert?

Toen het Getuigenis is verschenen werd nogal bezwaar gemaakt tegen het feit dat adhesiebetuigingen gevraagd werden van allen die met ons neen zeiden tegen dit politiek messianisme en deze vereenzelviging van het evangelie met een bepaalde politieke stellingname. Nu roept het moderamen op tot een dergelijke handtekeningenactie die in haar eenzijdige gerichtheid de anti-westerse stromingen in de kaart speelt. De houding van het moderamen wordt voor mij hoe langer hoe ongeloofwaardiger. Met veel tam-tam is ook de revolutietheoloog Harvey Cox hier binnengehaald. En het is alles protest wat de klok slaat. Maar geen profetisch woord. Slechts vereenzelviging van het evangelie met een bepaalde politiek. En met een theologie die per uiterste consequentie het politiek Messianisme in zich heeft.

Wie nu menen mocht dat ik pleiten wil voor het andere uiterste vergist zich. De kerk heeft bepaald ook niet de roeping zich te vereenzelvigen met de politiek van Amerika en met de daaruit voortvloeiende daden. De kerk blijve kerk en geen politieke pressiegroep. Zij late haar profetische roeping niet in de mist verdwijnen door politieke acties die de apocalyptische ernst van de huidige wereldsituatie eerder dan aan het licht brengen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen