Dromen van een toekomst

Er zal wel niemand zijn die nooit eens nadenkt over de afgronden van leed en nood en ellende, die er in de wereld zijn. Wat een onrecht, discriminatie, strijd, angst, rampen, tegenstellingen. En door de eeuwen heen is er gedroomd over en gestreden voor een beter bestaan, een wending in het lot, een uitbanning van al wat riekt naar leed en onheil. Maar de oorlogen bleven, de mens bleef de mens een wolf, de ziekte raakte nooit uitgebannen en de dood kwam tóch al was het, dat de mens de gaven kreeg om grenzen te verleggen. En tot in onze tijd toe kreunt de wereld onder de lasten, die het leven nameloos zwaar maken. Mensen vertillen zich er aan of grijpen naar heelmeesters en hun medicijnen die toch geen baat brengen.

Wie zijn Bijbel kent weet dat door dit alles heen het zuchten van de schepping ligt. Het schepsel zucht en is in barensnood zegt Paulus (Rom. 8). En Calvijn zegt hierbij: 'zo is op de hemel en de aarde en alle schepselen het merkteken gedrukt van de verdoemenis van het menselijk geslacht’.

Het ophouden van het zuchten van het schepsel is pas gegeven met de wederopstanding, met de openbaring van de kinderen Gods.

Maar intussen blijven de mensen dromen van een in principe betere wereld hier en nu. Veel dichters en schrijvers dromen de dromen vóór. En de ideologieën spiegelen de droombeelden voor van een betere toekomst met miskenning van het verwachten van de openbaring van de kinderen Gods.

Christelijk marxisme ?

Het marxisme is de droom van een aards rijk van vrijheid, vrede en geluk, verkregen langs de weg van revoluties met sociale verbetering, maar met vernietiging van de religie. Het Rijk komt hier en nu in een religieloze samenleving, waarin de vervreemding is opgeheven. En talloos vele christelijke, althans zich christelijk noemende denkers en schrijvers dromen de droom van het marxisme mee onder christelijk vaandel. Nergens geschiedt dat dunkt me gevaarlijker dan daar waar het in een fraaie literaire of dichterlijke verpakking gebeurt. De poëet kan in schone vormen de meest gevaarlijke denkbeelden invoeren. Ik realiseerde mij dat dezer dagen toen ik een bundel ik zou willen zeggen poëtisch proza las van de literair begaafde rooms katholieke auteur Huub Oosterhuis, maker van liederen, die in menige kerkdienst gewoon goed geworden zijn. De bundel heet mensen voor dag en dauw. In fijnzinnig en diepzinnig proza worden gevoelens angsten, nood en lijden, verdriet en onrecht aangewezen of ontleed. En telkens wordt als op natuurlijke wijze het evangelie erbij geroepen, ter hand genomen.

Maar intussen — het zij maar kras gezegd — het is het zoet gefluit van de vogelaar. Het midden van het boek is één lofzang op het marxisme, één lofzang op de sociale revolutie van de vermoorde Chileense Salvador Allende, één lofzang op alles wat linkse politiek is of nóg linksere. 'De toekomstvisie en de denkmethode van het marxisme zijn geestverwant aan het niessiaanse visioen', aldus Oosterhuis. Het marxisme is ook wel ontaard maar dat lot verbindt het marxisme dan met die profetische beweging rondom Jezus van Nazareth, die ook in de loop der eeuwen vele malen in haar tegendeel verkeerde...' Het Stalinisme is ontaarding van het marxisme, jawel, maar de hoop is gerechtvaardigd dat ook het marxisme, als visioen en als politieke strategie deze ontaarding zal overwinnen. En Pablo Neruda, een met veel instemming geciteerde Spaanse communist in Chili, moet weliswaar toegeven dat de ontdekking van Stalins misdaden een schok voor hem betekende 'maar ondanks alles heeft de Sowjet-Unie de wereld een waarheid durven tonen die anderen verborgen zouden hebben gehouden'. En — ik kan slechts een fractie weergeven — ieder, die in het linkse bondgenootschap meedoet weet dat de meeste marxisten en alle onvervalste communisten grimmige bondgenoten zijn maar 'dat ooit de mens de mens een naaste zal zijn dat is, bij monde van een communistisch dichter, de eenvoudigste samenvatting van het socialistische én van het messiaanse visioen'.

Zie hier een kern van Oosterhuis' boek waaromheen hij zijn messiaanse visioenen schrijft.

Het is alles zo levensgevaarlijk omdat het allemaal zo 'mooi', zo literair mooi en zo hunkerend naar heil is. Maar of dit messiaanse heil nog raakvlakken met het bijbelse heeft ? Kan men vanuit een ideologie, die een verklaarde tegenstandster van God en Zijn Christus en mitsdien van de kerk en het geloof is, die verwachting hebben van komend heil die God in Zijn Woord belooft en die men het messiaans visioen zou willen noemen ? Ik denk dat er niet zoveel bewuste verleiders zijn. Maar er zijn wel heel wat geesten die zelf verleid zijnde anderen verleiden in hun droom van toekomstig heil dat evenwel onheil zal blijken te zijn.

Getrouw tot in de dood

Ik stel tegenover het boek van Oosterhuis met zijn messiaanse visioen het ontroerende, uit het Russisch vertaalde boek van G. F. Vins, de Russische Baptist, die — evenals zijn vader in de dertiger jaren — de laatste jaren in Rusland in gevangenissen doorbracht vanwege zijn geloof (vorig jaar veroordeeld tot 5 jaar concentratiekamp). Hier krijgt vlees en bloed wat het geloof te verwachten heeft in een land waar marxisten en communisten — om nog eens Oosterhuis aan te halen — 'grimmige bondgenoten' zijn. Daar wordt het waar wat Romeinen 8 in het verband met het zuchten van het schepsel óók zegt namelijk dat degenen, die de eerstelingen van de Geest hebben, ook in zichzelf zuchten en de verlossing van het lichaam verwachten. 'Bezwaard door het gevoel der tegenwoordige ellende zullen zij zuchten en niettemin geduldig de verlossing verwachten', zegt Calvijn. Daar wordt ook waar wat bevinding is, in die bijbelse zin, waarin Paulus het gebruikt als hij in Romeinen 5 de bevinding, die hoop wekt, opvat in de zin van beproefdheid. Wie bevindelijk christen wil heten mag zich afvragen of het geloof de beproeving kan doorstaan. In die zin hebben de verdrukte geloofsgenoten in Rusland leren verstaan wat bevinding is en dan ook wat hoop is. Ik citeer enkele van de vele ontroerende passages in het lijvige boek van Vins, toen hij in 1966 naar de rechtbank ging schreef hij aan zijn moeder:

’Hier wordt thans voortgezet de rechtzaak tegen Jezus Christus die reeds begonnen is onder de Romeinse stadhouder in Judea, Pontius Pilatus.' Ik moest denken aan een woord van prof. Van Ruler, die erop wees dat het noemen van de naam vah Pontius Pilatus in het apostolicum juist met het oog op vervolgingen diepe betekenis heeft.

Toen de moeder van Vins ook gearresteerd was schreef hij haar in een brief:

En u hebt uw plichten als moeder, als christin naar vermogen vervuld. Dat hebben de vervolgers u niet kunnen vergeven !

Zij hebben zich veel en velerlei inspanningen getroost om u het zwijgen op te leggen.

En toen zij tot de overtuiging gekomen waren, dat uw moederhart niet alleen bezorgd was over het lot van uw door het atheisme vervolgde zoon, maar dat het. zich meer aantrok — want het leed van christen-wezen en weduwen is uw leed en de tranen van vervolgden om het geloof zijn uw tranen — besloten de vervolgers om ook u in de gevangenis te gooien.

In hun naïviteit dachten zij, dat, wanneer ze u gearresteerd en in de gevangenis opgesloten hadden, iedere stem ter verdediging van de vervolgde christenen zou zwijgen.....

Maar deze stem klinkt nog

Uit ontelbare monden

Hij klinkt bij het kinderledikant je, waar de kleine kinderen bidden voor hun papa, die omwille van de waarheid Gods in de gevangenis kwijnt.

Deze stem klinkt ook in de onophoudelijke gebeden van al Gods kinderen; hij klinkt ook door in iedere handtekening, die gezet is ter verdediging van de vervolgden, en in ieder moedig getuigenis over de waarheid Gods tegenover de vervolgers '

En deze stem kan niet tot zwijgen gebracht worden!

Waar is nu heil te verwachten ? In de verwachting van de marxisten ? Vins wijst een betere weg. Hij schrijft over zijn vaderland Rusland:

’Ik heb je lief, mijn aardse vaderland mijn Rusland! 

Ik houd van je ruige natuur, van de eindeloze uitgestrektheid van je velden, van de stilte van je wouden, van het rustige majestueuze stromen van je waterrijke rivieren, van het gepeins van je hemelsblauwe meren. Maar het meest houd ik van mijn volk, de ziel van Rusland! Je veelbewogen geschiedenis, vol van lijden, ligt mij zo na aan het hart.

Maar blijdschap overheerst, want Christus heeft je lief !

Hij is ook voor jou gestorven, voor je volk, mijn Rusland ! Ook naar jouw dorpen en steden zendt Hij nu al duizend jaar Zijn gezanten, verkondigers van het goede, de waarheid, de verlossing, en het eeuwige leven !

Velen hebben geprobeerd om het levendmakende licht van Christus' liefde voor je te verbergen of de waarheid van het Evangelie onherkenbaar te verminken.

Aan hun getal komt geen einde: vorsten en bojaren, tsaren en hoogwaardigheidsbekleders, burokratische kerkvorsten en moderne atheïsten....

In alle tijden had je zonen, die in de meest onwaarschijnlijke omstandigheden van Christus getuigd hebben!

Je hebt Christus nodig, mijn vaderland, ook en vooral in deze tijd En de Heere zal je nooit verlaten !’

Geen broeders

Christenen en marxisten kunnen geen broeders zijn, zelfs geen feindliche Brüder (vijandige broeders). Het marxisme als ideologie, als pseudo-religie duldt geen geloof naast zich.

En ook waar inderdaad de verheffing van het volk tot stand werd gebracht als in China daar werden die kinderen Gods de kinderen van de rekening en rusten de ideologen niet voor het volk is omgeturnd in het éne denken of dat nu marxisme, maoisme of cummunisme heet. In dit opzicht zou ik ook willen attenderen op een boekje De anders denken boerderij, waarin de hersenspoeling, die in China onder Mao heeft plaats gevonden, wordt weer­ gegeven, waartegenover het onderwijs van Paulus in de school van Tyrannus wordt gezet, al munt dit boekje niet uit door diepgang, niet waar het de analyse van het maoisme betreft en ook niet waat het het bijbels getuigenis betreft; maar de omturning tot anders denken in China signaleert het wel.

Wat een verantwoordelijkheid dragen al diegenen, die het eerstgeboorterecht inwisselen voor een schotel linzenmoes. Want het lijden van deze tegenwoordige wereld wordt niet weggenomen door dromen te dromen van een heilstaat hier en nu zonder Christus, maar het kan wel gedragen worden omdat het niet opweegt tegen de heerlijkheid die wordt geopenbaard.

N.a.v. Huub Oosterhuis: mensen voor dag en dauw, uitgave Ambo, 206 pagina’s.

George Vins: Getrouw tot in de dood, uitgave Internationale Raad van Chiristelijke Kerken, De Bilt, 276 pagina's, ƒ 8, 25.

R. H. Matzken: De Anders Denken Boerderij, uitgave Buijten en Schipperheijn, Amsterdam, 120 pagina's, ƒ 8, 90.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen