Uit de pers

Misbruik van 1 Cor. 13

De 'Geloof, hoop en liefde'-show van de IKON heeft, zoals te begrijpen is, heel wat pennen in beweging gebracht. Voor de zoveelste keer is deze organisatie weer eens in opspraak en cirkelt de kritiek om de vraag: Wat beweegt de IKON als instantie die namens de kerken optreedt voor radio en t.v.? In hetCentraal Weekblad van 4 maart spreekt ds. J. Overduin van een misbruiken van 1 Cor. 13. Hij schrijft o.a.:

Wie 1 Cor. 13, het hooglied van de liefde leest, zal begrijpen dat Paulus zijn ogen en oren niet zou kuntien geloven, dat in onze tijd (en dan nog namens de kerken!) deze heilige woorden zo misbruikt zouden worden. Men moet wel een zeer grove ziel hebben en weinig of geen eerbied hebben voor Gods Woord om met de vlag van Paulus' woorden een zeer slechte lading te dekken.

Gods Woord is en wordt telkens misbruikt om zondige daden, zondige levensinstelling en zondige toestanden op politiek, sociaal en economisch gebied te dekken. Terecht wordt hiertegen geprotesteerd.

Nu is er weer een ander misbruik bij gekomen: de drie woorden geloof, hoop en liefde, die in direct verband staan met het verlossingswerk van Christus worden nu misbruikt om zondige sex te beschermen. Nee, zal Wim Neijman zeggen: wij geven geen waarde-oordeel, wij geven alleen informatie. Iedereen moet maar uitzoeken wat hij ervan vindt. Een neutrale weergave, alsof de IKON op andere gebieden zo objectief, neutraal en waardenvrij bezig is.

Prof. Velema heeft erop gewezen, dat er van de kerk niets terecht gekomen zou zijn, indien Jezus, de profeten en de apostelen op de wijze van de IKON over allerlei zaken alleen maar neutrale informatie hadden gegeven. De Bijbel staat er vol van 'hoe God erover denkt'. Dus vol waarschuwingen, beloften en oproep tot bekering. En Paulus zou over de tegenwoordige seksuele losbandigheid, die in zijn tijd en in alle tijden te vinden is, geroepen hebben 'Weet gij niet dat uw lichaam een tempel van de Heilige Geest is? '. En wat moet de kerk in het voetspoor van profeten en apostelen anders roepen? Heeft het woord van Christus geen gezag meer, 'wie een vrouw aanziet om haar te begeren, heeft in zijn hart reeds echtbreuk met haar gepleegd'.

Maar de IKON vraagt hoe 'lekker' zich de vrouw voelt, die graag met andere mannen vrijt, en hoe dat allemaal gaat: een man met twee vrouwen in de slaapkamer. Begrijpen de kerken dan niet dat wij hier in een heidens en niet in een christelijk klimaat ademen?

Overduin stelt terecht de vraag: 'Moeten de kerken via de IKON in deze tijd van toenemende wetteloosheid en uitholling van wat echte liefde is er nog een schepje bovenop doen door neutraal en welwillend hiervan een demonstratie te geven? ' Feiten dreigen normen te worden. Het is eigenlijk ondenkbaar dat in een kerkelijke uitzending een waardeoordeel vanuit de beloften en geboden van het Evangelie ontbreekt.

Nu is men van de zijde van de IKON het antwoord uiteraard niet schuldig gebleven. Volgens het CW van 18 maart geeft J*. Schog toe, dat er aanvankelijk bezwaren waren tegen de titel, maar men is gezwicht voor het argument van de programma-makers die zeiden: 'Je zult zien de titel is goed, want men zal gaan kijken!' En ds. Koole vindt het leuk dat er één woord van Paulus is, dat dank zij deze uitzendingen iedere Nederlander kent. Ik vind dat een wonderlijke manier van redeneren. Ik heb altijd gemeend dat de taak van de kerken is de mensen in te leiden in de rijkdom van de bijbelse boodschap en daarom zorgvuldig om te gaan met de woordenschat van de Heilige Schrift. Maar hier wordt op een m.i. reclame-achtige manier het misbruik van 1 Cor. 13 goedgepraat.

Ter synode is, aldus het CW van 18 maart, drs. Greven ingegaan op de vragen met betrekking tot de grenzen van de ruimte die de IKON nodig heeft: de grenzen zijn trouw aan het Woord van God en kritische verbondenheid met de kerk. Ik denk, dat ds. Overduin en velen met hem het nu helemaal niet meer begrijpen. Waar was in de bewuste show de trouw aan het Woord van God?

Psastoraal bezwaar?

Nu is een veelgehoorde tegenwerping van de zijde van hen die deze uitzendingen verdedigden: 'Er is zoveel los gekomen, wat anders onbesproken gebleven was. De mensen durfden zich uiten. Juist door het zo te doen als de IKON gedaan heeft, heeft men het gehoor van kerkdijken en buitenkerkelijken'. Nog afgezien van de vraag, of een bepaalde doelstelling, in dit geval het bereiken van mensen, elk middel wettigt, is het de vraag of er pastoraal aan deze wijze van presentatie niet erg veel bezwaren kleven. Daarop gaat ds. M. Groenenberg in, in de rubriek Groen bekeken in Hervormd Nederland van 18 maart. Ook Groenenberg heeft bezwaar tegen de titel, z.i. een bijbeltekst als vlag en dan nog wel een valse vlag. Maar dan schrijft hij:

Wat de IKON deed en ook blijkbaar bedoelde was: registreren wat er allemaal bestond aan menselijke en seksuele verhoudingen. Er waren mooie momenten in. Ik genoot van het verhaal van die oude man over zijn verliefdheid op een prachtig joods meisje, dat hij later nog eens terug zag en die hij toen de kus had mogen geven die hij indertijd niet had durven geven. Ze kwam om in de gaskamer. En ook van wat een oude en springlevende dame uit haar huwelijk en gezin vertelde, en over het steeds voortdurende verdriet om ondergaan geweld in de bezettingstijd. Haar directe en levensechte reacties deden veel andere verhalen verbleken. Maar in de discussie over dit programma zal het toch wel gaan over de seksuele verhoudingen in het bijzonder. Ik meen dat de IKON niet had kunnen volstaan met registreren.

Ik neem een heel eenvoudig voorbeeld: de homofilie. Er kwamen ook twee jongens in beeld die vertelden over hun homofiele relatie. Dat is een teer punt, vooral in kerkelijke kringen. Maar je bereikt er niets mee als je zomaar twee jongens in een paar minuten iets laat vertellen over hun samenleven, waarin ze hun geluk hebben gevonden. En hup, dan weer over naar een man die twee vrouwen heeft, al is het dan niet voor de wet. Je mag niet volstaan met enkel registreren. Dat bleek ook in de laatste uitzending toen deze jongens vertelden, en ze deden dat met verbittering, hoeveel narigheid zij en vooral ook hun ouders hadden beleefd door reacties na de uitzending. Dan kun je zeggen: wat reageert die samenleving en die kerk er toch beroerd op. Maar ik vind dat daaruit ook blijkt hoe onjuist de IKON dit probleem heeft gepresenteerd. Je veroorzaakt alleen maar ongelukken door dat zomaar, al registrerend, de huiskamers in te gooien. En na een paar minuten weer een ander probleem. Dat kan toch niet. Daaraan ontbreekt toch iedere vorm van pastoraat.

Ds. Groenenberg signaleert terecht een m.i. kwalijk neveneffect van genoemde uitzendingen. Hij spreekt van een 'ontbreken van iedere vorm van pastoraat'. Men zou daaraan nog kunnen toevoegen, of bijbels pastoraat toch ook niet te maken heeft met een confrontatie met het Woord van God, dat normgevend en richtinggevend boven elk mensenleven staat. Zeker, dat mag nooit gebeuren op een liefdeloze, hooghartige manier. Maar de vraag mag wel gesteld worden: Betekent bijbels pastoraat ook niet, dat men zonde zonde noemt, juist en dan wanneer we in solidariteit naast de zondaren gaan staan en hen zoeken te winnen voor Christus.

Meer aanknopingspunten bij humanisme

Hoe hebben niet-kerkelijke organen op deze serie gereageerd? Voorstanders van de show wijzen er gaarne op, dat men expres een vorm gekozen heeft die mogelijk de kerkdijken zal schokken, om op die manier gehoor te vragen voor de boodschap in de wereld. Men wil dienend-apostolair bezig zijn. Ik heb met deze argumentatie grote moeite. Zeker, men zal de Joden een Jood en de Grieken een Griek hebben te zijn, maar dat betekent allerminst kritiekloze aanpassing aan levenspatronen en denkpatronen van deze wereld. Men kan wel stellen dat traditionele godsdienstige uitzendingen niet meer overkomen-het is trouwens de vraag, of dat in zijn algemeenheid waar ismaar dat impliceert niet dat men daarom maar de kant van deze show op moet. Trouwens, het is de vraag of de mensen buiten de kerk hierin nog iets van het Evangelie en de kerkelijke verkondiging erkennen. In Het Parool van 14 maart schrijft W. Jungman:

Nu is elk geslaagd tv-programma mooi meegenomen en onder de vleugels van de IKON hebben Jef Rademakers, Anita van Ommeren en Wim Neijman zelfs gezorgd voor negen geslaagde programma's. Bij een 'bedankt IKON' kan desondanks zelfs bij een buiten-kerkelijke dezelfde vraag opkomen die blijkbaar binnen-kerkelijken zich stellen. Wat was het Interkerkelijk Omroepachtige van deze GH& L-show, los gezien van de naamgeving? Is er één argument te bedenken waarom juist en uitsluitend de IKON kon komen met dit tv-programma? Bij alle waardering, ik zou niet weten waarom het niet minstens even goed op zijn plaats was geweest bij niet-confessionele omroepen als AVRO of VARA of bij de gemeenschappelijkheid van de NOS.

Als het de intentie was geweest van de makers en bedenkers van de GH& L-show om met de nu gekozen studio-gasten ook, al was het maar in terloopse zin, te praten over God-geloof, dat al of niet bij die gasten voorhanden was, dan had deze vraag niet kunnen opkomen. In de keuze van de vragen had de zelfrechtvaardiging van déze omroep met dit programma kunnen liggen.

Al kost het geen moeite te erkennen dat juist kleine zendgemachtigden als VPRO en IKON, die niet gehinderd worden door de meedogenloze populariteitscompetitie die de grote omroepen de das omdoet, vaak met de betere programma's komen; zo'n GH& L-show is een voorbeeld van branchevervaging.

Ook wie zegt voor zichzelf geen boodschap te hebben aan dat geloofs-appèl of die geloofsverkondiging, kon het - mensen-kijkend bij de IKON - interesseren welke plaats in zulke essentiële vragen geloven of niet geloven al dan niet inneemt. Die interesse werd niet bevredigd en dat is op zijn minst jammer.

Aan de rij van omroepen die zo'n programma-serie als de GH& L-show ook hadden kunnen uitzenden, AVRO, VARA, NOS, ontbreekt er eigenlijk één; een kleintje, die je daardoor gemakkelijk over het hoofd ziet. Ik bedoel het Humanistisch Verbond. Bij de zeer geringe hoeveelheid tv-zendtijd die dit Verbond wekelijks heeft, slechts 9 minuten (tegenover de 155 minuten die de kerken iedere week hebben: ruim 17 maal zoveel) ware er programmatisch niet aan te denken. Inhoudelijk echter bood de door de IKON gekozen uitwerking van

GH& L-show eigenlijk meer aanknopingspunten bij een humanistische levensvisie dan bij een kerkelijke.

Wij verschillen met de heer Jungman van mening inzake zijn waardering van genoemde reeks. Maar het is onthullend en onthutsend in zijn commentaar te lezen dat de show meer aanknopingspunten bij een humanistische levensvisie heeft dan bij een kerkelijke. Dat is typerend voor de koers die de IKON gaat.

Geen incident

Men houde in het oog, dat het in deze serie uitzendingen niet gaat om een incident, dat op zichzelf staat. Nee, de leidende figuren in de IKON laten er geen twijfel over bestaan dat de show van Wim Neijman past in het door hen uitgestippelde beleid. Drs. Greven heeft ter synode, aldus het verslag in het CW van 18 maart, opgemerkt dat een kerkelijke omroep als de IKON zich anders tot de mensen richt dan een predikant in de kerk. De IKON wil geen vereniging zijn die de behoeften van de leden bevredigt, maar wil een woord voor de wereld spreken. De IKON is geen superkansel, waar men zich exclusief beperkt tot de verkondiging.

M.i. wordt hier het punt dat door de critici in het geding is gebracht verdoezeld. Ongetwijfeld stelt het medium TV eigen eisen. En evenzeer is het waar dat er in de verzorging van kerkelijke uitzendingen een element van deskundigheid meespeelt waardoor er spanningen kunnen ontstaan tussen radio-en televisiemakers en de kerkelijke opdrachtgever. Dat kritiek geen negatieve, hooghartige kritiek mag zijn, zij volmondig toegegeven. Het is stellig één van de moeilijkste opgaven om de boodschap van het Evangelie gestalte te geven in goede, verantwoorde radio-en t.v.programma's. Dat geduld en begrip hiervoor gevraagd mag worden, is juist.

Maar wat in de onderhavige show aan de orde is, is de hele kwestie van de koers die de IKON, althans een aantal van hen die voor de programma's verantwoordelijk zijn, inslaat. Tegen die koers is al meerdere malen geprotesteerd. Geprotesteerd door hen die vrezen dat het eigene niet van een kerk, maar van de boodschap van het Evangelie teloor gaat onder de druk van de aanpassing aan de moderne, geseculariseerde cultuur. Niet het Woord komt dan aan het woord, maar de meningen van mensen die allen menen evenveel recht van spreken te hebben. Het verschil met degenen die de bewuste show positief waarderen, is niet een kwestie van aanpak of methode, maar betreft de visie op het apostolaat, op de relatie van kerk en wereld. Heeft de kerk nog een eigen geluid ten aanzien van ethische vragen als huwelijk en seksualiteit. Is er een eigen christelijke ethiek, of moet men volstaan met het registreren en beschrijven van wat er leeft, zonder waarde-oordelen te vellen. In de show heeft de IKON voor de laatste weg gekozen. Wij menen dat daardoor op ernstige wijze tekort gedaan wordt aan de apostolaire opdracht. Daarin zal toch ook moeten doorklinken het 'Maar gij geheel anders, gij hebt Christus leren kennen'.

Wij bewijzen de wereld geen dienst door alleen te registreren wat er alzo leeft. Wij dienen de van God en zijn Woord vervreemde mens juist als we in alle duidelijkheid het Woord voor de wereld verkondigen, ook daar waar dit Woord de leugen van het aan zichzelf overgelaten leven ontmaskert, de leugen ook van de mens die zichzelf tot wet is.

Het is te hopen dat wanneer in onze synode zich bezig gaat houden met de IKON de discussie niet verzandt in formele aangelegenheden, maar dat deze zaken ter sprake komen, met name de vraag: Wat zijn de uitgangspunten in de evangelisatorische en diakonale benadering van de mens van vandaag?

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen