Prof. dr. J. Severijn en de kerk (1)

Na de artikelen over de visie op en de strijd om de kerk van prof. Visscher, volgen nu enige artikelen over prof. Severijn en de kerk. Dit heeft zeker zin, omdat hierbij zaken aan de orde komen, die nu nog actueel zijn. Bovendien was prof. Severijn jarenlang voorzitter van het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond. Zijn visie is stellig niet exclusief, wel mede bepalend geweest oor het beleid van de Bond.

Zijn levensloop

Johannes Severijn werd in 1883 in Utrecht geboren. In 1902 slaagde hij voor het onderwijzers-examen. Gedurende enige tijd was hij in militaire dienst, waarna hij weer bij het onderwijs terugkeerde. In zijn vrije ijd studeerde hij voor het staatsexamen, grote belangstelling had hij voor de juridische vakken, voor de wijsbegeerte en de geschiedenis. Mede door het catechetisch onderwijs van ds. Gewin in Utrecht maakte hij een geestelijke crisis door. Deze werd beslissend voor zijn verdere leven en zijn wetenschappelijke arbeid. Het geloof, waarin hij was onderwezen, kreeg de overhand in en boven zijn wijsgerige beschouwingen. Bij hem groeide de overtuiging, dat men niet door wijsgerig denken, maar door een zich gelovig gewonnen geven aan de Openbaring van de levende God en aan Christus der Schriften op de diepste levensvragen hét antwoord vindt! Zo kwam hij ook tot de bewuste keuze om theologie te gaan studeren. En die - bij hem door die geestelijke crisis heen gegroeide - overtuiging vormt later de teneur van zijn proefschrift en wordt de achtergrond van zijn visie op en zijn activiteiten om de kerk!

In 1913 slaagde Johannes Severijn voor het doctoraal examen in de theologie, 'cum laude'. In het volgende jaar kwam voor hem, na het proponentsexamen, de weg naar de gemeente open. Doch in verband met het uitbreken van de eerste wereldoorlog moest hij weer onder de wapenen. Toch bracht de kerkeraad van de hervormde gemeente van Wilnis een toezegging van beroep op hem uit. En in 1915 werd hij daar als predikant bevestigd door prof. Visscher, zijn leermeester!

Na Wilnis volgde Leerdam. Tijdens zijn verblijf aldaar promoveerde hij in 1919 in Utrecht bij zijn leermeester tot doctor in de theologie met een proefschrift getiteld: 'Spinoza en de Gereformeerde Theologie van zijn dagen'. Dit geschiedde eveneens cum laude!

Vanaf 1921 stond hij als predikant in Dordrecht. Daar kwamen zijn gaven en werkkracht tot volle ontplooiing mede door de kerkelijke toestanden aldaar. Naast de zondagse prediking hield hij - het gehele jaar door - zijn wekelijkse bijbellezingen, leidde persoonlijk cursussen voor kerkelijke medewerkers enz. Jaren later konden wij persoonlijk constateren dat zijn arbeid en toch niet altijd 'eenvoudige' prediking diepe sporen hadden getrokken.

Ook de politiek kreeg zijn belangstelling, waaraan hij uiting gaf in woord en geschrift. In het Tijdschrift voor Anti-Revolutionaire Staatkunde schreef hij o.a. een uitgebreide verhandeling over art. 36 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis, en over 'Kerk en Staat'.

In 1929 werd dr. Severijn lid van de Tweede Kamer, naast prof. Visscher. In die jaren bestond er tussen dr. Colijn en hem een nauwe samenwerking.

In 1931 kwam echter zijn benoeming af tot hoogleraar in de theologie in Utrecht als opvolger van prof. Visscher. Hij aanvaardde dit hoogleraarschap met een inaugurele rede over 'De Methode van de Godsdienst­ wetenschap'. Enkele jaren later trad hij in het huwelijk.

In 1953 legde hij op 70-jarige leeftijd het hoogleraarschap neer. Hij bleef echter bijzonder hoogleraar namens de Gereformeerde Bond. Als rector-magnificus - de hoogste academische functie - hield hij op de diës van de universiteit zijn bekende rectorale rede: 'Imago Dei" - 'Het Beeld Gods'.

Werkzaamheden

Het lag voor de hand, dat de werkzaamheden van prof. Severijn niet beperkt bleven tot het hoogleraarsambt. Tevoren bleven zijn belangstelling en activiteiten, met name in verband met het kerkelijk leven, evenmin beperkt tot de gemeente, die hij als predikant diende. Zo was hij één van de geestelijke vaders van een nieuw modus vivendi-voorstel. Wij komen hierop nog terug. Verscheidene jaren zat hij in de redactie van het Gereformeerd Weekblad met prof. Visscher en ds. I. Kievit. In meerdere kerkelijke organisaties had hij zitting. Vooral was daar zijn activiteit vóór en in de Gereformeerde Bond. Vanaf 1940 werd hij voorzitter van haar hoofdbestuur. Dat bleef hij tot zijn overlijden in 1966.

Kentering

Als leerling van prof. Visscher had ook hij eerst kritiek op het kerkelijk standpunt en beleid van het toenmalige bestuur. In het blad van het convent zijn hiervan de bewijzen te vinden. In de artikelen over prof. Visscher werden wij reeds herinnerd aan de meningsverschillen en controversen, die er toen waren. Echter, onder het voorzitterschap van prof. Severijn trad een kentering ten goede op. Hij wist het op zijn wijze duidelijk te maken, dat het allen moest gaan om gemeenten en een kerk, waarin bij alles het doorslaggevende was: de erkenning van het geheel enig gezag van de Heilige Schrift, als Gods Woord, naar de belijdenis. En om de rechte functionering van die belijdenis in prediking, leer en leven! Hiervoor moest men gezamenlijk opkomen tegen alles wat daarvan afweek of zich daartegen verzette. Daarom moest men ook samen staan naar de eenheid van de gereformeerde belijders, omdat het allen om ditzelfde moest gaan.

Globaal genomen werden onder de leiding van prof. Severijn de saamhorigheid en eenheid toch weer een feit! Het zegt ook wel wat dat hij, zolang dit mogelijk was, voorging in de bediening van het Woord en van de Sacramenten in de Hervormd-Gereformeerde gemeenten.

Wijsgerig

Evenals zijn leermeester was Severijn een man met bijzondere gaven en een sterk wijsgerige inslag. Niet alleen de vragen van het kerkelijk leven interesseerden hem, niet minder die van heel het culturele leven. Praktische vragen belichtte hij steeds vanuit hun geestelijke en wijsgerige achtergronden. Wél leerling van Visscher, ging hij toch zijn eigen weg. En waren er in zijn koers wel zwenkingen. Uiteindelijk moest hij zich van zijn leermeester distanciëren, vanwege diens politieke koers. Daarin kon hij Visscher beslist niet volgen!

In zijn referaten en optreden werd soms, als het om fundamentele zaken ging, de militair in Severijn wakker. Hoe hield hij dan appèl! Toch was ook zijn vaderlijke bewogenheid treffend. Prof. Quispel neomde hem een priesterlijke verschijning. Dat zat in zijn hárt!

Het gaat ons dus om de visie en activiteiten van Severijn in verband met de kerk. Doch deze, zo schreven wij reeds, stonden niet los van die geestelijke crisis, die hij doormaakte. Vanwege zijn wijsgerige instelling had hij sterk de neiging om met zijn denkvermogen alles te doorzoeken. Hij wilde langs deze weg de Waarheid en de Vrede vinden. Doch hij doorleefde het persoonlijk, dat deze weg een foutieve en doodlopende weg was. We kunnen met ons denken niet opklimmen tot de Waarheid en de Vrede, tot 'God'. Híj daalt tot ons af in Zijn Woord en met Zijn Geest. Zo velt Hij over ons Zijn ontmaskerend en beschuldigend oordeel en wil Hij ons leren om dat in ons hart in het geloof te erkennen. En wie zijn wij dan? Doch dezelfde God komt in Zijn Woord en met Zijn Geest tot ons met Zijn beloften die in Christus ja en amen zijn, dat Hij goddelozen vrijspreekt, rechtvaardigt en tot Zijn kinderen aanneemt. Hij wil ons leren om vooral dít in ons hart in het geloof te erkennen. Dat is Zijn genade, en zo doet Híj ons Hém waarlijk vinden en kennen en in Hem de Waarheid en de Vréde!

Wat wíl en móet deze God het nu ook voor het zéggen hebben!

In radikale zin! En dit wil Hij in en door Zijn Word, het geheel enig getuigenis van Zijn Geest, Die de bijbelscrijvers op bijzondere wijze inspireerde. Voor de waarachtig gelovigen is dit geen dubieuze zak. Omdat dezelfe Geest daarvan getuigenis geeft in hun harten. Door dit persoonlijk beleven heen, werd en bleef dit ook voor prof. Severijn een niet dubieze zaak: het geheel enig, normatieve gezag van de Schrift als Gods Woord en van Christusm aks de Christus van de Schriften!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen