Veelvoudigheid en veelvormigheid

De reünistenorganisatie van de studentenvereniging SSR (Societas Studiosorum Reformatorum) vroeg - in verband met een te houden congres - aan een aantal personen om in het blad RO, het orgaan van deze organisatie, hun mening te geven op een tweetal vragen. Die vragen luidden:

1. Wat zijn voor u de grenzen van de eenheid van de (uw) gemeente? Kunt u voorbeelden noemen op het gebied van politiek, ethiek of belijdenis van onderwerpen die u zoudt willen blijven verdedigen ten koste van de eenheid der gemeente?

2. Hoe waardeert u de pluriformiteit? 'Eén in Christus' lijkt een onbereikbaar ideaal. De eenheid dient nagestreefd te worden, maar hoe is die te bereiken als godsbeelden, levensovertuiging en levenswandel (moraal) zover uit elkaar gaan dat van herkenning en wederzijdse acceptatie geen sprake kan zijn (cf. de godsdienstigheid bij EO en IKON, evangelikalen en basisgemeenten, enz.) Bijgaand treffen de lezers de bijdrage van ondergetekende in dit nummer van genoemd blad.

Wat de mij voorgelegde vragen betreft zet ik in bij het eerste deel van de tweede vraag: 'hoe waardeert u de pluriformiteit?' .

In de Bijbel komt het woord veelvormigheid op zich niet voor. Wel komt in de Bijbel een woord voor dat met veelvoudigheid te maken heeft, namelijk als in Efeze 3 gesproken wordt over de veelvuldige wijsheid van God (vers 10). God heeft aan Paulus - zo zegt deze in dit hoofdstuk - een 'verborgenheid' bekend gemaakt, een verborgenheid, waarvan mensen in de eeuwen voor hem niet hebben geweten, maar die nu door de Heilige Geest aan de apostelen en de profeten geopenbaard is, namelijk dat de 'heidenen' voortaan ook deel mogen hebben aan het heil. Het heil is sinds de uitstorting van de Heilige Geest door de grenzen van Israël heengebroken. Gold in het Oude Testament dat God met Israël omgaan wilde zoals hij met geen enkel ander volk wilde omgaan, van nu af aan is het heil ook voor de volkeren. Aan de overheden en de machten zal nu door de gemeente bekend gemaakt worden de veelvuldige wijsheid van God. Calvijn zegt heel eenvoudig naar aanleiding van dit Bijbelwoord dat die veelvoudige wijsheid van God hierin bestaat dat Hij de heidenen bij de Joden heeft gevoegd 'in de gemeenschap der zaligheid'.

Na Pinksteren is duidelijk geworden welke enorme consequenties deze 'veelvoudige wijsheid van God' heeft gehad. De boodschap van het Evangelie, de boodschap van de genade van God in Jezus Christus, is gebracht in vele talen en culturen. In dat verband heb ik dan geen moeite met het gebruik van het woord veelvormigheid, pluriformiteit. Want alleen al het feit dat het Evangelie in verschillende talen is vertolkt duidt die veelvormigheid aan. In de vele vormen van taal baande de Geest zich een weg. Het taalwonder van Pinksteren bergt de pluriformiteit in zich. Maar te bedenken valt dat die veelvormigheid ondergeschikt is aan genoemde veelvoudige wijsheid van God. Zo is het óók als de verkondiging van het Evangelie zich in verschillende culturen door de Heilige Geest eigen cultuurbepaalde gestalten schiep. Dit te ontkennen betekent een miskenning van het wereldwijde karakter van Pinksteren. De gemeente van Christus is niet plaatselijk alléén - hoewel daar de gemeenschap primair gestalte krijgt - , ze is ook niet provinciaal of landelijk alleen, maar ze is - om een woord van de Nederlandse Geloofs Belijdenis te gebruiken - 'verspreid en verstrooid door de hele wereld'. Maar in al die cultuurgestalten van de gemeente van Christus gaat het om de 'bedeling' of om de 'bediening' van de genade van God (Ef. 3:2).

Al te vaak wordt binnen de gemeente van Christus louter plaatselijk of provinciaal gedacht, zonder dat er oog is voor het wereldwijde werk van de Heilige Geest. Dat is een miskenning van de veelkleurige wijsheid Gods. God bindt zich niet aan 'onze' plaatselijke of landelijke kaders, ook niet aan onze groepskaders. Maar anderzijds, daar, waar de Geest werkt gaat het wél om het Evangelie van Jezus Christus, kort samengevat om het evangelie van de genade.

Grenzen

Pluriformiteit, als gave van de Geest is dan intussen wel iets anders dan 'voor elk wat wils'. Niet voor niets zijn overal ter wereld, waar het Evangelie kwam, belijdenissen ontstaan. Het gaat er ook om, dat de vertolking van het Evangelie zuiver blijft, dat het blijft gaan om de 'waarheid van God', wat iets anders is dan inzichten van mensen. Men leze - om slechts één voorbeeld te noemen - Galaten 3, waar Paulus de Galaten bejegent als 'uitzinnigen', omdat ze de waarheid niet gehoorzaam zijn geweest, omdat ze met de Geest begonnen zijn en in het vlees geëindigd zijn. Het geloof in Jezus Christus, de Gekruisigde, is in het geding. In de belijdenissen, die overal ter wereld zijn onstaan binnen de gemeente van Christus, had en heeft de gemeente 'een lied om te zingen, een staf om te gaan en een stok om te slaan'.

Een lied om te zingen. In haar belijdenis bezingt de gemeente de grote daden van God in Jezus Christus.

Een staf om te gaan. In haar belijdenis weet de gemeente verwoord 'de heilige leer', de leer van de genade, door Paulus kort en bondig samengevat als hij zegt: 'ik wens niemand anders onder u te weten dan Jezus Christus en die gekruisigd'.

Een stok om te slaan. De belijdenis heeft ook de functie om dwalingen aan te wijzen en af te wijzen. De grenzen der gemeente worden bepaald door wat zij belijdt. Haar belijdenis hangt aan het Woord van God, verwijst daarnaar en put daaruit. Maar in haar belijdenis zegt de gemeente dat al wat niet naar het Woord van God is geen dageraad zal hebben.

Het 'ik geloof' in het Apostolicum ligt ingebed in het 'wij geloven' (met het hart, N.G.B.) van de kerk van alle tijden en alle plaatsen. Wie niet met de kerk van alle tijden en alle plaatsen méébelijdt plaatst zich buiten haar. Als ik dan de uitdrukking van de kerkvaders van de oude kerk en ook van de Nederlandse Geloofs Belijdenis overneem, dat buiten de kerk geen heil, geen zaligheid is, dan is dat ten diepste toegespitst op wat de kerk der eeuwen als het onopgeefbare Evangelie van Kruis en Opstanding, en zó als Evangelie van Gods genade voor zondaren, voor goddelozen zelfs beleden heeft.

Vraagt men mij of er grenzen zijn, als het gaat om de eenheid van de gemeente en of er zaken zijn, die ik ten koste van de eenheid zou willen verdedigen dan kan het antwoord alléén maar bevestigend zijn. Die grenzen liggen bij en in de belijdenis van de kerk der eeuwen, zoals die ook concreet is uitgemond in de belijdenis van de kerk in het land waar ik woon, in de cultuursituatie, waarbinnen ik geboren ben. Daar heeft de Heilige Geest Zijn geschiedenis geschreven. Daar heeft een belijdende gemeente, in een belijdende kerk haar belijdenis ontvangen, vaak door bloed en tranen heen, als een lied om te zingen, een staf om te gaan en een stok om te slaan. Ontrouw aan de belijdenis - te onzent aan de belijdenisgeschriften der Reformatie - betekent ontrouw aan Gods leiding in de geschiedenis.

Ondergeschikt

Aan de belijdenis van de Gekruisigde en de Opgestane, de belijdenis van Gods genade zijn ethische zaken ondergeschikt, al is er bepaald wel sprake van onderscheid. Er zijn gewoonten en tradities, die landelijk of zelfs plaatselijk bepaald zijn en die niets hebben te maken met zaken waarmee de kerk staat of valt. Zulke zaken krijgen soms in de gemeente (in bepaalde gemeenten) een onevenredig zwaar accent. Wie het patroon van zondagsviering in de gemeente van Christus over de hele wereld in ogenschouw neemt beseft dat zelfs hier al verschillen liggen waarom men zeggen moet dat niet ons patroon alleenzaligmakend is, hoezeer ik ook overtuigd ben van de grote betekenis van de 'puriteinse zondag'. Wezenlijk is wel of de zondag in het teken staat van de verkondiging van het Evangelie, om daardoor de Geest in ons te laten werken.

Anders wordt het wanneer het gaat om zaken van leven en dood, om beschermwaardigheid van menselijk leven. Dat heeft alles te maken met het gebod van God, dat de mens 'ten goede is'. Abortus provocatus is - tenzij het leven van de moeder in het geding is - direct in strijd met het gebod Gods 'gij zult niet doden'. De kwestie van de kernbewapening is hiermee niet op één lijn te stellen, tenminste niet als het gaat om het omgaan met kernwapens in de gecompliceerde situatie, waarin we met betrekking tot de oorlogsvoering in onze wereld terecht zijn gekomen. In dit ethische vraagstuk van de eerste orde gaat het om zowel het bewaren van Gods schepping en het bewaren van die schepping voor een allesvernietigende nucleaire oorlog, als óók om het bewaren van de vrede; en wie de vrede wil moet zich ten oorlog voorbereiden. Met de bewapening op zich kan, gegeven de machten die zich in onze wereld breed maken, ook de bescherming van menselijk leven gediend zijn.

Vraagt men mij daarom of in de visie op (kern)bewapening een kerk- of gemeentescheidend element kan zitten, dan moet mijn antwoord hierop nee zijn. Vanuit het Woord van God krijg ik op deze vragen geen éénduidig, afdoend antwoord. In verantwoordelijkheid voor God en de naaste heb ik in het heden mijn weg te gaan, wetend dat ons kennen, (juist) ook in deze 'ten dele' is. Maar gaat het om 'gij zult niet doden' dan is het gebod van God absoluut.

Gerechtigheid

In plaats van mij te laten verlokken om nu waardeoordelen uit te spreken over verbanden of organisaties - zoals in de vraagstelling van de SSR-reünisten geschiedt - gebruik ik ter afsluiting nog liever één woord, waaraan ik enkele regels wijd, het bijbelse woord gerechtigheid. Dat is een woord dat alles te maken heeft met genade en dat is een woord dat ook alles te maken heeft met de vragen van de ethiek, in het groot en in het klein. Gerechtigheid is door Christus verworven in Kruis en Opstanding. Dank zij de verzoenende kracht van het bloed van Christus kunnen zondaren, aangeraakt en vernieuwd door Woord en Geest (wedergeboren tot een levende hoop zegt de apostel Petrus) weer voor God recht op hun voeten staan. Dat is ten diepste de rechtvaardiging door het geloof. Het is die vreemde ruil waardoor Christus mijn zonde en ik Zijn gerechtigheid ontvang.

Maar Christus is ook Heere, Hij is Kurios. Hij heeft het te zeggen in hemel en op aarde. Wie nu voor Hem niet vrijwillig buigt zal eenmaal voor Hem gedwongen knielen, wanneer Hij weerkomt om te oordelen de levenden en de doden. De gerechtigheid van Christus vraagt ook om het beoefenen van recht en gerechtigheid in deze wereld. Daarom kan en mag de gemeente van Christus geen andere heerschappij erkennen in deze wereld dan die van Christus en is zij gehoorzaamheid aan de overheid verschuldigd voorzover recht en gerechtigheid beoefend worden. Daarom heeft de bekennende Kirche in de Tweede Wereldoorlog terecht een zevenvoudig 'nee' uitgesproken tegen een overheid, die zich macht toeëigende, die alléén Christus toekwam en die intussen het recht met voeten trad.

Vraagt men mij of hier kerk- en gemeentescheidende factoren (kunnen) liggen dan moet mijn antwoord bevestigend zijn. Een kerk, die horig wordt aan de machten van de tijd - om het even of ze nu communisme, marxisme of fascisme heten - is geen kerk van Christus (meer). Alleen aan Hem is gegeven alle macht in hemel en op aarde.

Kortom, naar mijn diepste overtuiging zal de kerk, zal de (plaatselijke) gemeente en zal elk verband, dat de C (van Christus), de E (van Evangelie) of de K (van Kerk) in haar naam heeft getoetst moeten worden op dit kriterium: komt de genade tot zijn recht. Dan zal dit ook resoneren in het beoefenen van recht en gerechtigheid.

Ik begon met Efeze 3 : 10, waarin het gaat om de 'veelvoudige wijsheid van God'. Het mag opvallend heten, maar evenzeer begrijpelijk zijn dat de gemeente die veelvoudige wijsheid betuigt ten overstaan van 'overheden' (Fürstentummen, vertaalt Luther) en machten. Zo breed ligt dat.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen