Bedrijfsleiding

Voordat in dit artikel wordt ingegaan op enkele ethische aspekten van het leiding geven binnen een bedrijf, eerst iets over de aandacht en de waardering voor het bedrijfsleven in onze christelijke gemeenten. Mensen werkzaam in het bedrijfsleven dragen ieder op hun plaats verantwoordelijkheid en moeten van hun handelen verantwoording afleggen jegens hun goddelijke Opdrachtgever. Hierin onderscheiden zij zich niet van andere mensen. Het komt mij evenwel voor, dat onder christenen in het algemeen en concreet binnen onze gemeenten, in onderscheid van andere beroepen, voor het werken binnen het bedrijfsleven slechts een geringe waardering bestaat. In de kerkdienst wordt voorbede gedaan voor mensen werkzaam in de medische wereld, het kerkewerk, het onderwijs, bij de overheid, enz. En zeer terecht. De beroepen in het bedrijfsleven daarentegen lijken minder aandacht te krijgen; minder belangrijk te zijn en slechts te dienen om in je levensonderhoud te kunnen voorzien. Ook in het gesprek, het pastoraat en de bezinning krijgen het bedrijfsleven en zij, die daar hun werk vinden, slechts geringe aandacht. Deze onderwaardering leeft ook onder de kerkmensen, die zelf binnen een bedrijf, hetzij op kantoor of in de werkplaats, hun baan hebben. Toch is het een terrein, waar zeer velen, die zondags het Woord van God horen om er naar te leven, maandags het hun door God gegeven leven leiden. Daar zullen ze een leesbare brief moeten zijn. Daar wordt op hen gelet. Daar zullen ze door hun falen de zaak van Christus schaden. Het komt er dus nauw op aan. Hier vallen beslissingen. Het zou ons moeten verontrusten, als in een harde concurrentie een christen door de zgn. omstandigheden gedwongen wordt tot oneerlijke praktijken. Wordt ook onder ons niet te gemakkelijk over zwart werk gedacht.

Hoe moet de enkeling reageren, indien zijn bedrijf meent door de omstandigheden genoodzaakt te zijn aan de Israël-boycot gevolg te geven. Zo zouden er nog meer voorbeelden te noemen zijn. Het lijkt of dergelijke zaken vaak onbesproken worden geaccepteerd, omdat ze behoren tot een andere wereld, namelijk die van het gewone dagelijkse werk; het werk, dat je doet om in het onderhoud te kunnen voorzien van jezelf en je gezin; met weinig idealen; slechts gericht op een inkomen of op de winst. Meer aandacht hiervoor in prediking, pastoraat, studie en onderling gesprek ware zeer te wensen. Veel mensen zouden hierdoor geholpen worden bij de benadering van situaties, die nu maar verdrongen of gemakshalve maar geaccepteerd worden. En in bredere zin zou er zo meer zicht komen op de betekenis van onze arbeid in het licht van Gods plan met deze wereld en met ons persoonlijk. Ook de nood van de werkloosheid, zowel voor de enkeling als maatschappelijk zouden we ons meer realiseren. Het werken van velen van ons in het be­drijfsleven mag geen zaak zijn van vele enkelingen, die ieder voor zich voor hun geweten er het beste van maken. Maar het moet een zaak voor ons allen zijn, om ook daar gestalte te geven aan onze opdracht om het leven leefbaar te maken naar Gods wil en om met de manier, waarop we ons werk doen, getuigenis af te leggen van ons geloof in de God van heden en toekomst. Laten we ons niet vergissen: de pleidooien voor abortus en euthanasie, het moderne emancipatiestreven, enz. zijn een uitvloeisel van het feit, dat mensen zijn gaan leven zonder God in het gebeuren van elke dag. Of anders gezegd: het beste antwoord op deze zaken is het getuigenis in woord en daad van een christen in het leven van elke dag.

De praktijk

In het voorgaande pleidooi voor meer betrokkenheid van de gemeente op het bedrijfsleven is reeds enigermate aangegeven welke vragen en opgaven daar liggen. Dit geldt met name voor hen, die daarin leiding geven. Het leiding geven in een bedrijf is een enorme uitdaging en geeft veel voldoening. Er wordt iets tot stand gebracht. Er wordt een produkt geleverd. Mensen vinden er hun werk en levensonderhoud. Er is ruimte voor creativiteit. De opgaaf om met goed gebruik van kapitaal, met een goede taakverdeling onder de medewerkers en een goed plan te komen tot een gewenst resultaat, dan wel in slechtere tijden het hoofd boven water te houden, is uitermate boeiend. Slagvaardigheid, korte verbindingslijnen en gemotiveerde mensen staan hierbij centraal. Maar het gaat niet zonder afwegingen, keuzes, gewetensvragen, klemsituaties en compromissen. Enkele van deze spanningsvelden zullen we aangeven. Een belangrijke vraag voor de leiding van een bedrijfis: Welke dienst of welk produkt willen we leveren? Hierbij wordt uiteraard rekening gehouden met de markt, de vraag naar de dienst of het produkt. Het heeft immers geen zin iets te produceren, dat de mensen niet willen kopen. Maar er is meer. Onze diensten en produkten zijn niet waardevrij. Een bouwbedrijf kan ziekenhuizen en abortusklinieken bouwen. Een drukkerij kan goede en slechte boeken drukken. Sterke drank kan veel ellende veroorzaken. Op zich zelf goede produkten kunnen fout gebruikt worden. Politieke en militaire overwegingen kunnen bij de beoordeling een rol spelen. Een bedrijf heeft een zekere verantwoordelijkheid voor zijn produkten en de uitwerkingen ervan; niet alle produkten zijn immers geoorloofd. Wanneer zeg je nee? Kun je wel nee zeggen of moet je slechts bijsturen en er het beste van maken?

Daarnaast ligt er de andere vraag, namelijk of de gebruikte middelen wel aanvaardbaar zijn. De vraag van het 'hoe' van de bedrijfsvoering. In nog sterkere mate geldt hier, dat de aangewende middelen en methoden niet waardevrij zijn. Noch in zichzelf, noch in hun uitwerking. Wat zijn bijvoorbeeld aanvaardbare reclamemethoden om je produkt aan te bevelen. De uitoefening van een bedrijf heeft effect op het milieu, de omwonenden en de zondagsrust. Wat is eerlijk in het zakendoen t.o.v. de opdrachtgever en de concurrent. De arbeidsomstandigheden dienen aanvaardbaar te zijn.

Dit brengt me tot een derde aandachtsgebied. Zeker niet het minste. Dat is de manier, waarop ik met het personeel omga. Het belonings- en promotiebeleid dient redelijk en evenwichtig te zijn. Hoe houd ik rekening met de enkeling in verhouding tot het geheel. En tenslotte de werkgelegenheid. Het gaat niet aan om iedere werknemer maar te ontslaan, zodra hij overbodig wordt of zodra zijn werk door een ander kan worden overgenomen. Anderzijds kunnen werknemers niet onbeperkt in dienst gehouden worden ten koste van de gezondheid van het bedrijf.

Heeft de werkgelegenheid een eigenwaarde of is deze ondergeschikt aan andere factoren. Dit leidt tot een algemene opgave, die met het voorgaande te maken heeft, namelijk een goede verhouding te vinden tussen de keuze van produkt, werkmethoden, arbeidsvoorwaarden en werkgelegenheid enerzijds en het blijven voortbestaan van het bedrijf anderzijds. Maximalisering van het bedrijfsresultaat ten koste van een verantwoorde benadering van deze bedrijfsfactoren is verwerpelijk. Aan de andere kant zal de eis van een goed bedrijfsresultaat en de continuïteit van het bedrijf de speelruimte t.a.v. deze bedrijfsfactoren danig beperken. Zeker in tijden van economische recessie en scherpe concurrentie. De positie van de kapitaalverschaffer laten we maar even buiten beschouwing.

Leiding geven

Het aanduiden van de verantwoordelijkheid van de leiding in een bedrijf is niet met een enkel woord af te doen. De vraagstukken, zoals er boven globaal enkele zijn aangeduid, zijn zeer uiteenlopend. De omstandigheden spelen een grote rol. Er is bovendien een ruimte tussen wat gewenst is en minimaal vereist. Naar het optimale moet worden gestreefd, aan het minimale moet worden voldaan.

In het algemeen zal aan de continuïteit van het bedrijf grote aandacht gegeven moeten worden. Wat voor zin heeft het om gunstige bedrijfsfactoren te hebben, als deze slechts tot uiteindelijk gevolg hebben, dat een bedrijf te gronde gaat, omdat het niet rendabel is; dit laatste met verlies van het werk voor de werknemers en van het vermogen van de kapitaal-verschaffers. Het vinden van de juiste oplossing voor allerlei vragen zal vaak eindigen in een compromis tussen de vooren nadelen, de goede en kwade kanten.

Dat komt vaker voor. Het leven is er vol van, in de politiek, in het gezin, ook in het bedrijf. Maar laten we er goed voor waken, dat het compromis niet tot norm verheven wordt. Dan raken we het kompas kwijt, de vergelijking met wat het zou moeten zijn. Dat kompas is Gods gebod voor ons leven, dat we vaak al zoekend moeten doorvertalen naar onze situatie. Het gebed om Gods zorg en leiding hierbij, is van bepalende betekenis. Hij kan ons op het spoor houden, als wij normaal gaan vinden wat in feite niet normaal is (d.w.z. niet naar Zijn norm). Hij kan en zal licht geven in ondoorzichtige situaties. Voorts dienen we te bedenken, dat een bedrijf er is voor de mens en niet de mens voor het bedrijf. Laat het geen doel zijn in zichzelf. Het gaat er om dat ontplooiing gevonden wordt in de levering van produkten en diensten, die de mensen ten voordeel zijn', hem het leven mogelijk maken, die nuttig zijn of waarvan hij kan genieten. Zeker is, dat hier levensgrote vragen liggen, met name als het werk eentonig is en welhaast zinloos lijkt. Of als je je niet in je bedrijf of je taak kunt vinden.

In de bedrijfsleiding draag je verantwoordelijkheid voor anderen. In die positie zul je duidelijk je overtuiging moeten laten blijken. Die zal gewicht in de schaal leggen. Of deze doorslaggevend zal zijn, is de vraag. Immers de leiding in menig groot bedrijf wordt vaak door een aantal personen gevoerd, al of niet in ondedinge gezagsverhouding. Bovendien zijn er algemene beleidslijnen. Deze omgeving, soms bepaald door een specifiek bedrijfsklimaat, laat vaak aan leidinggevenden geheel onafhankelijke besluitvorming niet toe. Resteert dan slechts de kracht van het argument, het bijsturen, een besluit bij meerderheid van stemmen. In extreme situaties kan iemands afwijkende mening leiden tot het moeten zoeken van een positie elders.

Tot slot een principiële opstelling van de leiding is van grote betekenis t.o.v. de medewerkers. Zij zullen zich in soortgelijke situaties gesterkt voelen om eveneens hun hopelijk principiële geluid te laten horen. Er wordt immers zoveel gezwegen waar een passend woord op zijn plaats zou zijn geweest.

De sterk wisselende vragen in zich wijzigende omstandigheden geven weinig mogelijkheden tot standaardoplossingen. Telkens naar beste kennen en kunnen de oplossing aangevend en de richting bepalend mogen we steeds terugvallen op Hem, die leiding geeft in moeilijke situaties. Hij is het, die ons falen wil vergeven, zodat we telkens weer opnieuw mogen beginnen. Hij is het, die op onze bede het werk onzer handen wil zegenen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen