'Evangelischen' — wat zijn dat voor mensen?

In de laatste jaren is ook in ons land de term 'evangelisch' hoe langer hoe meer ingeburgerd. Men komt allerlei organisaties tegen die dit woord in hun naam dragen. Ik denk hier aan de Evangelische Hogeschool, de Evangelische Alliantie, de Evangelische Zendingsalliantie, maar ook aan de Evangelische Volkspartij. Het lijkt wel alsof ze allemaal ineens dit woord ontdekt hebben. In werkelijkheid is de term echter veel ouder. Als naam gaat hij terug op de tijd van de Reformatie. Al vrij gauw spraken de volgelingen van Luther van zichzelf als 'evangelici' en dat dan in onderscheiding van de 'pontifici', de papisten, die de paus en oude scholastieke theologie aanhingen. Hier staat het woord dus eigenlijk op een lijn met 'reformatorisch'. Om dezelfde reden noemen de Lutherse kerken in Duitsland zich nog steeds 'evangelische' kerken. De EKD van vandaag is de Evangelische Kirche in Deutschland.

Later kwam het woord vooral in Engeland en de Verenigde Staten in gebruik. In de 18e eeuw kwam in Engeland onder leiding van John Wesley een opwekkingsbeweging op gang, waaraan ook de naam 'evangelisch' verbonden werd. Hetzelfde geldt van de herleving die daarna in de Church of England ontstond. Degenen die bij deze herleving betrokken waren noemden zich ook 'evangelisch'. In de 19e eeuw vond iets dergelijks ook plaats bij de opwekkingsbewegingen, die aan beide kanten van de Atlantische Oceaan ontstonden.

In onze eigen eeuw zien we opnieuw een opleving van de zgn. evangelische beweging. Overal, door de héle wereld heen, zijn er mensen die zich 'evangelisch' noemen. Hun aantal is zelfs zo groot dat men het een van de belangrijkste bewegingen van deze tijd noemt.

Wat voor mensen zijn het?

In het algemeen kan men zeggen dat het orthodoxe gelovigen zijn, die grote nadruk leggen op bepaalde centrale geloofswaarheden. Toen in 1846 de eerste 'Evangelische Alliantie' werd opgericht in Engeland, aanvaardde men een basis waarin negen 'waarheden' genoemd werden. Ik noem ze hier even in het kort:

1. De inspiratie, het gezag en de genoegzaamheid van de Schrift.

2. Het recht van persoonlijke interpretatie van de Schrift (duidelijk gericht tegen Rome dat het recht van de uitleg van de Schrift geheel voor de officiële kerkelijke organen opeist).

3. Het geloof in de drieënige God.

4. De val en verdorvenheid van de mens.

5. De incarnatie en de verzoening.

6. De rechtvaardiging van de zondaar door geloof alleen.

7. Het werk van de Heilige Geest.

8. De wederkomst van Christus en een eeuwig leven en een eeuwig verderf.

9. De goddelijke instelling van het ambt en van doop en avondmaal.

Uiteraard zijn dit allemaal belangrijke punten en het is ook best te begrijpen dat men in 1846 op deze punten de nadruk legde. Men moest nl. strijden op een dubbel front: zowel tegen het herlevende Katholicisme als tegen het opkomende Modernisme. Toch kan het niet ontkend worden dat een dergelijke opsomming van geloofswaarheden gemakkelijk de indruk wekt dat het Christelijk geloof een kwestie is van het verstandelijk aannemen van bepaalde, min of meer losstaande 'waarheden'. Bovendien kom je hiermee de eigenlijke 'ligging' van de evangelischen niet op het spoor. Deze 'waarheden' worden ook door veel anderen geloofd, die zich toch niet 'evangelisch' noemen.

Om de evangelische 'eigen-aardigheid' op het spoor te komen kan men beter een andere weg gaan. Het is dan nodig te letten op de historische achtergrond van de beweging door de eeuwen heen.

Een gelaagde traditie

In het algemeen kan men zeggen dat de evangelische beweging, althans wat de Westerse wereld betreft, drie 'lagen' vertoont.

1. De onderste laag is die van de Reformatie van de 16e eeuw. Bijna alle evangelischen leiden hun stamboom terug op de Reformatie.

2. De tweede laag heeft in de verschillende landen een verschillende naam, maar toont onder die verschillende namen wel een diepe verwantschap. Voor de Engelssprekende wereld denken we aan het Puritanisme, voor Duitsland aan het Piëtisme en voor ons eigen land aan de zgn. Nadere Reformatie.

3. De derde laag wordt gevormd door de verschillende opwekkingsbewegingen uit de 18e en 19e eeuw, bewegingen die ook weer een sterke onderlinge verwantschap vertonen.

Uiteraard spelen de lagen in de verschillende groeperingen en ook in de verschillende landen weer een eigen rol. Anglikaanse evangelicals (zo worden ze in de Engelssprekende wereld genoemd) zijn over het algemeen sterk op de gereformeerde Reformatie betrokken en zijn dan ook nogal gereformeerd in hun theologie.

Evangelicals in de Engelse vrije kerken zijn meer arminiaans ingesteld, terwijl de zgn. vrije groepen vaak de diepe sporen van de opwekkingsbewegingen vertonen. Bij Duitse 'Evangelikalen' (een naam die ze uit het Engels hebben overgenomen, omdat het woord 'evangelisch' nog steeds in allerlei kerkelijke verbindingen voorkomt) lopen de lijnen heel sterk terug naar het 18e eeuwse Piëtisme. Bij de vrije groepen in ons eigen land liggen er vaak nauwe verbindingen met de opwekkingsbewegingen.

Er is dus nogal wat onderling verschil. Toch maakt de drie-lagige traditie, die ze op de een of andere manier allemaal gemeen hebben, dat er bepaalde kenmerken zijn, die men eigenlijk bij allen terugvindt.

Drie hoofdzaken

In feite komt het altijd weer op drie hoofdzaken neer: 

1. de onvoorwaardelijke aanvaarding van de Heilige Schrift als het gezaghebbende Woord van God aan ons;

2. de persoonlijke geloofsband met Jezus Christus door het werk van de Heilige Geest;

3. de nadruk op de missionaire taak van de gelovigen.

We willen deze drie punten wat verder uitdiepen.

1. De Heilige Schrift als Woord van God

Deze gedachte gaat duidelijk terug op de Reformatie. Men kan de Reformatie van de 16e eeuw karakteriseren als een beweging terug naar de Schrift en naar het evangelie dat daarin verkondigd wordt. Luther, Calvijn en alle andere reformatoren waren allereerst Schrifttheologen.

De evangelischen hebben van het begin af ook altijd grote nadruk gelegd op de Schrift. Zoals we gezien hebben is het eerste punt uit de basis van de Evangelische Alliantie van 1846 de uitspraak over de goddelijke inspiratie, het goddelijk gezag en de genoegzaamheid van de Schrift. Ook het Verbond van Lausanne, dat in 1974 op het Internationale Congres voor Wereldevangelisatie werd aangenomen spreekt in het tweede artikel onmiddellijk over 'het gezag en de macht van de bijbel'.

2. Geloofsverbondenheid met Christus door de Heilige Geest

Hier zien we de duidelijke verbindingslijn met het Puritanisme, het Piëtisme en de Nadere Reformatie. Levend geloof is persoonlijk geloof als vrucht van wedergeboorte en bekering en zich uitwerkend in persoonlijke heiligmaking. Geloof is de vrucht van de persoonlijke ervaring van een innerlijke verandering, die leidt tot een onvoorwaardelijk vertrouwen op Christus als de persoonlijke Verlosser.

Hieruit volgen drie accenten die men eigenlijk bij alle evangelischen tegenkomt: 1) grote nadruk op Jezus Christus en Zijn heilswerk; 2) grote nadruk op de Heilige Geest en Zijn werk; 3) grote nadruk op de gemeenschap der gelovigen, waarbij het accent meer valt op de geestelijke dan op de institutionele eenheid.

3. De missionaire opdracht als DE roeping van de gelovigen

Dit derde kenmerk gaat vooral terug op de opwekkingsbewegingen van de 18e en 19e eeuw, die de stoot gaven tot de moderne missionaire beweging. Wie zelf gered is uit de vuurbrand van het oordeel Gods kan niet anders willen dan ook anderen redden uit diezelfde brand. In het Verbond van Lausanne wordt dan ook ai direkt in de inleiding gezegd dat 'de onvoltooide taak van evangelisatie een uitdaging voor ons' is. 'Wij zijn dan ook vast besloten, door Zijn genade, gehoorzaam te zijn aan de opdracht van Jezus Christus om Zijn heil aan alle mensen te verkondigen en alle volken tot Zijn discipelen te maken.'

De evangelischen hebben in dit opzicht een geweldige aktiviteit ontplooid. Het was voornamelijk hun werk dat de 19e eeuw dé 'eeuw der zending' werd en ook vandaag zijn ze nog steeds aktief op dit punt. De laatste jaren leggen ze in toenemende mate ook nadruk op de sociale verantwoordelijkheid van de christenen in deze wereld, maar ook nu blijft de persoonlijk-missionaire spits gericht op de redding van mensen uit hun eigenlijke nood, nl. die van de vervreemding van God, die de oorzaak van alle andere noden is.

Waar vinden we nu deze evangelischen of evangelicals of Evangelikalen? Daarover graag volgende week verder.

De evangelische beweging heeft de laatste jaren sterk van zich doen spreken. Het is een wereldwijde beweging, die zich ook in een grote verscheidenheid aan ons voordoet. We vroegen prof. dr. K. Runia, hoogleraar aan de Theologische Hogeschool van de Gereformeerde Kerken te Kampen en kenner bij uitstek van de internationale evangelical-beweging om enkele artikelen. In vijf afleveringen geeft hij informatie over de evangelicals. Bijgaand de eerste aflevering.

Red.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen