Heilig op de weg van het heil

Het nieuwste boek van prof. dr. W. H. Velema lijkt mij van zoveel belang dat ik er in plaats van een boekbespreking liever een artikel aan wijd. Het is dan mogelijk een wat bredere weergave van de inhoud te bieden. Dat moge dan in de lezerskring van dit blad stimuleren tot bestudering van dit boekwerk, dat niet enkel voor theologen bestemd is, maar voor allen die ernst willen maken met de heiliging in de praktijk van het leven. Na een inleidend hoofdstuk waarin op de veelzijdigheid van het thema 'heiliging' wordt gewezen, komen de bijbelse gegevens aan de orde: heiliging in de Heilige Schrift. Heel vaak worden de gelovigen als heiligen aangeduid en aangesproken. Dit heilig-zijn ziet op het toebehoren aan God en aan Christus. Heiligen zijn mensen die delen in het heil en daarom wandelen op de weg van het heil. God Zelf is bij uitstek de Heilige. Die benaming wijst niet alleen op Zijn afkeer van het kwade. Zijn heiligheid is de openbaring van Zijn wezen in gericht en genade, in oordeel en redding. Verschillende, met name nieuw-testamentische, teksten waarin de heiliging aan de orde wordt gesteld, ontvangen bredere bespreking. Enkele conclusies zijn: het gaat niet alleen om de toerekening van Christus' heiliging (hier ligt het accent van Kohlbrugge), maar ook om de uitwerking en toepassing van de door Hem verworven heiliging in ons leven. Wanneer de Geest de gave van de heiliging in ons leven verwerkelijkt, worden we daarbij zelf actief gemaakt. De heiliging is heilsnoodzakelijk. Wie de heiliging schrapt, schrapt in het heil zelf. Hij brengt een scheur aan in het werk van Christus.

Rechtvaardiging en Heiliging

De verhouding van rechtvaardiging en heiliging heeft door de eeuwen heen de geesten bezig gehouden. Velema schetst de opvattingen van Bavinck, Barth, Berkhof, Kraan, Miskotte. Zelf sluit hij zich nauw aan bij Calvijn. Diens voorstelling van de heiliging is een trefzekere verwoording van de bijbelse gegevens. De rechtvaardiging is de bron en de heiliging is de vrucht. Er moet steeds met twee woorden gesproken worden, doch in een onomkeerbare volgorde. 'We kunnen de heiliging niet beleven als we niet tegelijkertijd uit de rechtvaardiging leven' (blz. 63). Velema verkiest de term 'heiliging' boven de term 'heiligmaking'. De laatste klinkt nogal massief en zou ons kunnen doen vergeten dat we in de heiliging nog maar op weg zijn. We moeten in het leven van de heiliging steeds weer terug naar de rechtvaardiging!

Is er dan nog wel te spreken van voortgang en vordering in de heiliging? Het is zeker bijbels te wijzen op geestelijke groei door voortgaande wedergeboorte (Velema voert een pleidooi voor een brede vulling van het woord 'wedergeboorte' en wijst de versmalling ervan tot enkel het begin van het nieuwe leven af). Het gaat dan om een volgroeid raken in de ware en volle kennis van Christus. Een groei naar Hem toe in volstrekte afhankelijkheid van Gods genade in ons, dus niet van Hem af in toenemende zelfstandigheid.

Er is echter in dit leven geen voortgang tot zondeloosheid. Naast de opstanding van de nieuwe mens blijft de afsterving van de oude mens permanent aan de orde. Doding en levendmaking omvatten samen de heiliging. Gelovigen blijven de vergeving nodig hebben. Rom 7 : 13-25 moet dan ook worden verstaan als aanwijzing van de tweespalt in het leven van de gelovige.

Vrij in Zijn dienst

Hoofdstuk 5 gaat over 'vrijheid in gebondenheid', hoofdstuk 6 over 'gestalten van de heiliging'.

De begrippen 'heiliging' en 'vrijheid' mogen niet tegen elkaar afgezet worden, zoals gebeurt wanneer er over de christelijke vrijheid gesproken wordt als gold het een uitlaatklep, een enclave van vrijheid in een land van gebondenheid. Paulus noemt zichzelf 'slaaf van Christus', maar juist zó, in dat intense dienstbetoon aan zijn Heere, weet hij zich in de vrijheid gesteld. In het geheiligde leven blijft Gods wet een grote rol spelen. Paulus kan radicale uitspraken doen over de onbruikbaarheid van de wet als weg ten leven. De gelovige is bevrijd van de wet als vloek en van de wet als heilsweg. Maar tegelijkertijd bevrijd tót een nieuwe gehoorzaamheid aan de concrete geboden van de wet! Het nieuwe van deze gehoorzaamheid is dat zij gevoed en gedragen wordt door de liefde. Als Jezus de wet vervult, dan brengt Hij de diepste bedoeling en de breedste uitwaaiering van de wet aan het licht. Het gaat om het liefde-karakter van de door de wet geëiste gehoorzaamheid, die door de Heere Jezus Zelf op weergaloze wijze is betoond.

Hóe functioneert nu de wet Gods in het leven van de heiliging en tot welke gestalten brengt de gehoorzaamheid van het gebod?

Er is de 'persoonlijke verantwoordelijkheid' als het biddend toetsen en peilen van wat in concrete situaties Gods wil in ons leven is. Er is de 'navolging van Christus', een levenshouding waarin Christus transparant wordt doordat iets van Zijn zelfverloochenende liefde en ootmoed mag worden weerspiegeld. Met deze navolging is het 'dragen van het kruis' verbonden. Dit betreft al hetgeen de gelovigen om Christus' wil verduren en ondergaan. Een verdrukking die niet opzettelijk gezocht wordt, maar wel uit liefde tot Christus aanvaard. Tegenover opvattingen als in het geschrift 'In liefde trouw zijn' wijst Velema op de blijvende kracht van de bijbelse normen. Het is niet aan het moderne bewustzijn om nieuwe normen te scheppen. Autonome (zelfbepaling en eigen wettelijkheid) kan geen gestalte van de heiliging zijn. Interessant is de behandeling van de vraag of er van een gebod tot zelfliefde kan worden gesproken. Deze vraag wordt ontkennend beantwoord. Wél hebben we verantwoordelijkheid en plichten jegens onszelf. Zelfliefde is geoorloofd in het kader van de zelfverloochening.

Objectief heiligingswerk?

In dit boek staat niet de polemiek centraal. Dat wil zeggen: er is veel meer een positieve uiteenzetting dan een bestrijding en weerlegging van opvattingen van anderen. Toch toont de schrijver zich ook een scherpzinnig en kritisch gesprekspartner. Zo gaat hij in een apart hoofdstuk in op Berkhofs gedachten over de heiliging van structuren. Het betreft dan allerlei vernieuwingen in de wereld, emancipatie- en bevrijdingsbewegingen, positieve ontwikkelingen in de richting van meer menselijkheid (humaniteit). Berkhof ziet hier de Geest aan het werk in een objectief heiligingswerk, waarbij Hij zowel gelovige als ongelovige mensen in dienst neemt om structuren dienstbaar te maken aan de liefde.

Velema voert een groot aantal bezwaren aan tegen deze gedachtengang, ondermeer: de heiliging voltrekt zich bijbels gezien wel in het horizontale vlak, maar heeft altijd een verticale spits. Zij is op God gericht en stelt Hem in het middelpunt, is dus theocentrisch van aard. Bij Berkhof is de heiliging van structuren eerder humaan van aard.

Bijbels gezien is er geen heiliging buiten de kennis van Christus en de Geest om. Ik val Velema gaarne bij in deze en andere punten van kritiek. Toch verdient Berkhof mijns inziens waardering voor de wijze waarop hij recht probeert te doen aan Christus' koningschap temidden van de machten. Het is tegenwoordig theologische mode om altijd maar weer over de ellende en de narigheid in de wereld te spreken. Vergeten wordt dan dat er ook nog zoveel goeds is, zoveel zegeningen, zoveel positieve ontwikkelingen. Het lijkt haast een ketterij als je daarop wijst! Berkhof doet dat in elk geval vrijmoedig. Maar waar hij in dat verband van een 'objectief heiligingswerk van de Geest' spreekt, zou ik liever de rijkdom en mildheid van Gods algemene genade willen onderstrepen.

Het laatste hoofdstuk ('Heiliging en voleinding') wil de bedoeling van het boek in enkele hoofdlijnen samenvatten. Het gaat dan om de motieven die tot heiliging dringen, de blijvende spanning van het christenleven tussen het 'nu reeds' en het 'nog niet', terwijl - al te kort! - tenslotte gewezen wordt op de onmisbaarheid van het gebed.

Nog een treffend citaat: 'Wie de heiliging verloochent, laat de ramen beslaan die uitzicht geven op de voleinding. Wie de heiliging overbodig acht, parkeert terzijde van de weg, terwijl de voleinding niet wordt bereikt zonder verdergaan' (blz. 177).

Aanbeveling

Het zal duidelijk zijn dat bestudering van dit rijke boek zeer aan te bevelen is. Het is voedzame kost voor de opbouw van het persoonlijk geloofsleven. Bij cursussen inzake christelijke ethiek kan het uitstekend als basis-leerboek fungeren. Zo vaak maakt de ethiek een verbrokkelde indruk. De ethicus , is dan degene die telkens opgeroepen wordt om bij actuele ontwikkelingen heet van de naald commentaar te leveren. Broodnodig is het dan de samenhang van de christelijke ethiek in het oog te blijven vatten. Dit boek levert daartoe een wezenlijke bijdrage. Ver­der kan het predikanten helpen om in hun prediking aan de heiliging die ruimte en aandacht te geven die bijbels verantwoord en vereist is.

Op de omslag zien we een mens in een plek licht, die contrasteert met de donkere omgeving.

Ik dacht aan Noordman's woord over de schepping als een plek licht rondom het kruis. Gaat het ook in de herschepping en in de heiliging niet om zo'n plek licht rondom het kruis? Kruisdragers als lichtdragers. Geheiligd op weg naar het volle heil.

* Dr. W. H. Velema, Geroepen tot heilig leven, Kampen 1985, uitg. J. H. Kok, 185 blz., ƒ 29, 90.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen