Uit aller mond…

Citaten rond een Bijbelwoord
De kerkvader Augustinus schreef eens: 'Een lied is de uiting van vreugde, maar goed beschouwd is het de uiting van liefde'.
En van Luther, die naar het getuigenis van een van zijn vrienden zo op zingen was gesteld dat hij als hij eenmaal was begonnen er bijna niet meer mee op kon houden, stamt de treffende uitspraak: 'Waar je ziet en hoort dat men het Onze Vader bidt en ook psalmen én geestelijke liederen zingt, daar kun je er zeker van zijn, dat daar een heilig christenvolk van God is (…).
Wie in ernst gelooft dat God ons door Christus verlost heeft van zonde, dood en duivel, die kan het niet laten, die moet er vrolijk en met lust van zingen'.
En Calvijn, die ten onrechte nog wel eens doorgaat voor een a-musisch mens, getuigt: 'Wij weten uit ervaring (!), dat het zingen een grote en krachtige werking uitoefent om het hart van de mensen te bewegen en te ontvonken, zodat zij God met heviger en vuriger ijver aanroepen en prijzen'.
En bij Kohlbrugge las ik dezer dagen bij geval: 'Het gemeenschappelijke gezang is tegelijkertijd een gebed. En daarachter ligt een macht, die wij niet verstaan, maar die geweldiger is dan alle zichtbare macht. De liederen zijn ons dan ook niet toevallig aangereikt, maar door de Geest des Heeren, de gemeente ten goede, opdat zij die in haar gedachten zal bewaren en in het hart overwegen'.
Het zingen van psalmen en geestelijke liederen staat in een onverdachte, eerbiedwaardige traditie. De vaderen die zoëven aan het woord waren, hadden het van geen vreemde! De cultus van het oude Israël was zangrijk en het Godsvolk zanglustig! En in de nieuwe bedeling laat Paulus op zijn vermaning: 'Het woord van Christus wone rijkelijk in u' in één adem volgen: 'Leert en vermaant elkander met psalmen en lofzangen en geestelijke liederen, zingende den Heere met aangenaamheid in uw hart' (Kol. 3 : 16). In dit spoor voltrekt de kerk der eeuwen haar pelgrimstocht. Niet alleen zuchtend, maar ook zingend.

Van huis uit
Nooit zal ik vergeten, hoe wij vroeger thuis op weekdagen, maar vooral op de zondagen met vader en moeder en vrienden zongen dat het een lust was. De sabbathsviering was strak en streng, maar in geen geval benauwd en bedompt. Je kwam de deur niet uit – behalve driemaal (!) voor de kerkgang – maar achter die deur hing binnenskamers een heel aparte sfeer. Het was een mengeling van ernst en vrijheid: de heilzame ernst van de vreze des Heeren die een weldadige vrijheid teweeg bracht. Een vrijheid die zich niet in de laatste plaats uitte in de vreugde van het lied, de harmonie rond het harmonium! We zongen alles wat maar lieflijk en welluidend was: een selectie uit Datheen, de 'lofzangen Israëls' van Groenewegen, de psalmen van 1773, de gezangen uit de Hervormde bundel van 1938, Johan de Heer en de 'vliegende blaadjes' van het zangkoor… En ik weet nog als de dag van gisteren, hoe mijn moeder een van haar geestelijke vriendinnen, die al dat zingen maar bedenkelijk vond, terecht wees door de onbevangen vraag: 'Wat denk je straks in de hemel te doen?' Die was raak! Echte muziek is taal van de hoop. Het geestelijk lied is praeludium op de eredienst der eeuwigheid. En tevens: medicijn tegen al de zorgen en zwaarmoedigheden van het aardse bestaan, recreatie tijdens de bekommeringen en beslommeringen van het leven.

Een nieuwe bundel
Al lang en vaak heb ik – en velen met mij – uitgezien naar een omvangrijke bundel liederen voor buiten de eredienst, waarin je niet voortdurend moet selecteren, maar die je op alle bladzijden kunt openslaan en die je voor het overgrote deel met overgave kunt zingen. Dat verlangen is wat mij betreft goeddeels vervuld. De 'Stichting geestelijk lied gereformeerde gezindte' bood ons begin september een nieuwe bundel met 222 geestelijke liederen aan. Gedacht is aan gebruik in het gezin, op scholen en koren, maar ook op kerkelijke verenigingen en kringen.
Dat deze bundel nieuw is, wil (gelukkig) niet zeggen dat al de liederen nieuw zijn. We treffen er vele klassieke oude bekenden aan, die bepaald niet onbemind zijn, zoals met name vele liederen rond de hoge feesten van het kerkelijk jaar. De meeste nieuwe liederen – 49 in aantal – zijn Schriftgezangen, berijmde Bijbelgedeelten, rijk van inhoud, vaak fraai van dichterlijke zeggingskracht en melodie.
In ruime mate is geput uit de schat aan liederen die de traditie ons aanreikt. Drs. H. van 't Veld, die veel mooie verzen en merendeels bekwame vertalingen voor deze bundel heeft geleverd (ik vind de beginregels van lied 37 minder geslaagd), en die een waardevolle lezing hield t.g.v. de presentatie van de bundel, zegt hierover: 'Het hart dat gewoon is het geloof te belijden met de kerk van alle plaatsen en alle tijden wil ook het lied meezingen dat door de wolk der getuigen de eeuwen door op aarde is gezongen. Alleen waar dat belijden van weinig belang wordt geacht, wordt het lied eendagsvlieg, wegwerpartikel, zonder kans zelf ooit een traditie op te bouwen. Wat wij overnamen uit vroegere bundels, Nederlandse en buitenlandse, is naar onze mening Schriftgetrouw, laat het Woord aan het woord, in al zijn volheid'. Ik kan hier helemaal in meekomen en heb veel respect voor de selectie die gemaakt is.

Breed scala
Evenzeer kan ik me vinden in de visie van Van 't Veld, wanneer hij het rijkdom en geen verarming acht, dat een liederenbundel de verschillende accenten weerspiegelt waarmee de dichters in de loop der eeuwen als kinderen van God, maar tegelijk ook als mensen van hun tijd het geloof hebben bezongen.
Heel de verscheidenheid in accent die ook deze bundel kenmerkt – zij bestrijkt globaal de tijd van Middeleeuwen en Reformatie tot ver in onze eeuw – biedt een indrukwekkend exposé van de eenheid in verscheidenheid die eigen is aan de vertolking van het geloof in God de Schepper, Verlosser en Voleinder. Er wordt gezongen van de Vader en Zijn scheppend, zorgzaam vermogen, van de Zoon en Zijn verzoenend offer, en van de Geest en Zijn tucht en troost.
Er wordt gebeden om vergeving en bekering, er wordt gejubeld over genade en vrede. Er wordt gehunkerd naar redding en geborgenheid, er wordt gehaakt naar Christus' komst en vrederijk. Er zijn liederen bij in de wij-vorm, óók liederen in de ik-vorm. Dat deze laatste niet zijn geweerd, maar kennelijk gewaardeerd, is winst. Ontroerend van diepte en eenvoud is bijv. lied 172: 'Jesus, dir lieb ich, Jesus, dir sterb ich, Jesus, dein bin ich in Leben und im Tod' (Augsburg 1667), met de schone vertaling van H. van 't Veld, in het lied dat hieraan voorafgaat. Heerlijk van melodie en woordkeus vind ik lied 155 en 156: 'Zoals ik ben, 'k heb anders niet'. En wat een rijkdom in lied 157: 'Gena van God, hoe loof ik u'! Zulke liederen – en er zou heel wat meer te noemen en te roemen zijn! – vergoeden voor mij ruimschoots de weinige uitzonderingen die mij minder aanspreken.

Betrouwbaar
Gelukkig wordt er nog heel wat gezongen tijdens ons doordeweekse kerkewerk, m.n. door de jeugd. Maar het is niet om het even wat er wordt gezongen. Het komt me voor dat er nogal wat onkruid onder de tarwe ligt verscholen. En dat is niet onbedenkelijk. Het lied heeft macht! Het is medium: het kan bemiddelen wat tot opbouw dient, maar ook wat tot afbraak leidt. En het is zeker ook in onze tijd niet overbodig om zorg te hebben voor het gehalte van de liederen die worden gezongen en waarvan de inhoud zich vastzet in hart en geheugen! Onze stellige indruk is, dat deze bundel betrouwbare bemiddeling biedt.

Spoorslag
Het is te wensen dat van dit liederenboek een spoorslag lot zingen uitgaat, vooral ook naar de gezinnen. De paraatheid van band en plaat is als zodanig niet verwerpelijk, maar bergt wel een gevaar in zich. We zouden vergeten dat zingen 'met aangenaamheid in het hart' nog wat anders is dan een grammofoonplaat of radiouitzending beluisteren als achtergrondmuziek! Waar wordt gezongen en gemusiceerd, blijft het lied niet op de achtergrond, maar dienen het Woord van God en het belijden van Zijn Naam zich op de voorgrond aan, tot in hart en mond. Daar is iets van dat heilige christenvolk, zou Luther zeggen. Niemand moet de waarde daarvan onderschatten!

Tegenstem
Deze bundel heeft iets van een getuigenis. Ze is een aangeheven tegenstem temidden van een wereld die wel zingt, maar niet Gods lof. Van 't Veld heeft opnieuw gelijk: 'Laster, leugen, liederlijkheid hebben te allen tijde hun uitingsvorm ook in het lied gevonden. Daar tegenin klonk (en klinkt) het geestelijk lied. Vanuit die optiek wilden Luther en Calvijn iets beters bieden dan de wereldse minneliedjes, en schreven dichters van de Nadere Reformatie als Lodestein en Sluiter hun liederen voor gezin en gezelschap'. Mogen velen deze nieuwe bundel ontvangen en gebruiken als een tegenstem tegen heel die afgrondelijke golf van lawaai en liederlijkheid die voor muziek wordt versleten!

Uit aller mond
Rest mij de wens uit te spreken dat deze liederenbundel waarin de meeste melodieën eenvoudig, vloeiend en daarom voornaam zijn geharmoniseerd, uit aller mond zal klinken. Om met Bach te spreken: 'Alleen tot eer van God en tot recreatie (d.i. herschepping, verlevendiging) van het hart'.

A. de Reuver, Delft

N.a.v.: Uit aller mond, een nieuwe bundel geestelijke liederen voor gezin, school, vereniging en koor. Uitgave Boekencentrum, Den Haag, 1988. Prijs tot 2 maanden na verschijnen ƒ 49,90. Tekstboekje gebonden (met melodie) ƒ 23,90. Tekstboekje zonder melodie ƒ 5,90.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen