Haken om een tekst uit Maria's lofzang

We hebben een enkele keer erop gewezen dat haken om een tekst of Schriftgedeelte de bedoeling kunnen hebben erop te doen letten dat het betreffende gedeelte omstreden is, althans niet in alle handschriften voorkomt.

Nu wil ik u ook een voorbeeld geven van haken om woorden die bedoelen een goede lezing te waarborgen. We slaan daarvoor op de schone lofzang van Maria in Lukas 1. U ziet in de Statenvertaling haken gezet om woorden in vers 55, vanaf het begin tot het woord 'zaad'.

Wat is de bedoeling?

De Statenvertalers wilden de zin laten doorlopen van vers 54 '... opdat Hij gedachtig ware der barmhartigheid (...) in eeuwigheid'. Tussen de haken staat de tussenzin 'Gelijk Hij gesproken heeft tot onze vaderen, namelijk tot Abraham en zijn zaad'. De Heere is dus eeuwig gedachtig aan Zijn barmhartigheid. Wat een heerlijke waarheid! En Maria wijst daarbij op de belofte van Hem aan de vaderen. Opnieuw een kostelijke belijdenis. God houdt getrouw Zijn Woord. Gelukkig wie weet heeft van Gods barmhartigheid, bewezen in de komst van Zijn Kind. Die barmhartigheid roemt tegen een onzerzijds zo welverdiend oordeel! Wat breekt dan het feestlicht in de nacht van doemschuld en verlorenheid door. Gelukkig wie ziet hoe door de eeuwen heen God Zijn Woord gestand doet. Ook dat is zo bemoedigend voor allen, die in hun nood en worsteling om licht en zekerheid God Zijn eigen Woord voorhouden.

Er is een moeilijkheid

Nu zitten we wat de vertaling betreft wel met een moeilijkheid. In vers 55 zingt Maria er dus van dat God gesproken heeft tot onze vaderen. Tot zover gaat het goed. In het Grieks staat 'elalèsen pros tous pateras hemoon'. Maar dan komt er in de volgende zinsnede 'tooi Abraam kai tooi spermati', dus 'Abram en zijn zaad' staan in de derde naamval of dativus. De Statenvertaling heeft het woordje 'namelijk' ingevoegd, meet dus dat Abram en zijn zaad' een nadere verklaring zijn van 'tot de vaderen'. Vreemd is dat dit laatste niet ook in de vierde naamval staat, voorafgegaan door het voorzetsel 'pros' = 'tot'.

De Nieuwe Vertaling heeft in elk geval wel de moeilijkheid gezien en vertaalt de zinsnede met = 'gelijk Hij gesproken heeft tot onze vaderen - voor Abraham en zijn nageslacht in eeuwigheid'. Dus dan zou Maria bedoeld hebben dat God eeuwig aan Zijn barmhartigheid gedenkt - zoals Hij tot onze vaderen gesproken heeft - voor, d.i. ten gunste van Abraham en zijn nageslacht...

Nu kan het werkwoord 'zeggen' in het Grieks, als het erom gaat aan te duiden tot wie iets gezegd wordt, gevolgd worden door het voorzetsel 'pros' = 'tot' of met een derde naamval, in de zin van aan iemand iets zeggen. Vreemd is dat in Lukas 1 : 55 beide vlak achter elkaar staan. Grammaticaal is twijfel mogelijk of 'Abraham en zijn zaad' een bijstelling bij 'tot onze vaderen' is in dit geval.

Welke lezing?

De lezers kennen mij genoeg om te weten, dat ik zeer aan de Statenvertaling gehecht ben, die ik ook altijd lees, op de kansel en thuis. Maar bij de voorbereiding voor de prediking gebruiken we als dienaren van het Woord ook andere vertalingen en enige commentaren om te trachten de bedoeling van Gods Woord zo zuiver mogelijk weer te geven.

In dit geval vind ik de lezing in de Nieuwe Vertaling beter, ik heb dat de gemeente ook wel eens eerlijk gezegd, als het immers om de goede exegese gaat. Het 'namelijk' van de Statenvertaling staat niet in de grondtekst en laat het verschil in naamval buiten beschouwing.

Hendriksen in zijn grote commentaar op Lukas, verschenen in de 'New Testament Commentary' wijst op pag. 113 bij vers 55 ook op de geconstateerde moeilijkheid. Hij schrijft er twee dingen over, en wel deze (ik vertaal)

1. 'De woorden tooi Abraam' moeten niet geconstrueerd worden met 'elalèsen', alsof God tot Abraham in eeuwigheid zou spreken'.

In eeuwigheid behoort bij het gedachtig zijn aan de barmhartigheid. Dat is God eeuwig wel, maar Hij spreekt niet eeuwig tot Abram en zijn zaad. En

2. 'Bovendien, let op de verandering in de grammaticale constructie, op de accusativus (vierde naamval) na het voorzetsel 'pros' volgt de simpele dativus (derde naamval)'.

De barmhartigheid, die zij zingend prees, had betrekking op Abraham en zijn nageslacht in eeuwigheid, d.i. voor eeuwig. De belofte is niet teniet gedaan door de gave van de wet, zie Gal. 3 : 17 of bij de eerste komst van Christus, zie Gal. 3 : 9, 29.

Ook dr. J. van Bruggen merkt in zijn prachtige commentaar op Lukas op:

'Maria zingt over de zekerheid van de aanneming van Israël, die berust op het geloof in de woorden van de engel over het regeren van Jezus over Jakob. Dit komend bewind was reeds beloofd aan de vaderen, zoals Maria uit de Schriften weet, vs. 55a. Het impliceert dat God Zich over Abraham en zijn zaad ontfermt tot in eeuwigheid'. Ook hier blijkt de voorkeur voor de tweede lezing.

Afsluiting

Na zo acht keer met elkaar over haken en komma's in de Bijbel te hebben nagedacht, laat ik nog een artikel volgen over de komma in de Twaalf Artikelen. Welke komma? Ik houd u nog even nieuwsgierig!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen