Boekbespreking

Ds. Henk Poot, Jozef, een messiaanse geschiedenis, uitg. Novapress, 1998, ISBN 90 6318 165 5, 313 blz., ƒ 34,90.
De Jozefgeschiedenis in het boek Genesis biedt ons een aantal spannende verhalen waarnaar wij reeds vanaf onze jongste jaren geboeid hebben geluisterd. Maar gaat het hier om spannende verhalen? Of is deze Jozefgeschiedenis voor ons op schrift gesteld om ons in Jozef het oertype van vroomheid en deugdzaamheid voor te houden?
Ds. Poot, de auteur van boven genoemd boek leest de Jozefgeschiedenis bepaald anders. In een breedvoerige verhandeling van Gen. 37-50 – niet direct een exegese vers voor vers, maar meer een uiteenzetting in een heilshistorische benadering – stelt hij Jozef in zijn vernedering en verhoging in het licht van de lijdende en verheerlijkte Messias Jezus. Hij noemt de Jozefgeschiedenis een messiaanse geschiedenis.
Daarbij maakt de schrijver heel intensief gebruik van wat de joodse traditie over de Jozeffiguur te berde heeft gebracht (in Midrash/Tabnoed/Zohar en in de Targummim, vrije vertalingen van bijbelgedeelten). Hij signaleert grote verwantschap tussen joodse en christelijke exegeses en concludeert, dat de idee van een lijdende Messias (ben Jozef) het jodendom in geen enkel opzicht vreemd is.
Helaas is de kloof tussen kerk en synagoge de eeuwen door tot een haast onoverbrugbare geworden. Maar zijn er geen bruggen te bouwen? Leert de veelsoortige Messiasverwachting binnen het jodendom ons ook niet, dat het geloof in het lijden en de verhoging van Jezus de Zaligmaker in joodse ogen niet 'ongeloofwaardig' behoeft te zijn?
Vooral in een hoofdstuk tussendoor – intermezzo geheten – legt ds. Poot op dit alles de nadruk. En in een uitvoerig notenmateriaal verwijst hij daarbij naar vele joodse bronnen en Israëlliteratuur (o.a. F. de Graaf, F. Winreb, P. A. Elderenbos).
Intussen beseft ds. Poot, dat Jezus de Christus, zoals Hij ons in het Nieuwe Testament wordt aangewezen, niet meer een (lijdende) Messias is, die als martelaar boet en wiens martelaarschap ook verzoent, maar – anders dan in de joodse Messiasverwachtingen – de lijdende Messias is. Die plaatsvervangend door Zijn dood verzoening doet en dat Hij zo ook de grote Overwinnaar is, Die de verlossing aanbrengt. De wetsbetrachting van het orthodoxe jodendom, hoezeer ook te respecteren, kan daarvoor geen alternatief zijn.
Ik zou ook nog een stap verder willen gaan en zeggen, dat Jezus de Christus volgens het klare getuigenis van het Nieuwe Testament de eeuwige Zoon van de eeuwige God Zelf is. Helaas is deze Messiasgeheimenis in de joodse traditie niet terug te vinden. De openbaring daarvan aan het jodendom is een zaak van de opgestane Christus Jezus Zelf. Als Hij Zich weldra aan Zijn volk zal openbaren (Rom. 11 : 25v), zoals eenmaal Jozef zich aan zijn broeders openbaarde, zal de sluier worden weggenomen.
Er is veel in het lijvige boek dat ik hier bespreek, dat ik herken en beaam. Dit boek biedt in feite veel meer dan wat de titel veronderstelt. Het is ook een boek, waarin de christelijke kerk eraan herinnerd wordt, hoezeer zij faalde in de miskenning van de rijke joodse tradities. En tegelijk dient het zich aan als een antwoord aan joden in Israël die in hun geestelijke vacuüm op zoek zijn naar een Messiaanse figuur die hen redden kan.
In zijn ijver om een brug te bouwen, zal ds. Poot toch inmiddels niet willen vergeten, dat 'het skandalon' van de gekruisigde en opgestane Messias in de ene God-menselijke Persoon van Jezus Christus blijft bestaan, zolang als de 'bedekking' van de aangezichten niet wordt weggenomen.
Ik zou dan ook niet zonder meer met de auteur van dit boek willen zeggen, dat 'Israël – meer dan in de leer te gaan bij de christelijke kerk – in haar eigen traditie kan ontdekken, dat de verhoging van de Messias voorafgegaan wordt door zijn vernedering' (blz. 106). Ds. Poot weet al te goed, dat het hier in de joodse traditie om verschillende messiassen gaat, niet om één en dezelfde als in het christelijk geloof (geen verlossing zonder verzoening).
Verder zou ik het ds. Poot ook niet graag nazeggen, dat wij de verkondiging van deze unieke Messias aan het joodse volk kunnen overlaten aan Jezus zelf (blz. 228). Paulus geloofde, dat Jezus Christus Zich nog eens aan Israël zou openbaren, zoals eenmaal Jozef aan zijn broeders in Egypte, maar dat weerhield hem er niet van om intussen 'enigen uit hen te willen behouden'(Rom. 11 : 14).
Ten slotte vind ik, dat wij bij het hanteren van joods traditiemateriaal in onze exegese van oudtestamentische teksten wel onze grenzen moeten bewaken. Paulus waarschuwt Timotheüs in zijn eerste brief aan hem (1 : 4) om 'zich niet te begeven tot fabels en eindeloze geslachtsrekeningen welke meer twistvragen voortbrengen dan stichting Gods die in het geloof is'. Geheel anders dan in de joodse exegese hanteerde Paulus teksten uit het Oude Testament niet in die zin, dat hij die teksten interpreteerde naar wat voor hem in zijn situatie bruikbaar was.
Verder moeten wij ertegen waken, dat heilshistorische duidingen geen allegorische uitwijdingen worden. Wat dat betreft gaat ds. Poot wel eens al te ver in zijn ijver om de Jozefgeschiedenis en de gebeurtenissen omtrent Jezus te parallelliseren.
Intussen blijft zijn boek een leerzaam boek waarin de lezer veel zal vinden, dat behartigenswaardig is en aanmoedigt om diep door te denken over een recht 'Zicht op Israël'.
C. den Boer, Bennekom

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen