Arminianisme toen en vooral nu

De in deze lezing geboden beschouwingen vertegenwoordigen niet het officiële remonstrantse standpunt, dat trouwens helemaal niet bestaat. De Remonstrantse Broederschap is een vrij brede kerk, niet zo breed als de N.H. Kerk, maar in breedte wel te vergelijken met de Gereformeerde Bond. Zoals in de GB er gradaties in orthodoxie zijn, zo zijn er ook in de RB wat betreft de vrijzinnigheid. Er zijn remonstrantse theologen, maar er is geen vastomlijnde remonstrantse theologie.

Stellingen

1. Arminianisme is een wijdere beweging dan het Nederlandse remonstrantisme. Evangelicalen noemen zich in Amerika 'Arminians' en zetten daarmee een traditie uit de 18e eeuw voort. Het ligt voor de hand dat opwekkingsbewegingen uitgaan van de vrije wil van de mens. Daarop doen zij juist een beroep. Met dit soort Arminianen werken de Gereformeerde Bonders - kennelijk niet zonder problemen - samen in de EO. Tussen deze Arminianen en de Nederlandse remonstranten is er nauwelijks contact.

z. De strijd tussen remonstranten en contra-remonstranten in de 17e eeuw ging om een oud probleem in de christelijke theologie. Geen van beide partijen kan hierbij op een exclusieve manier de traditie voor zich opeisen. De contra-remonstranten staan in de lijn van Paulus, Augustinus en enkele middeleeuwse augustianen. Dat moet binnen het christendom wel een minderheid worden genoemd, wat nog niets over waar en onwaar zegt. De grote meerderheid in Oost en West dacht op dit punt min of meer semi-pelagiaans, en zocht naar een compromis, waarin zowel de genade van God als de verantwoordelijkheid van de mens tot haar recht moest komen. De remonstrantse positie sluit bij deze laatste visie aan.

3. De vraag of de oude remonstranten (uit de tijd van vóór de Verlichting) eigenlijk op alle punten dicht bij de gereformeerden stonden, met alleen een kleine afwijking in de leer van de verkiezing, wordt al sinds eeuwen gesteld en - vaak op grond van een eigen theologische voorkeur - verschillend beantwoord. De vraag verliest verregaand haar theologische relevantie als men erkent dat een verschil in inzicht, en vooral een verschil in theologische formulering wat betreft de verkiezing en verantwoordelijkheid geen aanleiding tot een kerkscheuring zou mogen zijn.

4. De Verlichting heeft een sterke invloed op alle remonstranten gehad. Zoals toen de socinianen veranderden (zij lieten het geloof in wonderen vallen), zo is het ook bij de remonstranten het geval. Alle remonstranten, zowel theologen als leken, houden bijbelkritiek en kritiek op het overgeleverde dogma voor geoorloofd. Zij sluiten hiermee intussen ook aan bij de meerderheid van de theologen (maar wellicht niet de leken) in de diverse christelijke kerken.

5. Het probleem van de verhouding van de remonstranten tot de SoW-kerken kan theologisch voor de remonstranten vrij gemakkelijk worden opgelost, als men de belijdenisgeschriften als het referentiekader ziet waarbinnen de prediking en het theologiseren zich voltrekken. Dan zou de remonstrantie naast de Dordtse Leerregels als een oriëntatiepunt kunnen worden genoemd. In de lutherse en gereformeerde belijdenisgeschriften worden over en weer ook wel onvriendelijke dingen gezegd, en toch gelden ze samen als 'het belijden der vaderen'.

6. Voor de GB zijn de problemen hier veel groter, omdat men een veel nauwere binding aan de belijdenis wil. Een toetreding van de RB tot de SoW-kerk zal men zien als een bewijs dat de vrijzinnigheid het inderdaad binnen de Synodaal Gereformeerde Kerken en de N.H. Kerk heeft gewonnen.

- 7. Over het probleem van de verkiezing en verantwoordelijkheid zou wellicht theologisch verregaand overeenstemming kunnen worden bereikt als men niet naar een compromis zoekt, waarbij toch altijd op een onbevredigende manier het ene aspect wordt overgewaardeerd ten koste van het andere, maar naar complementariteit. Het is voor honderd procent Gods genade en voor honderd procent de door Gods genade geactiveerde werkzaamheid van de mens. Bij alle activiteiten moet men zich dan wel afvragen of die werkelijk wel door Gods genade zijn geactiveerd, of dat heel andere motieven mee aan het werk zijn.

8. Het is voor de toekomst van de kerken van groot belang dat de GB bij het geheel betrokken blijft, omdat het nu eenmaal een feit is dat het geloof primair in de orthodoxie wordt overgeleverd. Het dogmatische rigorisme dat men binnen de GB aantreft is een belemmering voor het uitdragen van een levende boodschap, maar de onverschilligheid op dogmatisch terrein van veel remonstranten, synodaal gereformeerden en hervormden buiten de GB is dit voor het uitdragen van een relevante boodschap.

9. Eén grote kerkorganisatie is helemaal niet gewenst, aangezien de kans groot is dat niemand zich daarin thuis voelt. Financiële redenen dwingen wellicht tot samenwerking, maar veel belangrijker zou een intensief geestelijk contact tussen de verschillende kerken en stromingen binnen de kerken zijn.

10. De binnen de kerken steeds meer aanvaarde remonstrantse benadering van het evangelie en de traditie is van belang voor de vormgeving van de prediking van het evangelie, de liefde tot de waarheid, die kenmerkend is voor de GB, is en blijft onmisbaar voor de inhoud van de prediking.

E. P. MEIJERING, LEIDEN

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen