Erfenis van drs. K. Exalto

Klaas Exalto, geboren op 11 juni 1919 te Linschoten, studeerde theologie in Utrecht en werd in 1955 predikant. Hij diende de gemeenten van Brakel (1955-1960), Melissant (1960-1966), Noordeloos (1966-1972), Hasselt (1972-1978) en Benthuizen (1978-1985). In 1956 werd hij gekozen in het bestuur van de Bond van Nederlandse Hervormde Jongelingenverenigingen op gereformeerde grondslag, welke later opging in de Hervormd Gereformeerde Jeugdbond. In 1968 verliet hij het bestuur. Van 1968-1989 was hij lid van het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond. In de eerste drie jaren van deze periode was hij tevens lid van de hervormde synode. Dertig jaar zat hij in het bestuur van de Willem de Zwijgerstichting.

Erfenis
Na zijn emeritaat in 1985 bleef ds. Exalto wonen in Benthuizen. Toen ik van 1993 tot 1998 de hervormde gemeente van Benthuizen diende, was hij ‘mijn gemeentelid’. Het was een bewuste keuze van hem om op de achtergrond te blijven. Zelf zie ik me met veel collega’s als zijn leerling. Ds. Exalto zag zijn leerlingen echter als vrienden. Als pastor maakte ik mee hoe hij overspannen werd. Dat preken en schrijven steeds moeilijker en uiteindelijk zelfs onmogelijk werd, was een zware aanvechting. Hoe donker het ook was, in het geloof bleef hij zich aan Christus en Zijn beloften vastklemmen. Na een ernstige ziekte overleed hij op 24 maart 2003, in de leeftijd van 83 jaar. Als erfenis gaf hij mee: ‘Ik sterf in het geloof. In hetzelfde evangelie dat ik ongeveer vijftig jaar anderen gepredikt heb. Ik stem in met de woorden van Bullinger op zijn sterfbed: Ik geloof wat ik belijd en ik belijd wat ik geloof, toegepast op Zondag 1 van de Heidelbergse Catechismus. Mijn kinderen en kleinkinderen houd ik voor schapen en lammeren van Christus’ kudde. Ik hoop en bid dat ze ook zo door het leven zullen gaan. Mijn lieve vrouw wens ik nog enkele gezegende jaren toe en een ruime ingang in Gods heerlijkheid en aldaar een wederzien.’ Op de sobere rouwkaart werd de door hem zelf uitgekozen tekst afgedrukt: ‘En een iegelijk die leeft, en in Mij gelooft, zal niet sterven in der eeuwigheid.’ (Joh. 11:26). In deze tekst vinden we het doel van zijn leven: Christus en het geloof. Op vrijdag 28 maart werd hij begraven op de oude begraafplaats naast de Hervormde kerk in Benthuizen. Het grafschrift luidt niet ‘dienaar van het Goddelijke Woord’, maar conform zijn eigen wens ‘dienaar van het evangelie’. Dat typeert hem. Benthuizen wordt in de kleine kerkgeschiedenis niet alleen meer verbonden met de naam Ledeboer, maar ook met die van Exalto.

Invloed
In de eerste plaats diende ds. Exalto de gemeenten en de kerk in prediking, pastoraat en catechese. Hij was herder, maar vooral leraar. Het was zijn lust en leven zich te verdiepen in de Heilige Schrift en te graven naar de schatten die verborgen liggen in de belijdenisgeschriften en in de geschiedenis van de kerk der eeuwen. Altijd stimuleerde hij anderen tot studie. Hij gaf leiding aan een kring van studenten in de pastorie van Benthuizen en van predikanten in het verenigingsgebouw te Molenaarsgraaf. De Institutie van Calvijn en andere standaardwerken werden bestudeerd. Jarenlang was ds. Exalto docent aan de cursus Theologische vorming van gemeenteleden, in Harderwijk, Zeist en Middelharnis. Voor velen zijn de kerkhistorische reizen onvergetelijk geworden. Nog meer invloed heeft Exalto gehad in het schrijven van boeken. Ook hield hij in den lande veel lezingen en schreef talrijke artikelen in allerlei tijdschriften. In zijn wetenschappelijk bezig zijn had hij voortdurend het gewone volk op het oog.

Reformatie
Het was het devies van ds. Exalto: vaar een vaste koers. Concreet hield dit voor hem in een zich vasthouden aan de gereformeerde leer, te verstaan als de levende leer van Christus. Het is nodig te leren van het verleden met het oog op het heden en de toekomst. Luther nam een voorname plaats in zijn studie in. Als mens voelde hij zich met hem verwant. Van Luther leerde ds. Exalto vooral de rechtvaardiging van de goddeloze. In Calvijn trof hem de evenwichtige uiteenzetting van de geloofsleer. Wat Exalto van de reformatoren leerde over de zekerheid van het geloof, de persoon en het werk van Jezus Christus, de bekering, de sacramenten, de uitverkiezing, de voorzienigheid, de voorbereiding op het sterven, de kerk, de toekomst enzovoort, gaf hij door aan anderen.

Nadere Reformatie
De Nadere Reformatie zag ds. Exalto als voortzetting van de Reformatie van de zestiende eeuw. Hij deed onderzoek naar veel oude schrijvers, onder anderen Teellinck, Schortinghuis, Udemans en Oomius. Een inleiding werd geschreven bij een herdruk van de Troostfonteyne van Oomius. Na zijn overlijden, namelijk op 8 oktober 2003, werd dit boek aangeboden aan mevr. Exalto. Uit de Nadere Reformatie haalde hij het positieve van de levensheiliging en de praktijk der godzaligheid. In tegenstelling tot anderen nam hij de visie van de in de eindtijd te verwachten bekering van Israël uit deze periode niet over.
Ds. Exalto benoemde de schaduwkanten van de Nadere Reformatie, zoals het meer benadrukken van de wedergeboorte dan het geloof in Christus.

Kerk
Ds. Exalto leed onder de nood van de Nederlandse Hervormde Kerk in verband met Samen op Weg. Hij doorzag de situatie, lang voordat de fusie een feit werd. Eens zei hij: ‘De duivel wil bloeiende gemeenten door dit proces kapot maken.’ Achteraf bleek dat hij op dit punt een vooruitziende blik heeft gehad. Hij heeft het ontstaan van de Protestantse Kerk in Nederland op 1 mei 2004 niet meer meegemaakt. Wat zou hij gedaan hebben? Het blijft gissen, maar ik vermoed dat hij protesterend zich zou hebben mee laten nemen. Ds. Exalto is de strijd van de kerk op aarde te boven en mag een plaats hebben in de triumferende kerk, waar geen dwaling en verdeeldheid meer is.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen