BOEKBESPREKING

De puberjongen die zijn heavy metal-cd's de deur uitdoet en voortaan kranten bezorgt met Psalmen voor nu op zijn walkman: zijn ouders zijn er blij mee! De jeugdouderling die de vraag krijgt of tijdens de kerkdienst eens uit Psalmen voor nu gezongen kan worden omdat dat de jeugd zo aanspreekt: hij vindt het maar moeilijk ... Ziedaar de spagaat die kan ontstaan rond Psalmen voor nu, het initiatief dat de psalmwoorden dichtbij wil brengen door eigentijdse muziek en taal. Een poging om de psalmen bij de mensen te brengen: wie zou daar niet sympathiek tegenover staan? Tegelijkertijd is het veelzeggend dat zo'n project nodig is. Luisteren we naar de initiatiefnemers, dan constateren zij dat bij velen de psalmen uit het centrum van het geloofsleven verdwenen zijn doordat (!) men in de kerk gezangen is gaan zingen - en die gezangen hebben de psalmen naar de zijlijn verdrongen'.
De projectgroep is niet lichtvaardig te werk gegaan. Een team van hebraïsten, dichters en popcomponisten werd ingeschakeld. Men startte in 2002 en kwam in 2005 met de eerste cd: Totdat het veilig is. Deel 2: Voor niemand bang, verscheen vorig jaar, in februari gevolgd door deel 3: Liefde, brood en slaap. In totaal zijn nu bijna vijftig psalmen beschikbaar, verdeeld over drie cd's.
Tijdens onze erediensten functioneert het Geneefse psalter in de gemeentezang, als coupletlied waarin ook een grote groep mensen met orgelbegeleiding Gods lof kan bezingen. Bij Psalmen voor nu moeten we eerder denken aan een praiseband en een leadzanger(es) die, microfoon in de hand, de solo zingt. Dat is een totaal andere setting, waarbij een gemeente hooguit kan proberen met de 'voorzanger' mee te zingen - wat niet eenvoudig is, want popmuziek zit vol ritmische verschuivingen waarbij noten net vóór of net ná de tel vallen, maar vooral niet óp de tel. Ook de vele rusten tussen - en soms binnen - de zinnen maken deze liederen voor gemeentezang ongeschikt. Een gemeentelied is nu eenmaal iets anders dan een sololied of een koorwerk. De initiatiefnemers onderkennen dat: voor gemeentezang hebben zij hun liederen ook niet primair bedoeld.
De nieuwe psalmberijming - berijming is eigenlijk niet het goede woord, want het hoeft niet altijd te rijmen - ligt dichtbij het dagelijks spraakgebruik. 'We hebben schoon genoeg van alle minachting en spot, van arrogante mensen, we hebben echt genoeg van duur gedoe. We zijn hun opgeklopte praatjes moe': zo eindigt Psalm 123, waar de Herziene Statenvertaling zegt 'Onze ziel is meer dan overladen met de spot van de zorgelozen, de verachting van de hoogmoedigen.' Jammer dat op de cd de ending (het naspel, in orgeltermen) van deze psalm vol zit met wow- en yeah-klanken: bij een gebed om redding lijken zulke geluiden minder gepast.
Het klinkt cru, maar 'Want foute mensen liegen er op los, van binnen zijn ze door en door bedorven' (Ps. 5) blijft heel dichtbij. 'Want in hun mond is niets wat oprecht is, hun binnenste is enkel verderf.' Nog een voorbeeld, uit Psalm 23: 'Ik zit aan uw tafel, persoonlijk genodigd; ik zie voor het raam de jaloerse gezichten' als vertaling van 'U maakt voor mij de tafel gereed voor de ogen van mijn tegenstanders.'

Met een lengte van 13,5 minuut is Psalm 78 veruit de langste op deze cd. Geschiedenisles is de titel hier terecht. Mooi dat de psalm echt als één geheel wordt gepresenteerd. Zingen wij niet veel te vaak 'versjes' in plaats van psalmen? In de tekst wordt het murmureren van de Israëlieten in de woestijn wel heel plastisch verwoord wanneer er gezongen wordt over 'van de honger verrekken'. Ongetwijfeld heeft het opstandige volk woorden van die strekking gebruikt, maar of we dat nu zo moeten nazingen? Als kerkmusicus schrijf ik vooral vanuit het muzikale perspectief: het theologisch oordeel laat ik graag aan theologen over. Ieder zijn vak. De melodie van Psalm 56 heeft iets naargeestigs, schildert de mens in diepe nood, maar is door zijn grillige en onregelmatige structuur niet geschikt voor gemeentezang. In Psalm 79 en 127 bestaat de melodie uit korte motieven, van elkaar gescheiden door rusten. Dat maakt het niet alleen lastig zingbaar voor een grotere groep mensen, de rusten verbrokkelen ook de tekst - terwijl anderzijds weer woorden aan elkaar worden gezongen waar een cesuur op zijn plek zou zijn.

De titel van de cd klinkt nu als liefdebrood en slaap. De cd is een essentieel medium bij het promoten van de Psalmen voor nu. Walkman of mp3-speler, oordopjes, nummers eindeloos herhalen tot je de woorden wel kunt dromen: zó leert de jeugd haar popsongs. Of een cd aanslaat - en of daarmee het project succesvol is - is dus mede afhankelijk van de uitvoering.
Opvallend is Psalm 87, gezongen met een accent dat de allochtone herkomst van de zanger verraadt. Ik moest er wel aan wennen, maar eigenlijk is het juist mooi bij deze psalm, waarin immers sprake is van allerlei nationaliteiten die tóch Jeruzalem als geboorteplaats hebben. Psalm145: Adem om van u te zingen, is een echte Ohrenfresser, een pakkend melodietje dat zich in je hoofd nestelt en dat je niet zomaar weer kwijt raakt. De woorden 'Hij vergeeft, Hij vergeeft' vormen een refrein dat zich ook in onze oren mág nestelen!
Mooi vond ik ook Psalm 8: in de inleiding klinkt de verwondering, fraai is de harmonische wending bij de woorden 'dat wonder van uw hand', treffend het in koor gezongen 'wat is de mens'. Prachtig - maar geen gemeentelied!
Opmerkelijk is wel dat de jeugd - de doelgroep! - niet onverdeeld positief is over Psalmen voor nu. Reacties als 'De muziek vind ik wel erg soft: beetje zeurderig' en 'De uitvoering is tenenkrommend jaren-70: ik heb voortdurend 't idee dat ik naar Boudewijn de Groot zit te luisteren' (geknipt van een internetforum) illustreren dat het geen zin heeft de jeugd te willen plezieren met actuele muziek: de jongerencultuur verandert zó snel dat je altijd achter de feiten aan zult lopen. Het zou mooi zijn als jongeren door dit initiatief liefde voor de psalmen krijgen. De vertaalslag naar minder tijdgebonden melodieën maken ze later wel. .

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen