Op weg naar Liedboek 2012

De eenheid van geloven en belijden is in de kerk een groot goed, sterker: ze is wezenlijk voor de identiteit van de kerk. Dr. Gerben Heitink, emeritus-hoogleraar praktische theologie, is er niet gerust op hoe het in de Protestantse Kerk met die identiteit staat. Hij constateert in zijn recente boek Een kerk met karakter dat evangelischen in haar midden aan invloed winnen, dat ook de invloed van de Gereformeerde Bond groot is en dat lutheranen een kerkje in de kerk vormen.
‘Zolang het de Protestantse Kerk niet lukt een verbindende cultuur en identiteit te ontwikkelen, heeft ze naar buiten toe geen antwoord op de uitdagingen van de dominante cultuur.’
Dat de relatie tussen de eenheid van de kerk en het zingen van de gemeente gelegd wordt, is terecht. We hebben in de eredienst gelukkig geen solisten, die na de geloofsbelijdenis of voor de verkondiging zingen. Dan zingt de gemeente, samenzang. Samen bezingen we Gods grote daden en geven we stem aan de beleving van het geloof.
De synode houdt vast aan een liedboek voor de kerk als geheel: ‘Het kan verbindend werken en alleen al als boek de eenheid bevorderen in de kerk van Jezus Christus in een tijd van groeiende fragmentarisering van kerk en samenleving.’
Dat is een hoge insteek, waarmee het liedboek tegendraads in de kerkelijke cultuur van versnippering moet functioneren. Het streven is dat de komst van een nieuw liedboek een einde maakt aan alle gestencilde liturgieën met zelf geselecteerde liederen. Die insteek wordt overigens wel direct gepaard aan nuchterheid en realiteitszin, omdat aangegeven wordt dat ‘verschillende groepen binnen de kerk verschillende voorkeuren zullen hebben’. Eenheid in verscheidenheid noemen we dat tegenwoordig.

Kwaliteit
Hier ligt het spannende punt voor de samenstellers van dit Liedboek. Hoe bevorderen we de eenheid en doen we recht aan diverse doelgroepen in de kerk? Het is van belang in deze fase van het project hierover lang na te denken. De Zwolse organist Toon Hagen bijvoorbeeld heeft zijn gebrek aan vertrouwen al uitgesproken, toen hij het op grond van het in de synode gepresenteerde voorbeeldkatern over ‘een onsamenhangende en onoverzichtelijke bundel had, een allegaartje’. Hij ziet niets in het recht doen aan diverse kerkelijke stromingen en wil inzetten op kwaliteit.
Om te voorkomen dat er meer geluiden als van Hagen zullen klinken en – belangrijker – om een liedboek te krijgen dat de gemeenten zal dienen, is het nodig lang na te denken en overeenstemming te bereiken over de selectie van liederen. Dat zal eenvoudigweg gepaard moeten gaan met keuzes. Zo breed worden dat iedereen door wel iets aangesproken zal worden – daarmee geeft de Interkerkelijke Stichting voor het Kerklied (ISK), die van de synode de opdracht kreeg een liedboek samen te stellen, geen leiding. Richting geven zal niet makkelijk zijn, maar is wel vruchtbaar.

Vaag godsidee
Laat de grondslag van de kerk hierin ook richtinggevend mogen zijn. Als de kerk bij het Woord wil leven en zich verbonden weet met de belijdenis van de Reformatie, zal hier een inhoudelijk ijkpunt liggen. Zingen van het werk van God in deze wereld tilt de gemeente uit boven de waan van de dag en zet haar in de traditie van de kerk der eeuwen. Het gaat immers om een liedboek voor de kérk. En de kerk heeft in haar belijdenis verwoord hoe ze de openbaring van God in Zijn Woord verstaat. Waar die belijdenis ijkpunt zal zijn, is er ruimte voor een enorme schat aan liederen, maar weten we tegelijk dat liederen met een vaag godsidee de gemeente niet stichten.
Zullen het niet vooral de heilsfeiten zijn die lieddichters mogen inspireren? Zou de ISK en haar vrijgestelde coördinator ds. P. Endedijk hierop willen insteken? Ds. A.F. Troost heeft recent de vraag gesteld: ‘Komt in de gezangen wel voldoende het evangelie van de verzoening van het kruis aan de orde? Wordt aan het "priesterlijke werk van de Hogepriester van onze belijdenis" niet tekortgedaan? Dat zijn vragen die van wezenlijk belang zijn met het oog op een nieuw liedboek en ons dwingen als gehéle kerk uiterst attent te zijn.’
Het lijkt me tevens de enige weg waarop kerkelijke stromingen dichterbij elkaar zullen komen, zoals beoogd wordt.

Inbreng
Aan alle kerkenraden is gevraagd om in de maand februari aan de classicale vergadering duidelijk te maken welke liedbundels in de eredienst worden gebruikt en hoe vaak dat gebeurt. Tevens is een formulier bijgevoegd waarop de kerkenraden kunnen invullen welke genres en welke liederen uit het voorbeeldkatern de voorkeur hebben. Ik hoorde van sommige kerkenraden dat ze niet wilden reageerden, omdat het Liedboek zich ver buiten hun gezichtsveld bevindt. Dat is jammer.
In deze fase van het project is het hebben van onze inbreng nodig. Nu wordt er van niemand gevraagd een oordeel uit te spreken over de inhoud van het Liedboek 2012. Nu zijn we als leden van de kerk wel geroepen ons in te zetten voor een liedboek dat een bijbels-reformatorisch karakter heeft. Enige maanden geleden liet het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond het moderamen van de synode per brief weten dat we in dit project graag participeren.
Het is immers van groot belang dat als in deze tijd de verschillende werkgroepen bemenst gaan worden, er deskundige theologen, neerlandici, musici en lieddichters zijn die vanuit een gereformeerde overtuiging hun inbreng willen leveren. Diverse van hen uit de kring van de Gereformeerde Bond hebben hun verantwoordelijkheid genomen en zich voor 1 januari jl. voor een van de werkgroepen aangemeld. Het is nu afwachten hoe de reactie van ds. Endedijk c.s. op hun aanmelding zal zijn.

NBV
De overwegingen die aan aanmelding voorafgaan, zijn van een andere aard dan de argumenten om te zijner tijd het Liedboek al dan niet in de gemeente (de eredienst) te gebruiken. Dat laatste is nú geen discussiepunt. Vanuit de doelstellingen van de Gereformeerde Bond om de kerk in gebondenheid aan de gereformeerde belijdenis te dienen, zetten we ons nu in voor een kwalitatief goed, bijbels, reformatorisch liedboek. Zoals we ons in de jaren negentig en daarna ook betrokken wisten op de Nieuwe Bijbelvertaling, in de hoop dat deze vertaling zowel betrouwbaar als verstaanbaar zou zijn. En waar deze vertaling in de kring van de Gereformeerde Bond nauwelijks op de kansel gebruikt wordt, gebeurt dit in andere gemeenten wel – gemeenten waarvoor we ons ook verantwoordelijk weten. Daarbij komt dat een te sterke focus op de eredienst niet nodig is. Nadenken over een liedboek stelt ons de vraag hoeveel we op de verenigingen van de kerk, op catechisatie en in de gezinnen nog zingen. In de gemeente mogen we ook dat laatste krachtig stimuleren. Laten kerkenraden dit aspect meenemen als ze vanwege het Liedboek nadenken over wat er onder ons gezongen wordt. Het feit dat de kerk kampt met een tekort aan musici die in de eredienst kunnen begeleiden, is eveneens een signaal dat er op dit terrein veel huiswerk ligt.

Catechismus
Met dankbaarheid is opgemerkt dat in het komende Liedboek het gehele psalmboek opgenomen zal worden. Wat zou het mooi zijn – mogen we die vraag daarom hier publiek stellen? – als het ISK-bestuur besluit achterin het liedboek de tekst van de Kleine Catechismus van Luther (1529) en de tekst van de Heidelbergse Catechismus (1563) op te nemen! Beide catechismi zijn te vinden in de binnenkort te verschijnen officiële uitgave van de belijdenisgeschriften vanwege het moderamen van de Protestantse Kerk. In de gereformeerde traditie is tot en met de Hervormde Gezangenbundel van 1938 altijd de catechismus als leerboekje opgenomen geweest. De blijvende aandacht voor de catechese waartoe de synode zich in november verplicht heeft – al beseffen we dat in de ISK meer kerken deelnemen – is een extra motief om tot opneming van de catechismus te besluiten. Zo houden we zingende en lerende gemeente bij elkaar.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen