Onbegrepen realiteit

Heeft de Bijbel wel een antwoord op het lijden? Want lijden stelt ons voor vragen. De vraag waar veel mensen mee komen, is: ‘Als God almachtig, is Hij dan wel goed? Hij zou het lijden immers kunnen voorkomen.’ Of moeten we zeggen: ‘God is wel goed, maar (helaas) niet almachtig. Hij wil het lijden wel voorkomen, maar is daar blijkbaar niet toe in staat.’

Antwoorden
Wat zegt het Woord van God over lijden? De volgende vier gedachten zijn bedoeld als een antwoord op het lijden.
(1) Het lijden komt niet van God, maar van de duivel. Als voorbeeld wordt Job genoemd. Nu kunnen we het verhaal van Job niet opvatten als een verklaring voor al het menselijke leed. Bovendien moeten we niet vergeten dat God de duivel toestemming geeft Job te treffen. We mogen de duivel nooit als een zelfstandige grootheid tegenover God plaatsen. Is het echt waar dat de duivel meer te zeggen heeft dan onze goede God?
Wel kunnen we zeggen dat er in veel lijden iets duivels zit. Voor zover God hem toelaat kan hij heel wat stuk maken. Maar hij staat wel altijd ónder God.
(2) Lijden is er vanwege de zondeval, lijden is er als straf. ‘Waren er geen zonden, dan waren er geen wonden.’ Hier schuilt een grote kern van waarheid in, maar mag niet op alle persoonlijke situaties betrokken worden.
Lijden kan zeker te maken hebben met Gods straffende hand, maar als dit zo is zal de gelovige zelf dit verband leggen. Het lijden als gevolg van de zondeval kan daarom nooit de zwaarte van het lijden verklaren. Evenmin waarom de een veel meer lijdt dan de ander.
(3) Lijden heeft een pedagogisch doel. Hierbij denk we aan woorden uit Spreuken en Hebreeën over lijden als Gods vaderlijke kastijding. De Heere kastijdt (bestraft) wie Hij lief heeft. Ook hiervan geldt: het is een bijbelse gedachte, maar is nooit op alle situaties van toepassing. Met woorden als ‘het zal wel ergens goed voor zijn’ lopen we vroeg of laat vast.
(4) Lijden blijft voor ons een raadsel. Ook al geloven we dat lijden een gevolg is van de zonde, toch blijft er dikwijls iets raadselachtigs in zitten. We begrijpen niet waarom ons dit overkomt. We kunnen eenvoudig niet aannemen dat wat wij aan lijden meemaken alleen maar straf, of een vorm van kastijding is. In veel lijden zit iets wat wij niet kunnen bevatten.

Lijden als straf
De gedachte van lijden als straf verdient een nadere uitwerking. Ik denk dat er – ook onder orthodoxe christenen – een groeiend verzet is tegen lijden als straf. Dit hangt samen met het feit dat het benadrukken van deze notie veel (onnodige) schade toebrengt. Degene die lijdt, is het niet zelden extra moeilijk gemaakt: ‘Je zult het wel ergens aan verdiend hebben.’
Toch mogen we het waarheidselement van de gedachte dat God zonde (be)straft niet uit ons leven weghalen. Daarvoor komt deze notie te nadrukkelijk in de Bijbel voor, zowel in het Oude als in het Nieuwe Testament.
Een paar voorbeelden: ‘HEERE, straf mij niet in Uw toorn en bestraf mij niet in Uw grimmigheid!’ (Ps.6:2) ‘Want wij vergaan door Uw toorn, door Uw grimmigheid worden wij door schrik overmand.’ (Ps.90:7) En iets minder heftig: ‘Want mijn leven teert weg door verdriet en mijn jaren door zuchten; mijn kracht is vervallen door mijn ongerechtigheid en mijn beenderen zijn verzwakt.’ (Ps.31:11)

Moeiten
Calvijn merkt op dat het bij tegenspoed belangrijk is de oorzaak daarvan op te sporen en dan komt een mens bij zijn zonde uit. Wij hebben dus niet allereerst bevrijding van de moeiten nodig, maar vergeving van zonden (Calvijn op Ps.39). Heel existentieel spreekt hij over deze ervaring: ‘Niets raakt ons dieper dan dat wij voelen dat God ons vijandig gezind is’ (op Ps.102:11).
De reformator gaat daarin volgens sommigen soms te ver. Dr. H.J. Selderhuis merkt op dat Calvijn doet alsof iedere gelovige zich schuldig maakt aan overspel en moord als hij uit Davids spreken over Gods straf op de zonden conclusies trekt die voor iedere gelovige zouden moeten gelden. Calvijn maakt namelijk de opmerking: ‘Wij lijden niets zonder dat wij het verdiend hebben.’
De reformator uit Genève kan echter ook andere noties naar voren brengen. Bijvoorbeeld dat lijden meer uiting van Gods vaderlijke kastijding dan uitdrukking van Zijn toorn is. God oefent ons door het kruis om zo ons geloof te testen (Ps.23:4). Hij legt ons het kruis op om ons bij Hem te brengen (Ps.92:6). Bijna kun je over de zegen van het lijden spreken. Dan is lijden niet zozeer straf op de zonde, maar lijden moet voorkomen dat de zonde in ons wortel schiet (Ps.34:17).

Siloam
Dat lijden als straf ook in het Nieuwe Testament voorkomt, wordt op tal van plaatsen duidelijk. Bijvoorbeeld in de eerste verzen van Lukas 13, in het antwoord dat Jezus geeft op het bericht dat Galileeërs wreed door Pilatus zijn vermoord: ‘Nee, maar als u zich niet bekeert, zult u allen evenzo omkomen.’ Of die achttien op wie de toren in Siloam viel en die daardoor gedood werden, denkt u dat zij meer schuld hebben gehad dan alle andere mensen die in Jeruzalem wonen? ‘Ik zeg u: Nee, maar als u zich niet bekeert, zult u allen evenzo omkomen.’
Verder kunnen we denken aan Ananias en Saffira, maar ook aan 1 Korinthe 11. Nadat Paulus gesproken heeft over op onwaardige wijze brood eten en de drinkbeker des Heeren drinken, zegt hij: ‘Daarom zijn er onder u veel zwakken en zieken, en velen zijn ontslapen’ (v.30).

Niet invullen
In de omgang met mensen die door lijden worden getroffen zijn niet wíj degenen die een verband leggen tussen straf en (persoonlijke) zonde van de ander. Het is iets wat zich tussen de HEERE en de gelovige afspeelt, of tussen God en hen die Hem (nog) niet vrezen.
Dat geldt ook als het gaat om Gods vaderlijke kastijding. Als iemand zegt: ‘Ik had dit nodig’, is het de ander die dit op deze wijze beleeft en onder woorden brengt. Wij mogen dat niet voor elkaar invullen.
Wel mogen we op zoek gaan en bijbelse gegevens aanreiken binnen een sfeer van liefde en vertrouwen. Maar wij vullen alleen voor onszelf in en niet voor anderen.

Niet te verklaren
Lijden komt in de Bijbel ook veel voor als onbegrepen werkelijkheid.
Iets wat nu juist niet te verklaren is met woorden als zonde, schuld en straf op de zonde. Psalm 44 is hiervan een voorbeeld. ‘Niettemin hebt U ons verstoten en te schande gemaakt, omdat U met onze legers niet oprukt’ (v.10). ‘U geeft ons over als schapen om op te eten…’ (v.12). ‘Dit alles is ons overkomen, toch hebben wij U niet vergeten of Uw verbond verloochend’ (v.18).
‘Ons hart is niet teruggeweken en onze schreden zijn niet van Uw pad geweken’ (v.19).
Hier wordt het lijden dus nadrukkelijk niet verbonden met Israëls zonde, maar geduid als lijden om de naam van God. ‘Maar om U worden wij de hele dag gedood; wij worden beschouwd als slachtschapen’ (v.23).
Nog duidelijker komt het onbegrepene van het lijden naar voren in Psalm 10, met de zeer aangrijpende woorden uit vers 1: ‘HEERE, waarom blijft U van verre staan?
Waarom verbergt U Zich in tijden van benauwdheid?’ Zelf vind ik dit één van de meest indrukwekkende klachten in het Oude Testament.
‘Waarom verbergt U Zich in tijden van benauwdheid?’ Dat klinkt als: ‘Waarom kijkt U de andere kant op, juist als we U het meest nodig hebben?’
Ook dit is een diepe ervaring van menselijk lijden: een deur die op slot zit, een ruimte zonder venster, een kamer zonder licht. Het is de ervaring van Gods afwezigheid.
Dat is een vreselijke ervaring. God niet kunnen begrijpen. Gods aanwezigheid niet opmerken, maar juist intens gebukt gaan onder de ervaring van Zijn afwezigheid.
Maar ook met onbegrepen vragen mogen we bij de Heere God komen. Dat ervaar ik als heel troostvol.
Het Woord van God gaat ons erin voor om werkelijk ons hart voor de Heere uit te storten. Tot de allerdiepste vragen toe.

Volgende week: omgaan met onbegrepen lijden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen