Gereformeerde geloofsleer

43. Vraag: Wat valt van den tijd der Hervorming te zeggen in betrekking tot de beoefening der geloofsleer?
Antwoord: Met de Hervorming kwam er nieuw leven, ook in de behandeling der geloofsleer. Er kwam een wijs en heilzaam terugkeeren tot de Wet en de Getuigenis. Bij al de Hervormers was Gods Woord 't eenig richtsnoer der geloofsleer en het delven in deze goddelijke goudmijn bracht schatten van heilswaarheden aan 't licht, die eeuwen verborgen waren geweest.
De voornaamste dogmatici uit de Hervormingseeuw zijn: Luther, Melanchton, Zwingli, Calvijn. Daarna bij de Gereformeerden in Duitschland: Zanchius en Ursinus. In Zwitserland: Bullinger, meer Zwingliaan dan Calvinist, en Beza, streng Calvinist.
Luther is eigenlijk geen dogmaticus geweest, maar leverde veel bouwstoffen: de Groote en de Kleine Catechismus; de Torgauer en Smalkaldische artikelen. Melanchton was veel meer dogmaticus; zijn geschrift: „Loci Communes".
De Augsburgsche Confessie (1530) op den Rijksdag te Augsburg als de belijdenis der Lutheranen aangeboden. (Confessio Augustana).
Zwingli gaf zijn geschrift: De vera et falsa religione, d.i. over den waren en valschen godsdienst.
Calvijn's beroemd hoofdwerk is de Institutio Christianae religionis of Onderwijzing in den Christelijken godsdienst (christelijke leer). De Institutie van Calvijn is theologisch georiënteerd; de 12 artikelen van de Apostolische Geloofsbelijdenis zijn tot grondslag genomen.
44. Vraag: Wat kan als verschil of onderscheidingspunt tusschen de Luthersche en de Gereformeerde dogmatiek genoemd worden?
Antwoord: De Luthersche dogmatiek stelt in het midden de vraag: hoe wordt de mensch zalig? en stelt de leer der rechtvaardigmaking door het geloof op den voorgrond en voert den strijd tegen de werkheiligheid. De Gereformeerde geloofsleer behandelt als eerste en voornaamste vraag: hoe komt God aan Zijn eer? (Soli Deo Gloria), stelt diensvolgens de souvereiniteit Gods op den voorgrond en ageert tegen de schepselvergoding. De Luthersche dogmatiek volgt den regel: „niets wat tegen de Schrift strijdt"; de Gereformeerde: „niets, dan wat aan de Schrift ontleend is en uit Gods Woord geput". Bij de Lutherschen is de Heilige Schrift meer „toetssteen" en bij de Gereformeerden „bron".
45. Vraag: Welke afwijkende richting openbaarde zich in de dagen der Reformatie op het terrein van de geloofsleer?
Antwoord: Tegelijk met de reformatorische ontwikkeling der geloofsleer, overeenkomstig de H. Schrift, ontstond als een afwijkende richting die der Socinianen, een vrijzinnige (los van het Woord), bloot verstandelijke richting. De vaders van deze richting, welke Gods Woord als hoogste autoriteit losliet, zijn de beide Poolsche Godgeleerden Laelius Socinus Sr. (1562), oom van Faustus Socinus Jr. (1604). Deze twee Socinussen, oom en neef, waren anti-trinitariërs. Uit deze richting komt later het Rationalisme, met de menschelijke rede als hoogste rechter en wat met dat rationalisme samenhangt.
46. Vraag: Hoe ontwikkelde zich de behandeling van de geloofswaarheden in ons Vaderland na de Reformatie ?
Antwoord: Vooral in de tweede helft van de 16e eeuw en gedurende de 17e eeuw werd met grooten ijver en scherpzinnigheid aan het gebouw van de christelijke geloofswaarheden gewerkt tot uitbreiding en voltooiing; 't was de bloeitijd voor de dogmatiek, waarbij de hoofdwaarheden met grooten ernst en groote geleerdheid werden aan de orde gesteld. Guido de Bres (o.a. zijn boek: De wortel, den oorspronck, ende het fundament der Wederdoopers) en anderen in de laatste helft van de 16e eeuw. Gomarus, Franciscus Junius, Paraeus, Festus Hommius, Rivetus in de 1e helft van de 17e eeuw (Het Schatboeck van Ursinus, als Verklaring en toelichting van den Catechismus, door Paraeus en Hommius voor Nederland bezorgd); Voetius 1577—1649 („Politica ecclesiastica"), Coccejus in de 2de helft. In den kring van Coccejus (typische godgeleerdheid; beschouwing over den Sabbath en het werk en genadeverbond) hooren thuis: Heidanus, Burman en Leidecker. Een eigen plaats neemt in Lampe, met wien Witsius, Venema en Vitringa verwant zijn. Ook moeten worden genoemd: van Mastricht, Wilh. a Brakel (Redelijke Godsdienst) 1635—1711, e.a.
Uit de 18e eeuw zijn bekend: Alex. Comrie 1703—1773 en Joh. a Marck (gest. 1729).  Met alle nuanceering en met de noodige onderscheiding zijn deze mannen als invloedrijke Calvinistische theologen bekend.
47. Vraag: Wat kunnen we omtrent de 17e eeuw getuigen in verband met de ontwikkeling der theologie?
Antwoord: De 17de eeuw draagt in religieus opzicht volstrekt niet het karakter van dor dogmatisme, dat de gemeente onder het gezag van een bepaald leerstelsel brengen wilde. Het Gereformeerd Protestantisme bereikte den rijpen manlijken leeftijd. Het gaf zich rekenschap van eigen levensinhoud en leerde zich bewust worden van hetgeen het is en wil. Het theologisch leven stond dan ook in de Nederlanden in de 17e eeuw hooger dan in de laatste tientallen van jaren der voorgaande; hooger ook dan in eenig later tijdperk. De Nederlandsche theologie verkreeg in de 17e eeuw de leiding. Tal van vreemdelingen bezochten onze Hoogescholen. Tal van hoogstaande geleerden, wier beeltenissen nog de Senaatskamers onzer Universiteiten sieren, waren verre over de grenzen beroemd. Het licht der Nederlandsche Godgeleerdheid straalde helder uit naar alle kanten. Het was geen tijd van dogmatische verdorring en formalistische doodheid, maar van rijke levensontplooiing, van wondere geestkracht en schitterend initiatief, zoodat ook op theologisch gebied een gouden eeuw werd doorleefd. De strijd ging om de ideaalste goederen, om de gewichtigste geestelijke en religieuse vraagstukken. De Roomsche Kerk had de Schriftstudie geheel verwaarloosd en de Gereformeerde theologie komt met een wetenschappelijke uitlegging van de Schrift (talenstudie: Hebreeuwsch, Grieksch, enz.). Nieuwe Bijbelvertaling 1637. Ook de volksontwikkeling bevorderd (tegen tooverij, waarzeggerij, bijgeloof enz.).
Bekende Nederlandsche theologen zijn: F. Gomarus, A. Waleaus, W. Amesius, S. Maresius, G. Voetius, J. Coccejus, H. Witsius, J. Alting, J. Maccovius, P. van Mastricht, A. Heidanus, enz. Een bekend Gereformeerd theologisch werk is: Synopsis purioris Theologiae, een Gereformeerde dogmatiek, door de Leidsche hoogleeraren Polyander, Rivet, Waleaus en Thysius opgesteld.
48. Vraag: Wat verhief zich hier te lande tegenover de Gereformeerde of Calvinistische richting?
Antwoord: Tegenover het Calvinisme stond het Remonstrantisme, de aanhang van Arminius (1610), Episcopius, a Limborch en Curzellaeus.
49. Vraag: Wat verstaan we onder het Rationalisme?
Antwoord: In de 17e eeuw was er niet die voortgang in de ontwikkeling der theologie, die mocht verwacht worden na den bloeitijd, die was geweest in de eeuw der Reformatie. Er komt stilstand, verdorring. Dan ontwikkelt zich in de Luthersche en in de Gereformeerde Kerken het Rationalisme, d.w.z.: de uitspraak der rede (ratio) of van het z.g.n. gezond verstand, beslist wat al of niet als godsdienstige waarheid moet worden aangenomen. Wat de verstandige, denkende mensch niet verklaren, niet begrijpen, niet verwerken kan, mag ook niet voor waarheid worden aangenomen, kan ook niet worden geloofd. Naast het Rationalisme komt het Naturalisme en Deïsme. Ten onzent heeft de rationalist Balthazar Bekker naam gemaakt (zijn boek: De betooverde wereld); in Duitschland, iets later, Semler. De natuurlijke godgeleerdheid gaat boven de geopenbaarde; vrucht is: plat ongeloof, zonder eenigen ernst.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen