Boekbesprekingen

Het nieuwe boek Bevrijding van prof. dr. Bram van de Beek leest als een trein. Gezien de bezorgde reacties op het interview met hem in De Waarheidsvriend begin november 2024 zou je je kunnen afvragen: Is hij gaandeweg het spoor van de gereformeerde orthodoxie bijster geworden? Voor zover ik Van de Beek en zijn werk ken, heb ik hem nooit kunnen betrappen op ook maar een spoor van vrijzinnigheid. Integendeel, Bram is orthodox, misschien wel ultraorthodox. Gaandeweg is hij echter wel behoorlijk kerk- en cultuurkritisch geworden. Volgens Van de Beek deugt de wereld waarin we leven niet en gaat het er ook in de kerk vaak heel werelds aan toe. We leven in een keiharde wereld, die wordt bepaald door ‘macht en uitsluiting’ (hoofdstuk I). De geschiedenis wordt gedomineerd door het recht van de sterkste en de natuur ‘is een slangenkuil van eten en gegeten worden’ (31). De wereld is geen plezierige plek om te wonen en er is wat hem betreft geen enkele reden tot optimisme. Tussen de regels door merk je dat Van de Beek erg begaan is met hen die lijden. Als je de eerste hoofdstukken op je laat inwerken, denk je bij jezelf: hier is een zware boeteprediker aan het woord die Gods oordeel aanzegt. Of iemand met een apocalyptische eindtijdverwachting die deze gewelddadige wereld ziet eindigen in een zee van vuur. Maar dan ineens komt er een zeer lezenswaardig hoofdstuk over de opstanding. Jezus is werkelijk opgestaan! ‘Er is een weg geopend naar een nieuwe, totaal andere werkelijkheid, naar een wereld waar het leven heerst’ (162). In die passages is Van de Beek op zijn sterkst. Bijbels gefundeerd, theologisch zeer bekwaam, en beslist niet vrijzinnig.

Heb ik geen bedenkingen bij dit boek? Wel terdege. Hij is in mijn ogen hyper-theocentrisch (uitsluitend denkend vanuit Gods handelen) en dat leidt tot eenzijdigheden. ‘In de Bijbel’, zo zegt hij, ‘gaat het over wat God doet’ (156). ‘In de geloofsbelijdenis van de kerk staat: Wij geloven in één God, de Almachtige. God heeft macht over alles’ (157). Vanuit dit gezichtspunt schrijft hij een toch wel naargeestig hoofdstuk over oordeel en geweld onder het kopje: God wil het!

Het antropologische (mensgerichte) gezichtspunt schiet er te veel bij in. Dat wreekt zich zowel in zijn opvattingen over de schepping als de verlossing. De schepping benadert hij vanuit de wetmatigheid van de natuur met als gevolg dat God in feite alleen maar bevrijding kan brengen door een geheel nieuwe wereld te scheppen. Dat wij reeds in dit leven door de kracht van de Geest opgewekt worden tot een nieuw leven (HC zondag 17) komt in de schaduw te staan. Dit ondermaanse bestaan en Gods nieuwe wereld staan bij Van de Beek diametraal tegenover elkaar.

Dat de mens geschapen is naar het beeld van God en dat daardoor het geloof in God en de gemeenschap met God gestalte krijgen in het geestesleven van de mens, dat wordt niet gethematiseerd. Hierdoor raakt niet alleen de praktijk van de godzaligheid buiten beeld, maar heeft Van de Beek ook geen goed woord over voor de wijsgerige doordenking van geloofs- en levensvragen. Terwijl het geloofsleven toch ingebed is in onze creatuurlijke bestaanswijze. Geloofsbezinning en -verantwoording horen daarbij. Bovendien, ook wie lijdt, moet toch weer verder in dit leven. Van de Beek is op sommige punten wel erg zwart-wit.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen