Zie je mij?

Samen met de doven streeft het Interkerkelijk Dovenpastoraat (een samenwerkingsverband van de PKN, CGK en NGK) ernaar dat doven onderdeel zijn van de kerken. Gemeenteleden vinden het vaak lastig hoe zij met hen moeten omgaan. Kent u dove mensen in uw kerkelijke gemeente? Wilt u weten hoe zij het leven ervaren? Dan dagen wij u uit om in gesprek te gaan met hen.

Wat betekent doof-zijn?

Het is lastig om een standaardbeschrijving te geven van doofheid. Sommige slechthorenden voelen zich doof, omdat zij zich verbonden voelen met de dovengemeenschap. En sommige dove mensen voelen zich niet doof door de hulpmiddelen. Doofheid wordt snel gezien als een ‘medisch probleem’. Er zijn ook veel vooroordelen over dove mensen; bijvoorbeeld dat ze laagbegaafd of zielig zijn. Menigeen vindt het spannend om contact te maken met de dove medemens. Het gevolg is wel dat er veel wordt gesproken óver de doven, maar niet mét de doven. Het is belangrijk om de dove of slechthorende te zien als medemens met zijn of haar levensverhaal. Zij zijn meer dan een ‘medisch probleem’.

Officiële taal

De Nederlandse Gebarentaal is vaak de moedertaal van de doven. Zij denken vaak in beelden en communiceren met hun handen. Door de gebarentaal kunnen zij hun emoties en woorden uitdrukken. De dovengemeenschap heeft een veelbewogen geschiedenis. Ze heeft moeten vechten voor de erkenning van de gebarentaal. De strijd tussen de voorstanders van de gebarentaal en de tegenstanders eindigde voorlopig in 1880. Door het congres van Milaan werd de gebarentaal definitief verboden verklaard. In 1996 werden gelukkig alle dovenscholen in Nederland tweetalig: sindsdien leren dove kinderen en jongeren daar zowel het Nederlands als de Nederlandse Gebarentaal. In 2021 werd de Nederlandse Gebarentaal pas erkend als officiële taal.

Kerk en doof-zijn

De kerk heeft zowel positieve als negatieve invloed uitgeoefend op de gebarentaal. De kerkvader Augustinus geloofde dat doven geloofsonderwijs (catechese) moesten krijgen door middel van gebaren en schrijftaal. Vele monniken en predikanten hadden dezelfde overtuiging. Zij hebben soms een grote rol gespeeld in de dovengeschiedenis. De theologische tegenstanders van de gebarentaal waren ervan overtuigd dat de doven moesten leren spreken. Waarom? Omdat de mens is geschapen naar Gods beeld en God ook spreekt. De Reformatie heeft gezorgd voor de heroriëntatie op het Woord van God. Juist in die tijd werd de vraag ook gesteld: “Is het geloof afhankelijk van het gehoor?” In Romeinen 10 vers 17 staat: “Zo is dan het geloof uit het gehoor en het gehoor door het Woord van God.” Het woord ‘gehoor’ betekent letterlijk ‘gehoor geven aan’. De bedoeling van Romeinen 10 is dus niet om te zeggen dat doven niet kunnen geloven! Hoe je het Woord ook ontvangt (via geschreven tekst, via een audiobestand of via gebarentaal), het Woord roept iedereen tot geloof. Daarom moeten we zoeken naar manieren om het Woord te brengen, ook aan de doven en slechthorenden. Daarbij blijft de Heilige Geest onmisbaar.

Jezus’ omgang met doven

Opvallend is dat Jezus als geen ander wist hoe je moet omgaan met de dove medemens. In Marcus 7 zien we hoe Jezus de dove man apart neemt van de menigte: Hij zoekt duidelijk individueel contact met hem. Met Zijn handen maakt Hij duidelijk aan de dove man wat Hij gaat doen: Hij raakt zijn oren aan en gebruikt zijn handen en speeksel om zijn tong aan te raken. Daarna kijkt Hij naar de hemel en zucht. De dove man ziet de mimiek van Jezus die gericht is op God en ook persoonlijk op hem. De dove man heeft Zijn liefdevolle lichaamstaal gezien en begrepen. De lichaamstaal was immers zijn taal. Deze lichaamstaal van Jezus is al Evangelie op zichzelf! Daarna spreekt Jezus tot de dove man met één woord: “Effatha!” dat is: “Word geopend!”. Na het woord van Jezus kon hij horen en spreken.

Uit deze geschiedenis blijkt heel duidelijk: het Woord van God blijft doorslaggevend, maar wij moeten wel middelen gebruiken en aansluiten bij de leefwereld van de medemens.

Doven in de kerk

Om binnen de gemeente het contact tussen doven en horenden te bevorderen, volgen hier praktische aanwijzingen. Zo kunnen we er samen aan werken dat iedereen volwaardig kan meedoen in de gemeente.

Kerkdiensten

In de kerkdienst zijn verschillende mogelijkheden.

1 Veel doven maken gebruik van een gebarentolk. Zoek samen naar een geschikte plek voor de tolk in de kerk, zodat hij goed zichtbaar is voor de dove mensen.

2 Een andere mogelijkheid is een ‘schrijftolk’. Zo’n tolk maakt gebruik van een speciaal toetsenbord en typt alles wat gezegd wordt direct in. De gebruikers kunnen op een tablet alles meelezen.

3 De predikanten kunnen hun preek kopiëren en verstrekken aan het dove gemeentelid. Iemand die naast de dove zit, kan dan eventueel aanwijzen waar de dominee is.

4 Veel kerken hebben een ringleiding, maar die is niet altijd goed afgesteld. Soms is het goed om samen te kijken naar de geschikte plek waar zij kunnen zitten.

Catechese en verenigingen

Het is belangrijk dat dove en slechthorende kinderen en jongeren gewoon meedoen met de catechisatie en verenigingen. In het begin moeten de andere jongeren soms even wennen aan de aanwezigheid van een gebarentolk. Maar het is voor de dove jongere echt belangrijk. Dus overleg als ouders en catecheet en leg als catecheet aan de andere jongeren duidelijk uit waarom dit nodig is. Slechthoren-de jongeren gebruiken soms ook speciale apparatuur, bijvoorbeeld een ontvangstapparaatje dat op tafel ligt. Of een apparaatje dat de catecheet omgehangen krijgt. Sta daarvoor open. Want deze jongeren missen al zoveel informatie.

Pastoraat

Bij pastoraat aan dove mensen zijn de volgende dingen belangrijk:

1 Ga gewoon bij hen op bezoek.

2 Overleg met hen wat voor hén de beste manier van communiceren is. Een tolk regelen ze zelf, maar dan moeten ze wel op tijd weten wanneer u komt.

3 Praat altijd face-to-face met elkaar. Dan kan de dove uw mond en gezicht aflezen.

4 Praat rustig zonder overdreven te articuleren.

5 Schrijf uw vraag of opmerking op papier. Bij moeizame communicatie kunt u altijd vragen om woorden op te schrijven. Daarmee laat u zien dat u uw best doet om hem of haar te volgen.

6 Maak gebruik van een transcriptie/spraak-app. Door rustig in te spreken in de app kunnen doven of slechthorenden meelezen.

Tot slot

U hebt hopelijk ontdekt hoe belangrijk het is om als dove en horende kerkleden elkaar te (leren) kennen en samen te zoeken naar de beste manier om samen kerk te zijn.

Kent u dove of slechthorende mensen die behoefte hebben aan contact met de dovenpastor? Of hebt u vragen? Neem gerust contact met ons op via www.doofenkerk.nl.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen