Nadagen van het secularisme

Brunner vroeg aandacht voor algemeen-religieuze gevoelens en behoeften. Deze dienen zich bij ieder mens aan, zo stelde hij. Je kunt wel proberen volstrekt atheïstisch te leven, maar wie houdt dat uit? Het besef dat er iets moet zijn, popt op zoals een bal die je onder water duwt. Er huist in ons een onbestemd verlangen naar iets wat mijn ik overstijgt. De Koreaans-Duitse filosoof Byung Chul Han (1959) zegt: ‘Het kan toch niet waar zijn dat ik als mens mijn eigen producent ben? Je moet ergens in kunnen wonen.’

Brunner staat in een lange traditie. Wie denkt niet aan Augustinus’ uitspraak over ons hart dat onrustig is, totdat het rust vindt in God? De kerkvader heeft velen geïnspireerd, zoals Blaise Pascal (1623-1662), J.G. Hamann (1730-1788) en C.S. Lewis (1898-1963). Wij zijn geschapen naar Gods beeld, daarom is er een hunkering in ons. De gereformeerde traditie sluit daarbij aan: God heeft de eeuw in ons hart gelegd. Hij openbaart zich in algemene zin: in de natuur, in je geweten, in verlangen naar existentieel houvast (NGB, art. 2).

Vaag idee

Maar nu Barth. Hij erkent wel dat mensen onuitroeibaar religieus zijn, maar het vage idee dat er iets moet zijn, is volgens hem allerminst een opstapje naar God toe. Integendeel, het is juist verzet, ongeloof. Barth zet Religion (algemene religie) scherp tegenover Glaube (zaligmakend geloof). Religion komt op uit de diepten van het mens-zijn, het is uiteindelijk geloof in jezelf. Geloof in Christus komt van bóven, als een inslag uit de hemel. Dat leer je uitsluitend vanuit de Bijbel, door het oordelende en reddende spreken van God. Barth verwerpt dus het idee dat je aanhakend bij menselijke verlangens kunt toewerken naar het kruis van Christus. Brunner zag juist kansen, openingen. Hij zag ‘scheppingsordeningen’. Daardoor stond Brunner open voor wat zich aandient in de cultuur – op dat moment in de jaren ’30 was dat verlangen naar orde. Barth verzette zich daar fel tegen; hij zag in Hitler een afgod.

Nieuw verlangen

De laatste rapporten van het Sociaal en Cultureel Planbureau laten zien dat onder jongeren een nieuw verlangen naar zingeving opduikt. Onze cultuur is moe, moe van het ik. Je hebt verbeelding, bezieling, vervoering, dromen nodig. Rondom begrafenissen is dat soms bijna tastbaar. Er ontluikt een hang naar iets wat mijzelf overstijgt.

Velen verbinden deze ontwikkelingen aan de Heilige Geest. Hij waait waarheen Hij wil. Leidt Hij de kerk nieuwe tijden binnen? De bisschoppen in Frankrijk melden dat zich in 2024 bijna 18.000 mensen lieten dopen. Is de Passion niet een groot succes?

Brunner zou dat beamen. De aanknopingspunten liggen voor het oprapen. Ga de straat op, overal zie je God. God is in elk mens. Je hoeft Hem alleen nog maar te benoemen. Barth zou het juist onmiddellijk neersabelen: al die religiositeit is verkapt verzet tegen het kruis van Christus. Mensen willen álles wel geloven, zolang het maar niet uit de Bijbel komt. Dat verlangen naar iets is een rookgordijn. Je moet er als kerk niet positief maar ontmaskerend op ingaan. Een kil klimaat slaat alles dood. Secularisatie is iets voor welgedane mensen, die geen moeilijkheden kennen. Voor echte mensen voldoet het niet.

Scheutje

Wie heeft gelijk? Brunner zegt terecht: God is onze Schepper. Je kunt de scheppingsordeningen niet negeren. Je bent mens. In elke tijd, ook nu weer, dringt de Heere Zich op aan het hart van ieder mens. Dat laat zich niet ontkennen (Rom. 1). Ik leer van Barth: met Religion moet je vreselijk oppassen. Ze is niet zomaar een loopplank naar het geloof in Christus. Zonder bekering tot Hem verwordt ze tot afgodendienst. ‘Ons hart is een fabriek van afgoden’ (Calvijn). Daarom kunnen we een scheutje Barth gebruiken.

Brunner en Barth geven ons beiden iets mee. In deze nadagen van het secularisme staan we verwachtingsvol en tegelijk kritisch in de cultuur,. Je hebt in elke ontmoeting fijngevoeligheid van de Heilige Geest nodig. Er is niet zomaar een aanknopingspunt. Ik zou me niet te vroeg rijk rekenen. Velen zijn tevreden met hun Religion. Wie weet, wil iemand meer weten over ‘ene Jezus’, van Wie gezegd wordt dat Hij leeft (Hand. 25:19).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen